Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti




Download 7,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet186/366
Sana17.05.2024
Hajmi7,53 Mb.
#240249
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   366
Bog'liq
O zbekiston respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim vazirligi t

Differentsial renta. 
Absolyut rentani qaraganimizda, erning sifati, 
joylashuvi bir xil deb faraz qilgan edik. Haqiqatda esa erlar hosildorligi 
boʻyicha hamda joylashuviga koʻra bir-biridan farq qiladi. 
Faraz qilaylik, tabiiy hosildorligi boʻyicha 3 xil er boʻlsin, ya’ni, 
yaxshi, oʻrtacha va yomon erlar. Bu erlarning hosildorligi har xil 
boʻlganligi uchun, ularning teng oʻlchamdagi uchastkalariga teng 
miqdorda kapital va mehnat sarflasak, turli xil natija olamiz. 
Hosildorligi yuqori boʻlgan erdan, boshqa erlarga nisbatan koʻproq hosil 
olamiz va bu ortiqcha olingan hosil erning faqat tabiiy hosildorligi bilan 
bogʻliqdir. Yaxshi hosildor erga renta oʻrtacha er rentasiga koʻra yuqori, 
oʻrtacha er rentasi esa yomon er rentasiga koʻra koʻp boʻladi, yomon er 
egasi esa sof iqtisodiy (absolyut) renta oladi (4-rasm). 
Eng yaxshi er egasi har bir gektar erdan har oyiga differentsial renta 
P
1
ni oladi, oʻrtacha er egasi - 
P
1
rentani. Yomon erning rentasi nolga 
teng. biz bu erda yaxshi, oʻrtacha va yomon erlarning oʻlchami teng deb 
faraz qildik. Xuddi shunga oʻxshash differentsial rentalarni erlarning 
joylashuviga koʻra ham aniqlash mumkin. 
 
4-rasm.
 Differentsial renta 
Дифферен-циал 
рента 
S
P
E*
E
1
P
1
E'
P
1
'
E
2
P
2

Ер ми
қ
дори, га 
E
1
P
1
*
D
1
*
D
MRP
1
1

D
1
'
D
MRP
2
2

D
MRP
3
3



342 
Biz yuqorida erlarni tabiiy hosildorligi boʻyicha rentalarni koʻrdik. 
Lekin, er hosildorligini unga qoʻshimcha kapital sarflab ham (masalan, 
optimal darajada oʻgʻit berish, yangi agrotexnikani qoʻllash) oshirish 
mumkin. Masalan, yaxshi erga qoʻshimcha kapital sarflasak, u quyidagi 
oqibatlarga olib kelishi mumkin: a) qoʻshimcha kapital ishlab chiqarish 
samaradorligini oshirishi mumkin (bu holda er rentasi 
P
1
dan 
P
1
*
ga 
oshadi); 
b) 
sarflangan 
qoʻshimcha 
kapital 
ishlab 
chiqarish 
samaradorligini kamayishiga olib keladi (bu holda yaxshi er rentasi 
pasayib 
P
1
'
ni tashkil etadi). Bordi-yu, qoʻshimcha kapital sarfi 
samaradorlik darajasini oʻzgartirmasa, er rentasi ham oʻzgarmaydi. 

Download 7,53 Mb.
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   366




Download 7,53 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Download 7,53 Mb.
Pdf ko'rish