Topshiriq
6.14-rasmda keltirilgan tarmoq topologiyasini Cisco Packet
Tracer dasturida tuzing;
Qurilmalarga berilgan tarmoqlar bo’yicha manzil bering;
RIP, OSPF, BGP va EIRGP protokollari asosida
tarmoqlarni o’zaro bog’lang;
Qurilgan topologiyani testlab ko’ring.
6.14-rasm. Tarmoq topologiyasi
Nazorat savollari
1. RIP protokoli qaysi algoritm asosida ishlaydi?
2. RIP protokoli metrikani nimaga asoslanib hisoblaydi?
3. RIP protokolining administrativ distansiyasi nimaga teng?
4. RIPv1 va RIPv2 protokollarining farqi nimada?
5. OSPF protokoli qaysi algoritm asosida ishlaydi?
6. EIGRP protokoli qaysi algoritm asosida ishlaydi
7. EIGRP protokolining afzalliklari qanday?
8. Administrativ masofa deganda nimani tushunasiz?
9. Dinamik marshrutizatsiya protokollarining turlarini ayting?
85
10. Dinamik marshrutizatsiya statik marshrutizatsiyadan farqi
nimada?
11. BGP tashqi marshrutizatsiya protokolini tavsiflang.
12. BGP protokoli administrativ masofa nechiga teng?
13. BGP protokoli qaysi algoritm asosida ishlaydi?
7 – LABORATORIYA ISHI
ACL RO`YXATINI SOZLASH (STANDART, EXTENDED)
Ishdan maqsad: Ma’lumot uzatish tarmoqlarida qoʻllaniluvchi
ACL-ro`yxati tuzish, sozlash va tekshirish qoidalarini tadqiq qilish.
Nazariy qism
ACL (Access Control List) - bu biror narsaga ruxsat beradigan
yoki biror narsani taqiqlovchi matnli iboralar toʻplami. Odatda ACL
IP-paketlarga ruxsat beradi yoki rad etadi, ammo boshqa dasturlar
qatori u IP-paketga tarkibini tekshirish, paket turini, TCP va UDP
portlarini koʻrishi mumkin. Shuningdek, ACL turli xil tarmoq
protokollari uchun mavjud (IP, IPX, AppleTalk va boshqalar).
Asosan, kirish roʻyxatlaridan foydalanish paketlarni filtrlash nuqtai
nazaridan koʻrib chiqiladi, ya'ni Internet va xususiy tarmoq
chegaralaridagi qurilmalarda keraksiz trafikni filtrlashingiz kerak
boʻlgan hollarda ishlatiladi.
ACL royxatlar IPv4, IPv6 yoki IPX kabi marshrutizatorda
ishlaydigan barcha tarmoq protokollari uchun yaratilishi mumkin va
marshrutizator interfeyslariga oʻrnatiladi. Marshrutizator interfeysi
orqali tarmoq trafigini rad etish yoki unga ruxsat berish ma'lum
shartlar (qoidalar) tasodifiyligini tahlil qilish asosida amalga
oshiriladi. Buning uchun kirish roʻyxatlari ishlatilgan manzillar va
protokollar tahlil qilinadigan ketma-ket yozuvlar koʻrinishida taqdim
etiladi.
Kirish roʻyxatlari (tarmoq filtrlari) kirish va chiqish paketlari
uchun ACL roʻyxatida koʻrsatilgan tahlil qilingan parametrlar (manba
manzili, masofadagi manzil, foydalanilgan protokol va yuqori
sathdagi port raqami) asosida tuziladi(7.1-rasm).
Har bir marshrutizator interfeysida tarmoq trafigining har bir
yoʻnalishi uchun (chiquvchi va kiruvchi) va interfeysga oʻrnatilgan
har bir tarmoq protokoli uchun alohida kirish roʻyxatlari yaratilishi
86
mumkin. Masalan, ikkita tarmoq protokoli (IPv4, IPv6) uchun
tuzilgan uchta marshrutizator interfeysida(7.2-rasm) 12 ta alohida
kirish roʻyxati yaratilishi mumkin: oltita IPv4 uchun va oltita IPv6
uchun. Ya'ni, har bir interfeysda 4 ta roʻyxat mavjud: 2 ta kiruvchi va
2 ta chiquvchi trafik uchun.
ACL 1
ACL 3
ACL 2
ACL 4
ACL 5
ACL 6
7.2-rasm. Bitta tarmoq protokoli uchun kirish roʻyxatlari (IPv4)
Kirish roʻyxatlari paketni chiquvchi interfeysga yoʻnaltirishdan
oldin kirish trafigi paketlarini filtrlash uchun oʻrnatilgan. Shunday
qilib, kirish roʻyxati tomonidan tushirilgan paket yoʻnaltirilmaydi, bu
marshrutizator resurslarini tejaydi.
