O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA'LIM FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI
AXBOROT RAQAMLI TEXNOLOGIYALARI VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROTTEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI.
Yo’nalish:Telekommunikatsiya texnologiyalari.
Bajardi: Hojimqulov Erkin
Fan nomi: Mikroprotsessor va assembler tili.
Tekshirdi: Olimjonova S.G’
Mavzu: Fon Neyman arxitekturasini
Ishdan maqsad: Fon Neyman arxitekturasini o’rganish va Intel, AMD arxitekturalari haqida qisqacha tushunchalar
Nazariy qisim
Fon Neyman tamoyillari va ularga asoslangan birinchi kompyuterlari
Yangi arxitekturaga ega birinchi Amerika kompyuteri
1946 yilda amerikalik olim Herman Goldshteyn matematik Jon fon Neymanning "Elektron hisoblash qurilmasining mantiqiy dizaynini dastlabki ko'rib chiqish" ma'ruzasini nashr etdi. Ma'ruza muallifi kompyuterlarning barcha keyingi avlodlari arxitekturasi uchun asos bo'lgan tamoyillarni belgilab berdi
Kompyuter xotirasi yacheykalardan iborat bo'lib, ularning har biriga raqam - manzil berilgan. Yacheykalarning har biri istalgan vaqtda kompyuterda mavjud bo'lib, u manzilda uning mazmuniga murojaat qilishi mumkin.
Kompyuter xotirasi ma'lumotlarni saqlash uchun ham, dasturlarni saqlash uchun ham ishlatiladi. Buyruqlar va raqamlar ikkilik sanoq sistemasida kodlangan. Siz raqamlardagi kabi buyruqlar ustida bir xil amallarni bajarishingiz mumkin. Tajriba shu tamoyilga asoslanadi - dastur matnini yuqori darajadagi tildan ma'lum bir kompyuter tiliga tarjima qilish.
Kompyuterda ketma-ket xotira joylarida saqlanadigan ko'rsatmalardan iborat dastur tomonidan boshqariladi. Har bir buyruq kompyuterda mavjud bo'lgan operatsiyalar to'plamidan operatsiyani bajaradi.
Kompyuter buyruqlarni ketma-ket - birinchisidan oxirgisigacha, dasturdagi tartib bo'yicha bajaradi. Ushbu tartibni hisob-kitoblar natijalariga qarab maxsus buyruqlar yordamida o'zgartirish mumkin.
1-rasm Fon neyman arxitekturasi
Tarixdagi birinchi elektron kompyuter ENIAC bo'lib, 1946 yilda AQShning Pensilvaniya universitetida qurilgan: 18 000 vakuum trubkasi bilan quvvatlanadigan 30 tonnalik ulkan qurilma. Hisob-kitoblar o'nlik tizimda amalga oshirildi, bu esa kompyuterni sezilarli darajada sekinlashtirdi va chiroqning haddan tashqari oshishiga olib keldi.
ENIAC dasturlashtiriladigan emas, balki almashtiriladigan mashina edi - u platadan boshqarildi. Dasturni o'rnatish uchun simlarni maxsus tarzda ulash kerak edi: bu ko'p soatlar va hatto kunlar davom etishi mumkin edi.
ENIAC yaratuvchilari Ekkert va Mauchli uning kamchiliklarini ko'rdilar, shuning uchun ular 1943 yilda elektron kompyuterning takomillashtirilgan modelini loyihalashni boshladilar - ha, o'sha paytda ular ENIACni ham tugatmaganlar. Kelajakdagi kompyuter EDVAC (ingliz tilidan. Electronic Discrete Variable Automatic Computer) deb nomlangan. Ish qat'iy tasniflangan.
EDSAC в Кембридже
Dastlab, barcha dasturlar nol va birlarning uzun ketma-ketligi edi: 1 – chiroq yoqilgan, 0 – o'chirilgan. Professor Uilks buyruqlarni yozishning qulayroq usullarini topdi – harflar va qisqa inglizcha so’zlardan foydalangan holda, masalan:
S – “ayirish”;
T – “axborotni xotiraga o’tkazish”;
Z – “mashinani to’xtating” va hokazo.
Shunday qilib, birinchi marta EDSAC uchun isplay opkodlar va assembler tarjimoni ishlab chiqilgan.
Yana bir muhim yangilik subprogrammalar kutubxonasini ishlab chiqish edi. Dasturchilar kontseptsiya bilan allaqachon tanish edilar – Greys Xopper va uning hamkasblari Garvard mashinasida pastki dasturlardan foydalanganlar. To‘g‘ri, ularni har safar qayta tuzmaslik uchun daftarlarga yozib qo‘yishdi.
EDSAC kichik dasturlarni xotirada saqlash va agar kerak bo’lsa, ularni allaqachon ishlayotgan dasturlarga kiritish imkoniyatini taqdim etdi. Buning uchun ularni qisqa buyruq bilan xotiradan chaqirish kifoya edi.
