Oʼzbekiston respublikаsi аxborot vа kommunikаtsion texnologiyalаrini rivojlаntirish vаzirligi

Download 314,21 Kb. Pdf ko'rish
bet	2/5
Sana	18.05.2024
Hajmi	314,21 Kb.
	#242746

1 2 3 4 5

Bog'liq
Kiberxavfsizlik asoslari fandan Mustaqil ish 1

2.

Axborot xavfsizligini ta’minlashning apparat-dasturiy vositalari
Axborotni muhofaza qilishning apparat-dasturiy vositalari – axborotni
muhofaza qilish funksiyalarini (foydalanuvchilarni identifikatsiyalash va
autentifikatsiya qilish, resurslardan foydalana olishni cheklash, voqealarni qayd
qilish, axborotni kriptografik himoyalash va shu kabilar) bajaradigan (mustaqil yoki
boshqa vositalar bilan birgalikda) turli elektron qurilmalar va maxsus dasturlardir.
Axborotlarni muhofaza qilishning dasturiy vositalari axborotlar xavfsizligini
ta’minlashga mo‘ljallangan va kompyuter vositalarining dasturiy ta’minoti tarkibiga
kiritilgan maxsus dasturlardir.
Kompyuter viruslaridan va boshqa dasturlar ta’siridan va o‘zgartirishlardan
himoyalanish, kompyuter tizimlarida axborotlarni qayta ishlash jarayonini
himoyalashning mustaqil yo‘nalishlaridan hisoblanadi. Ushbu xavfga etarlicha baho
bermaslik foydalanuvchilarning axborotlari uchun jiddiy salbiy oqibatlarni keltirib
chiqarishi mumkin.
Tarmoqning xavfsizligi undagi barcha kompyuterlarning va tarmoq
qurilmalarining xavfsizligi bilan aniqlanadi. Buzg‘unchi tarmoqning biror-bir
tashkil etuvchisining ishini buzish orqali butun tarmoqni obro‘sizlantirishi mumkin.
Hamma foydalanayotgan tarmoqdan kelib chiqayotgan tahdidlarni
blokirovkalash uchun «tarmoqlararo ekran» (Firewall) deb nomlanuvchi dasturiy va
apparat-dasturiy vositalardan foydalaniladi.
Axborotlarni muhofaza qilishning dasturiy vositalari deganda, faqatgina
axborotlar xavfsizligini ta’minlashga mo‘ljallangan va kompyuter vositalarining
dasturiy ta’minoti tarkibiga kiritilgan maxsus dasturlar tushuniladi.
Axborotlarni muhofaza qilishning asosiy dasturiy vositalariga quyidagilarni
kiritish mumkin:
– kompyuter tizimlarida foydalanuvchilarni identifikatsiyalovchi va
autentifikatsiyalovchi dasturlar;
– kompyuter tizimlari resurslaridan foydalanuvchilarning huquqlarini

cheklovchi dasturlar;
– axborotlarni shifrlovchi dasturlar;
– axborot resurslarini (tizimli va amaliy dasturiy ta’minotni, ma’lumotlar
bazalarini, ta’limning kompyuter tizimlarini va hokazo)
noqonuniy
o‘zgartirishlardan, foydalanishlardan va ko‘paytirishlardan himoyalovchi dasturlar.
Kompyuter tizimlarida axborot xavfsizligini ta’minlashga taalluqli ma’noda
identifikatsiyalash atamasi kompyuter tizimlari sub’ektining unikal nomini bir
qiymatli tanib olishni bildiradi. Autentifikatsiyalash esa taqdim etilgan nomni ushbu
sub’ektga mosligini tasdiqlashni anglatadi (sub’ektning aslligini tasdiqlash).
Axborotlarni muhofaza qilishning yordamchi dasturiy vositalariga misol qilib
quyidagilarni keltirish mumkin:
– qoldiq axborotlarni (tezkor xotira blokidagi, vaqtinchalik fayllardagi va
hokazo) yo‘q qiluvchi dasturlar;
– kompyuter tizimlarining xavfsizligi tizimiga bog‘liq bo‘lgan turli voqea va
hodisalarni tiklash hamda shunday voqea va hodisalar ro‘y berganini isbotlash
uchun foydalaniladigan audit dasturlari (qayd qilish jurnallarini yuritish);
qoidabuzar bilan ishlashni imitatsiyalovchi dasturlar (qoidabuzarni go‘yoki
yopiq axborotlarni olgan deb chalg‘itish);
kompyuter tizimlarining himoyalanganligini sinovdan o‘tkazuvchi nazorat
dasturlar va boshqalar.
Axborotlarni muhofaza qilishning dasturiy vositalarining afzalliklariga
quyidagilar kiradi:
ko‘paytirishning osonligi;
Kompyuter tarmog‘ida axborotlarning butunligi va foydalanishga qulayligini
ta’minlashning asosiy shartlaridan biri ularning zaxiralarini hosil qilishdan iborat.
Axborotlar zaxirasini yaratish strategiyasi axborotning muhimligini,
kompyuter tizimlarining uzluksiz ishlashiga bo‘lgan talablarni, ma’lumotlarni
tiklashdagi qiyinchiliklarni hisobga olgan holda tanlanadi.
Himoyalangan kompyuter tizimlarida faqatgina ruxsat etilgan dasturiy
ta’minotdan foydalanilishi lozim. Foydalanishiga rasman ruxsat etilgan

dasturlarning ro‘yxati, ularning butunligini nazorat qilishning usullari va davriyligi
kompyuter tizimlarini ekspluatatsiya qilinishidan oldin aniqlanishi kerak.

Download 314,21 Kb.

1 2 3 4 5

Download 314,21 Kb.

Pdf ko'rish