71
Yumshatish-savash agregatida ishlov berish
jarayonida olingan chiqindilar,
ya‟ni past navli tutam hamda poya chiqindilaridan kalta tolalarni olishda
foydalaniladi.
Kalta tolalarni olish jarayoni quyidagi operatsiyalardan iborat:
- to„kilgan poya po‟stloqlarini silkish mashinasi yordamida tozalash;
- boyitilgan chiqindilarni quritish;
- chiqindilarga ishlov berish (yumshatish, savash va silkish) - kudele
tayyorlov mashinasi;
- kalta tolalarni navlash-saralash. Barcha jarayonlar mujassam texnologik
tizimga birlashtirilgan bo‟lib, bunda TГ-135Л
silkish mashinasi, CПК-10-KY
konveyerli quritish mashinasi va KПМЛ-2M kudele tayyorlov yoki KП-100Л
qabul qilish mashinasi hamda ПKM-1 zig„ir uchun, КПП-3 va KПП-4 kanop
uchun mo„ljallangan texnologiyalardan iborat.
Kalta tolalardagi xas-cho„plar, po„stloqlar TГ-l35Л (33-rasm) silkish
mashinasida bartaraf qilinadi.
33-rasm. TГ-135Л silkish dastgohi sxemasi.
Mashinaning ishchi organlari o„n to‟rt ignali valik 1 dan iborat bo‟lib, har
birining ro„parasidagi teshikchalarga ignalar 2 shaxmatsimon ko„rinishda
o„rnatilgan. Ignali valiklari ostiga panjara 3 o„rnatilgan, u yog„och plankalardan
72
iborat. Ignalar valiklarga mahkamlangan, u esa o„z navbatida o‟qi bo„ylab
tebranma harakatlanadi. ignalari yog„och plankalar oralig„idan chiqib turadi.
Tolalar po„stloq, xas-cho„plardan ajratiladi va bunker 4 ga tushadi.
Bu esa
pnevmatik transportyor yordamida amalga oshiriladi. Silkish mashinasidan so„ng
savash chiqindilari quritilib (quritish mashinasida), qayta ishlov berish uchun
kudele tayyorlash KPML-2M (34-rasm) mashinasiga kalta tolalarni olish uchun
yo‟naltiriladi. Sistemalashtirilgan pnevmotransportyor yordamida tolalar po„stloq
va changdan tozalanadi.
34-rasm. KPML-2M kudele tayyorlash dastgohi sxemasi.
Ishlov berish uchun mahsulot ta‟minlovchi konveyer 1 ga solinib, qatlam
ingichkalash mexanizmiga uzatiladi va u juft qoziqli barabanlar 2
dan tuzilib,
cho„zuvchi 3 va qabul qiluvchi vallar 4 dan hamda yakka qoziqli baraban 5 dan
tashkil topgan. Qatlamni ingichkalash mexanizmida ishlov berilayotgan material
cho„zilib (tolalarning bir-biriga nisbatan siljishi), yumshatish validagi materialning
tezligi qoziqli barabanga nisbatan bir necha marotaba yuqori.
Qoziqlar tolalarga uzluksiz ravishda urilib, tolalar parallelligini ta‟minlash
bilan bir qatorda yumshatish va savash mashinalarida ishlov berish sharoiti
yaxshilanadi. Materialning uzluksiz ingichkalashtirilgan tomonlari 19 juft
yumshatish vallari oralig‟idan o„tadi. Bunda po„stloqlar ezg„ilanib-sindiriladi va
undan qisman tolalar ajratilib olinadi. Yumshatish vallaridan o„tgan tolalar savash
mashinasining uch bo‟linmadan iborat qismiga yuboriladi.
I va II savash bo‟linmasi juft ta‟minlovchi vallar 7 va 10, ikki juft savash
73
barabani 8 va 11 hamda bir juft qaytaruvchi barabanlar 9 va 12 dan tashkil topgan.
III bo„linma ta‟minlovchi valiklar 13 va savash barabanlari 14 bilan jihozlangan.
Uchala savash bo‟linmasida birgalikda materialga
uch marotaba ishlov beriladi,
bunda sezilarli darajada axlatlar miqdori tushirib qoldiriladi.
Qaytaruvchi baraban alohida kompleks tolalarni savash barabanlari 8 va 11
yuzasidan qaytarib savash zonasiga uzatadi. III savash bo‟linmasidan chiqqan
tolalar silkish mashinasi IV qismiga uzatiladi. U valik 15 lardan iborat bo‟lib,
ularning ignalari pastga hamda plankali konveyer 16 ga qaratilgan. Bu yerda
tolalar titiladi va ignali valiklar yordamida taralish oqibatida mayda po„stloq
chiqindilari tushirib qoldiriladi. Ishlov berilgan kalta tolalar mashinadan chiqarilib,
navlanadi va presslanib toy ko„rinishida fabrikalarga jo‟natiladi.
Zig„ir tolalariga birlamchi ishlov berish jarayonida chiqindilar -
yigirilmaydigan kalta tolalar va po‟stloqlar ajratiladi.
Po‟stloqlarda ham yigirilmaydigan tolalar mavjud bo‟lib, ular yumshatish,
silkish va kudele tayyorlash mashinalari yordamida ajratib olinadi.
Tolalar
po„stloqdan tola ajratish mashinalari yordamida ajratib olinadi. Po„stloqlar qurilish
materiallari, issiqlikni saqlash, mebellar, qog‟oz olishda va kemasozlik
sanoatlarida ishlatiladi. Zig‟ir tolalariga birlamchi ishlov berish jarayonidan
olingan past navli kalta tolalar hamda zig‟ir sanoatidan
olingan chiqindilar
noto„qima matolar ishlab chiqarishda qo„llaniladi. Tikuv va mo„yna sanoati uchun
vatin, issiqlik va tovush yutuvchi linoleumlar uchun astarlik, tebranish va shovqin
singdirish ma‟tolari uchun (avtomobilsozlik) va mebellarning yumshoqligini
ta‟minlash maqsadida to‟ldiruvchi material sifatida qo„llaniladi.
