Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

338 
2-rasm. 
Erga talab 
Bu erda qishloq xoʻjaligi uchun boʻlgan talab chizigʻi manfiy 
yotiqlikka ega. Nega deganda, er unumdorligining kamayish qonuniga 
asosan, mavjud texnika va texnologiya oʻzgarmaganda foydalaniladigan 
erning ortib borishi, uning hosildorligini kamayib borishiga olib keladi. 
D.Rikardoning (1772-1823) ilmiy asarlari er unumdorligining kamayish 
qonunini keng tarqalishida muhim rol oʻynagan. 
Noqishloq xoʻjalik sohalarining erga boʻlgan talab chizigʻi ham 
manfiy yotiqlikka ega. Bu erda ham qurilish uchun nafaqat shahar 
ichidagi erlardan foydalaniladi (ular cheklangan), balki shahar atrofidagi 
erlardan ham foydalanishga toʻgʻri keladi. Hozirgi vaqtda qishloq 
xoʻjaligi bilan bogʻliq boʻlmagan sohalar uchun erga boʻlgan talab 
oʻsish tendentsiyasiga ega. Ushbu talab oʻz ichiga uy-joy qurish uchun 
boʻlgan talabni, infratuzilma obyektlari uchun va sanoat obyektlari 
qurish uchun boʻlgan talablarni oladi. Inflyatsiya darajasi yuqori 
boʻlganda koʻpchilik ortiqcha pulini er sotib olishga sarflaydi (erga 
boʻlgan inflyatsion talab). Shuning uchun ham er boylikni saqlash va uni 
ortishini ta’minlash obyekti sifatida qaraladi. Noqishloq xoʻjalik erlarga 
talab erning hosildorligiga bogʻliq boʻlmay, koʻproq uning qulay 
joylashuviga (shaharga yaqin) bogʻliqdir. Odatda shahar markazlaridagi 
er narxi yuqori boʻladi, shahar markazidan yiroqlashgan sari esa uning 
narxi kamayib boradi. 
P
сўм, гектар 
P
гектар 
D
= 
D
қ
/х
+
D
но
қ
/х
D
но
қ
/х
D
қ
/х

339 
Qishloq xoʻjaligi uchun kerak boʻlgan erlarga talab uning 
hosildorligiga va bu hosildorlikni oshirish imkoniyatlariga, erning 
joylashuviga 
(qishloq 
xoʻjalik 
mahsulotlari iste’molchilaridan 
uzoqlashish darajasiga) bogʻliq. 
Qishloq xoʻjalik erlariga talab oziq-ovqat mahsulotlariga boʻladigan 
talab bilan belgilanadi. Ma’lumki, oziq-ovqat mahsulotlariga talab 
noelastikdir. Insonlar oziq-ovqatsiz yashay olmaydilar. Shuning uchun 
am oziq-ovqat mahsulotlarining asosiy turlariga boʻlgan talab, ularning 
narxi qanchalik oshmasin, kam oʻzgaradi. 
Oziq-ovqat mahsulotlariga talabning noelastikligi shuni bildiradiki, 
ularning taklifini kam miqdorda qisqartirish, mahsulotlar narxini keskin 
oshib ketishiga sabab boʻlishi mumkin va aksincha, taklifning 
koʻpayishi (hosildor yil kelganda), oziq-ovqat mahsulotlari narxini 
keskin kamayib ketishiga olib kelishi mumkin. 

Download 7,53 Mb.