Wi-MAX ningishlashrejimlari:
Fixed Wi-MAX — fiksirlashgankirish.
Nomadic Wi-MAX — seanslikirish.
Portable Wi-MAX — qaytadanjoylashtirishrejimibo’yichakirish.
Mobile Wi-MAX — mobillashgankirish.
Fixed Wi-MAX. Fiksatsiyalanganaloqa 10-66 GHz chastotadiapazoniniishlatadi. Ushbuchastotali diapason kuchliso’nishtufayliuzatuvchihamdaqabulqilgichlarningto’g’ridanto’g’ribirbirigako’rishorqali signal uzatishni talab etadi. Boshqatomondanesaushbuchastotalidiapazonradioaloqadagiengasosiymuammobo’lmishsignalningko’pnurlitarqalishinioldinioladiva signal uzatishtezligini 120 Mbit/s gachako’tarilishigaolibkeladi.
Nomadic Wi-MAX. Seanslialoqaorqalifoydalanuvchibemaloljoydanjoygako’chibyurishihamdaaloqaninguzilganjoyidanulanib, foydalanishdadavometishimumkin.
Portable Wi-MAX. Portable rejimidafoydalanuvchiningbazastansiyalararoaloqaniuzmaganholdaavtomatikravishdaulanishiimkonimavjud. Lekinushburejimdafoydalanuvchiningjoydan-joygako’chishtezligi 40 km/soat dan oshmasligilozim. To’g’ri, ushburejimdanshaxardafoydalanishmumkin, lekinavtomobillardafoydalanishbirozmuammonitug’diradi.
Mobile Wi-MAX. 802.16e-2005 standartidaishlabchiqilganbo’lib,foydalanuvchiningjoydan-joygako’chibyurishtezliginimaksimal 120 km/soatgachabo’lgandasifatlialoqanitaminlayoladi.
Mobile rejimningyutuqlariniquyidagikeltirilganlarorqalisanabo’tishimizmumkin.
Ko’pnurlanishlitarqalishdanishonchlihimoyalanganligi. Yuqorio’tkazuvchanlikqobiliyati.
TDD (Time Division Duplex) texnologiyasibilanta’minlanganligi, butexnologiyaorqaliassimetriktrafiklarniqaytaishlashgavaantennalarningishlashiqiyinbo’lgankanallarninormallashtiradi.
H-ARQ (Hybrid-Automatic Repeat Request) texnologiyasibilanta’minlanganligi, butexnologiyaabonentserverdanboshqaservergao’tishpaytidaaloqaniuzmasdanishonchliliginita’minlaydi.
HHO(Network-Optimized Hard Handoff) texnologiyasibilanta’minlanganligi, butexnologiyaorqali 50 msichidaabonentva server orasidaishonchlivauzviyaloqanita’minlaydivaboshqatexnologiyalarbilanta’minlangan. Bir so’zbilanaytganda, burejimishonchlivamustahkamaniqaloqanita’minlashgaega.
Hozirgipaytdasimsizaloqaningqurilishtexnologiyasisoddaligivatizimlararoma’lumotalmashishqulayligi, har qandayob-havosharoitidaaloqaniuzatishbir
xilligivasimlialoqaliniyalaritexnologiyalariorqali (bog’langanholda) qulayaloqaqilishiorqalisamaraliligioshishikabilarqulaylikyaratmoqda. Wi-MAX texnologiyasiorqaliqo’shimchaxizmatlaryaratish (Internet tizimgaulanishqulayligivayuqoritezlikdama’lumotalmashishi) vaularniishonchliishlatilishitexnologiyaningustuvorliginiko’rsatmoqda.
Wi-Bro (Wireless Broadband): 802.16 d/e ningsimulyatsionmodeli
Telekommunikatsiyasohasidagidunyoolimlarisimsizaloqatexnologiyalarinirivojlantirishmaqsadidako’plabilmiyizlanishlarolibborishmoqda. Buningnatijasidayangitexnologiyalarpaydobo’lmoqda.
