O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
60410400 – “Moliya va moliyaviy texnologiyalar” bakalavriat ta’lim yo‘nalishi.
MMT-96h guruhi talabasi Eshondedayev Shoxjaxonning
Mavzu: Davlat Byudjetining Huquqiy Asoslari mavzusidan tayyorlagan
Refarati
Reja:
**I. Muqaddima**
**II. Davlat Byudjetining Tuzilishi**
**III. Davlat Byudjeti Tuzilishining Asosiy Qonunlari**
**IV. Davlat Byudjetining Tashkiliy Tuzilishi**
**V. Davlat Byudjetining Tashkiliy Tuzilishining Amaliyoti**
**VI. Xulosa**
I. Muqaddima
Huquqiy asoslar, bir davlat tizimining qanday tuzilgan va boshqarilishi kerakligini aniqlaydigan, uning ishlab chiqarilishi, o'sishi, va boshqa huquqiy ko'rsatkichlarini ta'minlovchi qonuniy hujjatlardir. Huquqiy asoslar o'quvchilarni, o'qituvchilarni, ilmiy tadqiqotchilarni, va davlat byudjetini davlatning tashkiliy tuzilishi va moliyaviy boshqaruvini tushuntirishda qanday tashkil etilganligini o'rgatadi. Huquqiy asoslar davlatning byudjet tashkiliyatining osi, uning ishlab chiqarilishi, ishlash prinsiplari va jamiyatga ta'siri uchun asosdir.
Davlat byudjeti, davlatning moliyaviy resurslarini o'quvchilarni ta'lim berish, tibbiyot tashkiliyatlarni yuritish, infrastrukturani yangilash, va boshqa muhim jamoat xizmatlarini ta'minlash uchun qanday ishlatishini namoyish etadi. U moliyaviy resurslarni jamiyatning yashayotganlari uchun samarador va barqaror xizmatlarga o'tkazish uchun tashkil etiladi
Davlat byudjetining asosiy maqsadi jamiyatning qulay va samarador yashashiga qulay tashkil etilgan shakllarda xizmat ko'rsatish, jamiyatning taraqqiyotini oshirish va o'ziga xos rivojlanishini ta'minlashdir. Bu o'quvchilarni ta'lim berish, tibbiyot tashkiliyatlarni ta'minlash, infrastruktura yangilash, va boshqa muhim jamiyat xizmatlarini taqdim etishning asosiy vositasi bo'ladi.
Bu esa, davlat byudjetining samarador va huquqiy asoslari jamiyatning huquq va adolatini ta'minlash, ta'lim tizimini rivojlantirish, jamiyatning moliyaviy xavfsizligini saqlash uchun ahamiyatli bo'lganini ko'rsatadi.
II. Davlat Byudjetining Tuzilishi
Davlat byudjeti tuzilishi, bir davlatning moliyaviy operatsiyalarini tashkil etish va boshqarishning tashkil etilgan qonuniy-huquqiy tuzilishini ifodalovchi jarayonlarini o'z ichiga oladi. Bu tuzilish davlat tomonidan moliyaviy resurslar tashkil etish, ishlab chiqarish, xarajatlarni qo'llash, va o'tkazmalar tuzish uchun xizmat qiladi. Bu bo'lim jamiyatga moliyaviy xizmatlarni o'tkazish uchun moliyaviy resurslarni olish va ishlatish jarayonlarini ta'minlaydi.
Davlat byudjeti tuzilishi ahamiyatli, chunki uning tuzilish tizimi moliyaviy amaliyotlarni samarador va hisob-kitoblarga asoslanib o'tkazish uchun muhimdir. Bu tuzilishning to'g'ri tuzilishi va ishlab chiqarilishi davlatning moliyaviy xavfsizligini ta'minlash, byudjet tashkil etish, moliyaviy natijalarni oqibatlashtirish, va moliyaviy boshqaruvni ta'minlash uchun kritikdir.