Uilks operatsiyalar mnemonikasini va quyi dasturlar kutubxonasini “yig’ish tizimi” (inglizcha yig’ish tizimidan) deb atagan – axir u isplay kodlar va pastki dasturlardan mashina tilida dastur yig’gan.
Bugungi kunda isplay operatsiyalar nomlari individual mashina ko’rsatmalariga mos keladigan dasturlash tillari montaj tillari deb ataladi va Moris Uilks birinchi shunday tillardan birini yaratuvchisi hisoblanadi.
Britaniya hukumatining buyrug’i bilan EDSAC yadro sinovlari hisob-kitoblarini amalga oshirdi. Kembrij universiteti undan nazariy kimyo, radioastronomiya va boshqa ilmiy muammolar sohasidagi hisob-kitoblar uchun foydalangan. Misol uchun, EDSAC yordamida o’sha paytdagi eng isp tub sonni – 79-raqamni hisoblash mumkin edi. Bu vazifa uchun bir qator dasturlar yozildi: kompleks sonlar va suzuvchi nuqtali raqamlar bilan hisob-kitoblar, vektorlar, matritsalar, isplayetric funksiyalarni hisoblash uchun.
1951 yilda EDSAC uchun birinchi interaktiv kompyuter o’yini – OXO, o’ziga xos tic-tac-toe uchun yozilgan. Buning uchun katod nurlari trubkasi asosidagi kichik isplay kompyuterga ulangan.
Fon Neyman:
Fon Neyman, dasturlash sohasida katta ahamiyatga ega bo'lgan bir ilm-fan va texnologiyachi hisoblanadi. U 20-asr boshlarida kompyuter arxitekturasi va dasturlash sohasida muhim ishlar olib borish bilan bilinadi. Fon Neyman, yaratgan ideyalardan biri "Fon Neyman arxitekturasi" deb nomlanadi va u hozirgi kompyuterlarning asosiy prinsiplaridan biri bo'lib turadi. Uning yaratgan prinsiplar, kompyuterlarning umumiy qabul qilingan xususiyatlarga asoslanganligini ko'rsatadi.
AMD (Advanced Micro Devices):
AMD, mikroprotsessorlar va grafik idoralar ishlab chiqaruvchi Amerika kompaniyasi hisoblanadi. U AMD64 xususiyatlariga ega x86 mikroprotsessorlarini ishlab chiqaradi va bu xususiyatlar, 64-bit xususiyatlarga ega bo'lgan kompyuterlarda foydalaniladi. AMD, O'rtacha-yuqori sinf kompyuterlarda va serverlarda ishlov berish uchun yuqori samaradorlik va ishlab chiqarish sifatini taqdim etadi.
Intel:
Intel, dunyodagi eng katta mikroprotsessor ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi. Uning mikroprotsessorlari, kompyuterlar va qurilmalar sohasida keng ishlatiladi. Intel x86 va x86-64 mikroprotsessorlarini ishlab chiqaradi va ularda xususiyatlar va samaradorlikning yuqori darajada bo'lishi bilan taninadi. Intel kompyuterlarda eng keng tarqaluvchi ishlab chiqaruvchi hisoblanadi va serverlar, shaxsiy kompyuterlar va mobil qurilmalar uchun xilma-xillik mikroprotsessorlar taklif qiladi.
Nazorat savollariga javob tarzda qabul qilinsa, ular quyidagi ko'rinishda bo'lishi mumkin:
1. Fon Neyman: Fon Neyman, kompyuter arxitekturasi va dasturlash sohasida qanday o'rnatilganligi, ularning qanday ishlayotganligi, ma'lumotlarni qanday saqlash va o'qish, instruksiyalar va ma'lumotlar orasidagi aloqalar, protsessorning nazorat rejimi va boshqalar kabi muhim nazorat savollari mavzusidagi ma'lumotlar berilishi mumkin.
2. AMD: AMD mikroprotsessorlari haqida nazorat savollari, ularning bajarish tezligi, harorat nazorati, energetik samaradorlik, multitasking qobiliyatlari, xotira boshqarish rejimi, grafik uskunalarni qo'llab-quvvatlash va boshqalar kabi AMD mikroprotsessorlariga xos nazorat savollari bo'lishi mumkin.
3. Intel: Intel mikroprotsessorlari haqida nazorat savollari, ularning bajarish tezligi, sinovlar uchun ko'rsatiladigan samaradorlik, tizim nazorat rejimi, boshqa qurilmalar bilan aloqalar, harorat muhofazasi, energetik samaradorlik, virtualizatsiya qobiliyatlari va boshqalar kabi Intel mikroprotsessorlariga xos nazorat savollari bo'lishi mumkin.
Bu tarz nazorat savollarida fon Neyman, AMD va Intel kompaniyalarining yaratgan arxitektura, xususiyatlar, samaradorlik, nazorat va boshqalar kabi mavzular haqida ma'lumotlar berish mumkin.
|
