54
Tarmoq DTM lari barcha sanoat tarmoqlaridan ishlab chiqarish jarayonlarini
boshqarish uchun juda keng miqyosida qo’llaniladi.
Mazkur sinfdagi DTM ning
minimal tarkibi quyidagi komponentlarning bo’lishini nazarda tutadi:
kontrollerlar to’plash;
bir nechta operatorlarning displeyli ishchi stantsiyalari;
kontrollerlarni bir-biri bilan va kontrollerlarni ishchi stantsiyalar
bilan biriktiruvchi tizimli (sanoat) tarmog’i.
Har bir tarmoq majmuidagi kontrollerlar, odatda bir-biridan tez ishlashi,
xotira hajmi, zaxiralash bo’yicha
imkoniyatlari, atrof muhitning turli xil
sharoitlarida ishlash qobiliyati, kirish-chiqish kanallari soni bilan farq qiluvchi bir
qator modifikatsiyaga ega. Bu tarmoq majmuasidan turli xil texnologik ob’ektlar
uchun foydalanishni yengillashtirishda, chunki kontrollerlarni
avtomatlashtirilgan
ob’ektning ayrim elementlariga va nazorat xamda boshqarishning turlari
vazifalariga moslab yanada aniq tanlab olishga imkon beradi. Displeyli ishchi
stantsiyalar (operator pultlari) sifatida deyarli har
doim odatdagi yoki sanoatda
ishlab chiqarilgan, ko’pincha ikki xildagi klaviaturalar (an’anaviy alfavitli-raqamli
va maxsus vazifali) hamda katta ekpanga ega bo’lgan bir yoki bir nechta
monitorlar bilan jixozlangan shaxsiy kompyuterlardan foydalaniladi.
Sanoat tarmog’i turli xil tuzilishga ega bo’lishi mumkin: umumiy shinali,
xalqasmon, yulduzcha, u ko’pincha o’zaro takrorlagich va marshrutizatorlar bilan
bog’langan segmentlarga bo’linadi. Xabarlarni uzatishga qat’iy talab qo’yiladi:
ular kafolatlangan holda
adresatga yetkazib berilishi, yuqori ustuvorlikdagi
xabarlar uchun esa, masalan, avariyalar to’g’risida ogohlantiruvchi xabarlar uchun
ham xabarlarni uzatishning ko’rsatilgan muddatini ta’minlash lozim. DTM ning
bu sinfida fazoning katta sohasida taqsimlangan ob’ektlarni
avtomatlashtirish
uchun mo’jallangan kontrollerlarning tarmoq majmuasining telemexanik turi
ajratib olinadi.
O’ziga xos tuzilmaga ega bo’lgan sanoat tarmog’i va alohida fizik
(jismoniy) aloqa kanallari (radiokanallar, ajratilgan telefon simlari, tolali kabellar)
55
bir biridan ko’plab o’nlab kilometr masofada turgan ob’ekt
uzellarini
integratsiyalashga
(birlashtirishga)
imkon
beradi.
Kontrollerlar
tarmoq
majmualarining qurilayotgan sinfi bajarayotgan vazifalarining murakkabligi
bo’yicha ham (o’lchashlar, nazorat, hisobga olish, tartibga solish va blokirovka),
avtomatlashtirilayotgan ob’ektning hajmi bo’yicha ham (o’lchanayotgan va
nazorat
qilinayotgan mingta kattalik doirasida) yuqoridan cheklashlarga ega. Ko’pincha
tarmoq majmualari mashinasozlik zavodlari tsexlari, neftni qayta ishlovchi,
neftkimyosi
va kimyo sanoati agregatlari, shuningdek oziq-ovqat sanoati
korxonalari tsexlari doirasida qo’llaniladi. Kontrollerlarning telemexanik tarmoq
majmualari
gaz va neft quvurlarini, elektr tarmoqlarini, transport tizimlarini
boshqarish uchun foydalaniladi.