Chiquvchi kirish roʻyxatlari lokal tarmoqni marshrutizatorning
turli xil kirish qismlariga kiruvchi trafikdan himoya qilish uchun
foydalidir.
Kirish roʻyxatlari tarmoqning moslashuvchanligini oshiradi.
Masalan, video trafikni cheklaydigan roʻyxatlar tarmoqdagi yukni
kamaytirishi va shu sababli ma'lumotlar yoki audio signallarni uzatish
uchun uning oʻtkazuvchanligini oshirishi mumkin. Roʻyxatlar
trafikning qaysi turlarini yuborish mumkinligini va marshrutizator
interfeyslarida bloklanganligini aniqlashga imkon beradi, masalan,
elektron pochta orqali yoʻnaltirishga ruxsat berishingiz mumkin,
ammo Telnet trafigini bloklashingiz mumkin. FTP yoki HTTP kabi
Kadr
sarlavhasi
Paket
sarlavhasi
Segment
sarlavhasi
Ma’lumot
maydoni
Paketni
sinovdan
o'tkazishda
qaror qabul
qilish
Port raqami
protokol
Masofa manzili
Manba manzili
Permit
Deny
87
har xil turdagi fayllarga kirishga ruxsat berish yoki rad etish uchun
foydalanishingiz mumkin.
Agar marshrutizatorda kirish roʻyxatlari shakllanmagan boʻlsa,
u holda marshrutizator orqali oʻtadigan barcha paketlar tarmoqqa
kirish huquqiga ega boʻladi.
ACL marshrutizator kirish yoki chiqish interfeysida paketlarni
qabul qilish yoki rad etish kerakligini aniqlaydigan tasdiqlardan
(shartlardan) iborat. Cisco IOS Software har bir shart uchun paketni
ketma-ket tekshiradi. Agar paketni taqiqlashga imkon beradigan shart
roʻyxatning yuqori qismida boʻlsa, quyida qoʻshilgan shartlarning
hech biri paketni taqiqlashga toʻsqinlik qilmaydi.
Kirish roʻyxati faqat maxsus tuzilgan muayyan sharoitlarda
tahrir qilinishi mumkin. Koʻpgina hollarda, agar uni tahrirlash kerak
boʻlsa, barcha kirish roʻyxatini oʻchirib tashlash va yangi shartlar
bilan yangi roʻyxat yaratish tavsiya etiladi.
Marshrutizator tomonidan yaratilgan paketlar kirish roʻyxatlari
tomonidan filtrlanmaydi.
Qabul
qilingan
paketning
kirish
roʻyxati
talablariga
muvofiqligini
tekshirish
boʻyicha
marshrutizatorning
ishlashi
quyidagicha. Kadr interfeysga kelganda, marshrutizator paketni
freymdan chiqaradi (dekapsulatsiya qiladi) va uni kirish interfeysi
ACL bilan tekshiradi. Rad etish boʻlmasa yoki kirish roʻyxati
boʻlmasa, paket yoʻnaltiriladi va chiqadigan interfeysga yoʻnaltiriladi,
u yerda yana tekshiriladi, soʻngra yangi freymga joylashtiriladi va
keyingi qurilmaning interfeysiga yuboriladi.
Kirish roʻyxatining shartlari ketma-ket tarzda tekshiriladi. Agar
joriy paket tasdiqlansa, paket ruxsatnomaga muvofiq permit qayta
ishlanadi yoki deny kirish roʻyxatidagi buyruqlarni rad etadi. Har bir
roʻyxatning oxirida odatda har qanday buyruqni rad etish mavjud.
Shuning uchun, agar kirish roʻyxatida bitta ruxsat beruvchi shart
boʻlmasa, unda barcha trafik bloklanadi.
Kirish roʻyxatlarining har xil turlari mavjud: standart (standart
ACL), kengaytirilgan (extendet ACL), nomlangan (named ACL).
Marshrutizatorda kirish roʻyxati tuzilgan boʻlsa, har bir roʻyxatda
oʻziga xos identifikatsiya raqami yoki nomi boʻlishi kerak. Yaratilgan
kirish roʻyxatining identifikatsiya raqami ushbu roʻyxat turi uchun
belgilangan aniq doirada boʻlishi kerak(7.1-jadval).
88
7.1-jadval. Kirish roʻyxati identifikatorlari diapazoni
|