Simsizaloqatizimlaririvojlanishinatijasidafoydalanuvchilaruchunkengvaqulayimkoniyatlarpaydobo’ldi. Ularmobiltelefonapparatiyokisimsizaloqavositasiyordamida internet tarmog’igakattatezlikdaulanish, faylvaturliko’rinishdagiaxborotlarniuzatishtarmog’iorqaliuzatibqabulqilishkabixizmatlarturidanfoydalanishuchunetarlichaimkoniyatlargaegabo’ldilar. Zamonaviysimsizaloqatexnologiyalariga Wi-Fi, Wi-Max va Wi-Bro misolqilibko’rsatishmumkin. Bu texnologiyalardanko’pginadavlatlardakengfoydalanilmoqda.
O’zbekistonda ham buboradako’pginaishlaramalgaoshirilib, foydalanuvchilartomonidankattaqiziqishlaryuzagakelishigasababbo’linmoqda. Mamlakatimizdagialoqasohasidafaoliyatyuritadigankompaniyalar, qo’shmakorxonalarva internet servisprovayderlar, jumladan, Huawei Technologies Co Ltd., East Telecom, Sharq Telecom, MaxLinekabilarsimsizaloqatexnologiyasinitelematikaxizmatlaridanfoydalanishgajoriyqildilar.
Simsizaloqatexnologiyasiningengso’nggiavlodi IEEE 802.16 d/e standartibo’lib, unga Wi-Bro, ya’ni “kengyo’laklisimsizaloqa” deb nom berildi. Uni Wi-Fi, Wi-Max larningtakomillashganversiyasi deb hisoblashmumkin. Wi-Bro texnologiyasini ilk bora 2005 yilKoreyada Samsung Electronics kompaniyasifoydalanishgataqdimetdi. Koreyabutexnologiyabo’yichaengetakchidavlathisoblanadi. 2007 yilningavgustidaToshkentdabo’libo’tgan “IT” forumdakoreysmutaxassislaributexnologiyaniO’zbekistonda ham joriyetishtaklifibilanchiqdi. Hozirgikundadavlatimizdabutexnologiyanijoriyqilishningtexnik-ekspluatatsion, moliyaviy, ungabo’lgan talab vataklifvashukabiboshqa
jihatlarinio’rganibchiqilmoqda. Tez oradabutexnologiyanitarmoqlarimizgajoriyqilish ham amalgaoshishbo’sag’asidaturibdi.
Aynanshularnie’tiborgaolib, bizningmutaxassislarimizo’znazariyvaamaliybilimlarimiznibutexnologiyaningrivojivaO’zbekistondaqo’llanilishiuchunsarfqilishmaqsadidaloyihalarustidaizlanishlarolibbormoqdamiz. Chet el mutaxassislariningilmiyishlarinio’rganib, o’zimizningloyihalarimiznitakomillashtirisholdimizgaqo’yilgandolzarbvazifalarimizdanbiridir. Ularushbuishda Wi-Bro texnologiyasiasosidaqurilganaloqatiziminingtashkiletuvchikomponentlaridanfoydalanish, uningmuhimjihatlarinio’rganishuchunimitatsionmodellashtirish dasturi yordamidauningmuhimmasalalari, MAS sathiningsamaralio’tkazuvchanligi, resurslardanfoydalanishsamaradorligi, QoS ta’minotikabilarningsimulyasiyasiniko’ribchiqdilar.
IEEE 802.16 d/e standartigaasosankengyo’laklisimsizulanishtizimi BWA (Broadband Wireless Access) ningfizik PHY va MAS sathlarimavjudbo’lib, ularnibazaviyvaabonentstantsiya (B&SS- Base&SubscriberStation)sifatidaifodalashmumkin. Ushbutexnologiyaningafzalligishundaki, olismasofadagifoydalanuvchilarosonginayuqoritezliklikengyo’laklisimsizaloqaxizmatlaridanfoydalanishmuhitigaosonginaulanish, kirishimkoniyatigaegaekanligidadir. Bu mavjudbo’lgansimlivasun’iyyo’ldoshlialoqatizimlarigaqaragandamoliyaviyjihatdanarchaarzondir. Bundantashqari 802.16 standarti 802.11 standartigaqaragandabirnechafoydalanuvchilargabirvaqtningo’zida WWW muhitigakirishimkoniyatiniberadi. Shuningdek 802.16 standartinafaqatfiksirlangan BWA (802.16 d) tizimlariuchun, balkimobil BWA (802.16 e) tizimlariuchun ham mo’ljallangan. Wi-Bro vaboshqasimsizaloqatexnologiyalarima’lumbirchastotadiapozonidaishlaydi. Radio kanallaruchunchastotadiapozonlariniajratibberishaloqasohasigamutasaddikorxonalarvaelektromagnitmoslashuvmarkazibilankelishilganholdaamalgaoshiriladi. Wi-Bro tizimi (Wi-Bro texnologiyasiasosidaqurilgan) uchun 100 MHz chastotadiapozonietarlihisoblanadi. Bu boshqamobilaloqatizimchastotadiapozoniga (GSM 1800, 1900 MHz; CDMA 450, 900 MHz )
qaragandadeyarli 18-19 barobarkichikdir. Demak, butizimninginsonsalomatligigazararianchakamdir.