Davlat byudjetining boshqarilishi va nazorati davlat tomonidan byudjetning o'z vaqtida ishlab chiqarilishi, ishlatilishi, va hisob-kitoblarni bajarilishini nazorat qiluvchi tashkiliy tuzilishlar tomonidan amalga oshiriladi. Bu jarayonlar byudjetni boshqarish, ishlash, va davlatning moliyaviy samaradorligini ta'minlash maqsadida turli tashkiliy vazifalarni o'z ichiga oladi.
Boshqaruv va nazorat organlari davlat byudjetini qo'llab-quvvatlash, hisob-kitoblarni baholash, yig'ishma hisobnatijalarni tuzatish, va qonuniy yonuvlarni ta'minlashda o'z vazifalarini bajaradi. Bu tashkiliy tuzilishlar davlat byudjetini o'z vaqtida qo'llab-quvvatlash, to'liqlikni ta'minlash, va samaradorligini oshirish uchun ahamiyatli xizmat ko'rsatishga yordam bera olishi lozim.
III. Davlat Byudjeti Tuzilishining Asosiy Qonunlari
Davlat byudjeti tuzilishining asosiy qonunlari, davlat byudjetini tashkil etish, ishlab chiqarish, ishlatish, va boshqa moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish uchun o'zlashtirilgan qonun-huquqiy hujjatlardir. Ular davlat tomonidan byudjetning qanday ishlab chiqarilishini va boshqarilishini ta'minlovchi tashkiliy tuzilishlar tomonidan bajariladi. Bu qonunlar davlatning moliyaviy amaliyotlarini qonuniy tartibda amalga oshirishda muhimdir.
Davlat byudjetining qonuniy asoslari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
- Byudjetning tashkil etilishi va boshqarilishi tartibi.
- Moliyaviy resurslar tashkil etish va ishlab chiqarilishi tartibi.
- Moliyaviy operatsiyalarni boshqarish prinsiplari.
- Moliyaviy natijalar va byudjet hisob-kitoblari tuzilishi tartibi.
- Qonuniy o'tkazmalar va byudjetning qabul qilinishi.
Davlat byudjeti yillik tuzilishi va qabul qilinishi o'z ichiga davlat byudjetining yillik tartibda tashkil etilishini va qabul qilinishini ta'minlovchi qonun-huquqiy hujjatlardir. Davlatning byudjet tashkil etish va qabul qilish tartibi demokratik prinsiplarga asoslanadi va davlat tomonidan tashkil etiladi.
Bu qonunlar quyidagilarni o'z ichiga oladi:
- Davlat byudjetining yillik ishlab chiqarilishi va tayyorlanishi tartibi.
- Byudjetning davlat parlamenti (qonunchilar palatasi yoki milliy kengashi) tomonidan qabul qilinishi.
- Byudjetning amaliyati va qabul qilingan bo'lishi, hisob-kitob va nazorati.
- Davlat byudjetining qonuniy qabul qilingan yilning davomi uchun amal qilish tartibi. Davlat byudjeti tuzilishi va qonuniy asoslari haqida qo'shimcha ma'lumotlar quyidagicha bo'lishi mumkin:
Davlat byudjeti tuzilishi davlatning moliyaviy resurslarini to'plash, ishlab chiqarish va ishlatish jarayonlarini tashkil etishni o'z ichiga oladi. Bu jarayonlarni tashkil etishda davlat qonuniy va huquqiy tuzilishlardan foydalangan holda amalga oshiriladi. Bu tashkiliy tuzilishlar boshqaruv va nazorat vazifalarni o'z ichiga oladi va bu o'rganizatsiyalar moliyaviy xizmatlar taqdim etish uchun xizmat qiladi. Davlat byudjeti tuzilishi yuridik va boshqaruv amaliyotlarini amalga oshirishning qonuniy asoslarini o'z ichiga oladi.
Davlat byudjetining qonuniy asoslari davlat qonunlari, qonunlar to'plami, va huquqiy hujjatlardan iboratdir. Bu hujjatlar byudjetni tashkil etish, ishlab chiqarish, ishlatish, nazorat qilish, va qabul qilishni tashkil etadi. Ular davlat byudjetining qonuniy tartibda amalga oshirilishini ta'minlaydigan prinsiplar va tartiblar tushuntiradi. Byudjetning boshqarilishi, moliyaviy natijalar va tashkiliy jihatlari qonuniy asoslarda belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Davlat byudjeti tuzilishi va qonuniy asoslar jamiyatning moliyaviy boshqaruvini, boshqarish prinsiplarini, va moliyaviy operatsiyalarini ta'minlashda kritik o'rin egallaydi. Ular davlatning moliyaviy amaliyotlarini qonuniy tartibda boshqarish va jamiyatning moliyaviy xavfsizligini saqlash uchun juda muhimdir.
IV. Davlat Byudjetining Tashkiliy Tuzilishi
Davlat byudjetining tashkiliy tuzilishi, byudjetning amaliyati va moliyaviy resurslarini boshqarish uchun tashkil etilgan qonuniy-huquqiy tuzilishlarni tushuntiradi. Bu tashkiliy tuzilishlar, byudjetning tashkil etilishi, tashkil etilishi, ishlab chiqarilishi, va ishlashni boshqarishda o'z vazifalarini o'zlashtiradilar.
Davlat byudjetining tashkiliy tuzilishi, davlat byudjetining qanday qismi va bo'limlaridan iboratligini ko'rsatadi. Masalan, bir davlat byudjeti o'quvchilarni ta'lim berish uchun moliyaviy resurslarni ajratadi va boshqaradi, va uning boshqa bo'limi tibbiyot tashkiliyatlarni tashkil etish va ishlab chiqarish uchun moliyaviy resurslarni ajratadi va boshqaradi.
Davlat byudjetining turli turlari mavjud va har bir tur o'zining maqsadi va moliyaviy operatsiyalarini boshqarish uchun tuzilgan. Quyidagi qo'shimcha ma'lumotlar bu turlardan ba'zilarini tushuntiradi:
1. **Umumiy Davlat Byudjeti:** Bu byudjet turi davlatning umumiy moliyaviy operatsiyalarini boshqarish uchun ishlatiladi. U moliyaviy resurslarni to'plash, xarajatlar va o'tkazmalar qabul qilish va hisob-kitoblarni tuzatish maqsadida tashkil etiladi.
2. **O'zel Davlat Byudjeti:** O'zel davlat byudjeti, mahalliy tashkiliyatlarning moliyaviy boshqaruvini tashkil etish uchun ishlatiladi. U moliyaviy resurslarni mahalliy jamoat xizmatlari va loyihalarni olib chiqarish maqsadida tashkil etiladi.
3. **Davlat Ijrochilari Davlat Byudjeti:** Bu byudjet turi ijrochilar, sanoat korxonalari, va boshqa tadbirkorlik faoliyati ko'rsatadigan tashkiliyatlarning moliyaviy operatsiyalarini boshqarish uchun ishlatiladi. U o'zlashtirilgan moliyaviy boshqaruvni amalga oshirish maqsadida tashkil etiladi.
Har bir davlat byudjeti turi o'zining moliyaviy operatsiyalarini tashkil etish, boshqarish va hisob-kitoblarni bajarish prinsiplariga ega.
V. Davlat Byudjetining Tashkiliy Tuzilishining Amaliyoti
Davlat byudjetining tashkiliy tuzilishi amaliyati davlatning moliyaviy resurslarini to'plash, ishlab chiqarish, xarajatlar va o'tkazmalar tuzish, hisob-kitoblarni tuzatish va boshqa moliyaviy operatsiyalarni tashkil etish, boshqarish va nazorat qilish jarayonlarini o'z ichiga oladi. Bu amaliyat davlat tomonidan moliyaviy xizmatlarni taqdim etish uchun moliyaviy resurslar to'plashni, ishlab chiqarishni, xarajatlar va o'tkazmalar qabul qilishni, va boshqa moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirishni ta'minlaydi.