Wi-Bro tizimida ham aloqanitaxminlovchi radio kanallarmavjud. Ular uplink (UL – BSdanSSgasignallarniuzatuvchiradiokanal) va downlink (DL – SSdanBSgasignallarniuzatuvchiradiokanal) deb nomlanuvchifiksirlanganvaqtoralig’larigabo’linadivaular “freym” deb ataladi. 802.16 standartigaasosanfreymlarnivaqtbo’yichataqsimlashorqalidupleks (TDD – Time Division Duplex) kanallarhosilqilinadi. Wi-Bro tizimidaradiokanallarniortogonalchastotabo’yichataqsimlashliko’pkirishli (OFDMA – Orthogonal Frequency Division Multiple Access) TDD ishlatiladi. OFDMA TDD asosidahosilqilinganfreymning 5 msektengbo’lib, ular “simvol” deb nomlanuvchianiqvaqtoralig’idagimantiqiybirliklarketma-ketligidaniborat. Freymningstrukturasigae’tiborberadiganbo’lsak, 27 ta simvol DL, 15 ta simvol UL uchunajratilgan. Uningtuzulishiquyidagirasmdakeltirilgan:
4-rasm. Wi-Bro OFDMA TDD freymstrukturasi
Bu erda MAP – freymningboshqaruvchiqismibo’lib, u o’znavbatida DL va UL pulsatsiyaoqimlariniboshqaruvchilaridaniborat. Freym 16 ta radiokanallardaniboratbo’lib, bukanallardauzatiluvchivaqabulqilinuvchiaxborotoqimlarijoylashtiriladi. SS dan BS orqalima’lumotlarkontentimanbaiga (DTG – Dinamic Traffic Generator) so’rovpaketlarijo’natiladi. O’znavbatida DTG ham SS gatasdiqpaketiniyuboradivama’lumotlaralmashuniviamalgaoshiriladi.
O’rganilayotganloyihadafoydalanuvchilarquyidagi tur ilovalardanfoydalanadi:
VoIP (Voice over IP) – tovushma’lumotlari Video streaming – video ma’lumotlar
HTTP (Hyper Text Transfer Protocol) – internet xizmati FTP (File Transfer Protocol) – fayllaralmashinuvi
XULOSA
Xulosaqilibshunita’kidlashkerakki, simsizaloqatexnologiyasirivojlanishinatijasidaqimmatbo’lgansimlivasun’iyyo’ldoshlialoqatizimlaridankamfoydalanilib, iqtisodiyjihatdantejamkorlikkaerishishmumkin. Bundaytexnologiyalarniqo’llashorqalifoydalanuvchimobilvastatsionarholatda, ixtiyoriygeografikmuhitda ham aloqaalmashinuvinivaboshqaaloqaxizmatlaridansamaralifoydalanaoladivavaqtdan ham, iqtisodiyjihatdanyutuqqaerishiladi.
Shularnie’tiborgaolib, biz ham Wi-Fi, WiMaxva Wi-Bro texnologiyalariningochilmaganqirralarinio’rganish, ularniqo’llashchoralarinitopish, parametrlarinioptimallashtirishvayangiko’rinishdagitarmoqtopologiyalariniloyihalashtirisholdimizgaqo’yilgandolzarbvamuhimmasaladir.
Foydalanilganadabiyotlar
Qosimov S.S “Axborot texnologiyalari” texnik oliy o’quv yurtlari uchun uslubiy qo’lanma. Toshkent.: “Aloqachi” 2006
Internet ma’lumotlari.
www.forum.uz , www.evo.uz , google.co.uz , www.tuit.uz saytlari.
| 