Davlat byudjetining tashkiliy tuzilishi moliyaviy natijalarni olish, hisob-kitoblarni tuzatish va davlatning moliyaviy xavfsizligini saqlash uchun o'z vazifalarini bajaradi. Bu tuzilishlar byudjetning boshqarilishi, moliyaviy natijalar va tashkiliy jihatlari boshqarilishi uchun muhimdir.
Byudjetning ishlab chiqarilishi, davlat tomonidan moliyaviy resurslarini to'plash va ishlab chiqarilishini tashkil etishning jarayonlarini o'z ichiga oladi. Bu jarayonlar ishlab chiqarilayotgan moliyaviy resurslar, moliyaviy operatsiyalar va boshqa moliyaviy amaliyatlarni amalga oshirish maqsadida ishlab chiqarilishi bilan bog'liq. Natijada davlat byudjeti bu operatsiyalar orqali moliyaviy xizmatlarni taqdim etadi va jamiyatning moliyaviy boshqaruvini amalga oshiradi.
Byudjetning ishlab chiqarilish natijalari moliyaviy operatsiyalar, ishlab chiqarilayotgan moliyaviy resurslar va tashkiliy jihatlar bo'yicha boshqarilish va nazorat qilinishi natijasida paydo bo'ladi. Bu natijalar o'quvchilarni ta'lim berish, tibbiyot tashkiliyatlarni tashkil etish, loyihalarni amalga oshirish va boshqa moliyaviy boshqaruvni taqdim etish uchun muhimdir.
Davlat byudjetining tashkiliy tuzilishi samimiy tuzilishlar, byudjetning amaliyati va moliyaviy resurslarini boshqarish va hisob-kitoblarni tuzish uchun amalga oshiriladigan qonuniy-huquqiy tuzilishlar tomonidan amalga oshiriladi. Bu samimiy tuzilishlar, byudjetning moliyaviy resurslarni to'plash, xarajatlar va o'tkazmalarni qabul qilish, va byudjet natijalarini hisob-kitoblashtirishda o'z vazifalarini o'zlashtiradilar.
Samimiy tuzilishlar, moliyaviy operatsiyalar va boshqaruv bo'yicha mavjud qonunlar, prinsiplar va tartiblarga amal qiladilar. Ular o'quvchilarni ta'lim berish, tibbiyot tashkiliyatlarni tashkil etish, loyihalarni amalga oshirish, va boshqa moliyaviy xizmatlarni taqdim etish uchun moliyaviy resurslarni ishlab chiqarish va ishlatish jarayonlarini tashkil etadilar.
Davlat byudjetining tashkiliy tuzilishining o'zgarishlari davlatning moliyaviy operatsiyalarini boshqarish va boshqarish prinsiplarini yangilash maqsadida amalga oshiriladi. Bu o'zgarishlar davlatning moliyaviy amaliyotlarini samarador va hisob-kitoblarni yangilash, moliyaviy xizmatlarni o'zlashtirish va jamiyatning moliyaviy boshqaruvini o'zgartirish maqsadida bajariladi.
Byudjetning tashkiliy tuzilishining o'zgarishlari quyidagi ko'rsatiladilar:
1. **Moliyaviy Resurslarni to'plash va ishlab chiqarish tartibi:** O'zgarishlar byudjetning moliyaviy resurslarni to'plash, xarajatlar va o'tkazmalarni qabul qilish, va boshqa moliyaviy operatsiyalarni tashkil etish tartibini yangilashni o'z ichiga oladi.
2. **Moliyaviy Operatsiyalarni boshqarish:** O'zgarishlar davlatning moliyaviy operatsiyalarini boshqarish, hisob-kitoblarni tuzish va moliyaviy natijalarini yangilash maqsadida amalga oshiriladi.
3. **Xizmat ko'rsatishni rivojlantirish:** Byudjetning tashkiliy tuzilishi o'zgarishlarni jamiyatning moliyaviy xizmatlarini o'zlashtirish va samaradorligini oshirish uchun amalga oshiradi.
VII. Davlat Byudjeti va Jamiyat
**A. Davlat Byudjeti va Jamiyatning Munosabatlari**
Davlat byudjeti va jamiyatning munosabatlari moliyaviy operatsiyalar, resurslar va xizmatlarni ta'minlash, tashkiliy tuzilishlar va qonuniy tartibga asoslangan hisob-kitoblarni o'z ichiga oladi. Davlat byudjeti va jamiyat o'rtasidagi munosabatlar quyidagi yoniga ega:
1. **Moliyaviy Resurslarni Toplash:** Davlat byudjeti moliyaviy resurslarni jamiyatdan olish jarayonlarini o'z ichiga oladi. Bu resurslar jamiyat tomonidan solishtiriladi, to'plashi yoziladi va amalga oshiriladi. Jamiyatning puli (soliq, hissa, litsenziyalash) va boshqa moliyaviy resurslar qayta ishlab chiqariladi.
2. **Xarajatlar va Xizmatlar:** Davlat byudjeti moliyaviy xarajatlarni jamiyatning xizmatlari uchun xarajatlar qilish maqsadida ishlatadi. Xizmatlar, masalan, o'quv, sog'lik xizmati, tibbiyot, transport va xizmatlarni o'z ichiga oladi.
3. **Qonuniy Tartib:** Davlat byudjeti va jamiyat o'rtasidagi munosabatlar qonuniy tartibda olib boriladi. Qonuniy hujjatlar, hisob-kitoblarni tuzish va boshqarishning tartibi haqida amal qilinadi. Jamiyatning moliyaviy boshqaruvini ta'minlash uchun qonuniy tartib tuziladi.
**B. Byudjetning Jamiyatga O'tkazilishi**
Davlat byudjeti jamiyatga o'tkazilishi, moliyaviy resurslar olish, moliyaviy xizmatlar taqdim etish va jamiyatning moliyaviy xavfsizligini saqlash maqsadida amalga oshiriladi. Bu jarayon moliyaviy boshqaruvning moliyaviy operatsiyalarini bajarish, moliyaviy resurslarni to'plash va ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil etish uchun juda muhimdir.
Jamiyatga o'tkazilishi jarayonida davlat byudjeti moliyaviy xizmatlar, tibbiyot, o'quv, tibbiyot va boshqa tashkiliy xizmatlar orqali jamiyatning moliyaviy talablarini qondiradi. Bu natijada jamiyatning yoshlari o'qish imkoniyatiga ega bo'ladi, tibbiyot tashkiliyatlari xizmatlarni taqdim etadi, va jamiyatning moliyaviy boshqaruvini saqlaydi.
VI. Xulosa
Davlat byudjetining huquqiy asoslari jamiyatning moliyaviy boshqaruvini tashkil etish, boshqarish va qonuniy tartibni ta'minlashning asosiy qonuniy hujjatlari va prinsiplari sifatida kelib chiqadi. Bu huquqiy asoslar, davlatning moliyaviy resurslarni to'plash, ishlab chiqarish, xarajatlar va o'tkazmalar tuzish, hisob-kitoblarni tuzatish va boshqa moliyaviy operatsiyalarni o'zlashtirish uchun qonuniy tartibni tashkil etadilar.
Davlat byudjetining huquqiy asoslari jamiyatning moliyaviy boshqaruvini o'zgartirish, moliyaviy resurslarni oqibatda o'qitish, tibbiyot va tashkiliy xizmatlarni taqdim etish, yangi loyihalar olib chiqarish va boshqa moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish maqsadida o'zgarishlar va yangilanishlar olib keladi.
Bu huquqiy asoslar va o'zgarishlar jamiyatning moliyaviy xavfsizligini saqlash va moliyaviy resurslarni samarador foydalanishda juda muhimdir. Ular davlatning moliyaviy operatsiyalarini boshqarish, moliyaviy resurslarni to'plash va ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil etish uchun kritik o'rin egallaydi.
|
