Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

567 
I = sy. 
Bu tenglama uchinchi bobda koʻrganimizdek investitsiyani tejash 
tenglamasini koʻrsatadi. Shunday qilib jamgʻarma darajasi s ishlab 
chiqarish qismi hamda investitsiya ulushiga bogʻlangan. 
Bugungi kunda Solou modeli har ikki masalani joriy etadi, ishlab 
chiqarish funksiyasi va iste’mol funksiyasi istalgan vaqtda iqtisodiyotni 
tasvirlab beradi. Istalgan kapital k uchun y = f(k) koʻrsatkichi qancha 
miqdorda iqtisodiyotda ishlab chiqarish hajmini va tejash darajasi s 
koʻrsatkichini jamgʻarma va investitsiya oʻrtasidagi taqsimlashni 
belgilaydi. 
Barqaror holat va kapitalni oʻsishi.
 
Har qanday vaqtda kapital 
iqtisodiyotning ishlab chiqarishini asosiy omilidir, lekin kapital vaqt 
davomida oʻzgarishi mumkin va bu sabablar iqtisodiy oʻsishda 
oʻzgarishlar boʻlishiga olib kelishi mumkin. Xususan kapital ikki ishchi 
kuchiga taʼsir etadi. Yangi zavod va uskunalar investitsiya hisoblanib 
kapital hajmini oshishiga sabab boʻladi. Kapitalni ishdan chiqishi
kapital hajmini pasayishiga sabab boʻladi. Keling bu kuchlarni 
muhokama qilaylik.
Koʻrib turganimizdek, bir ishchiga toʻgʻri keladigan investitsiya 
darajasi i tenglamasi. Mahsulot ishlab chiqarish funksiyasi uchun 
oʻrnini bosuvchi bir ishchiga kapitalning funksiyasi sifatida bir ishchiga 
toʻgʻri keladigan investitsiya bilan ifodalashimiz mumkin. 
I =sf(k). 
Bu tenglamada yangi kapitalni jamgʻarish kapital hajmi k ga 
bogʻliq boʻladi. Bu koʻrsatkich ishlab chiqarish funksiyasi f(k) 
tomonidan ishlab chiqarish miqdorini k ning istalgan qiymatini 
anglatadi hamda saqlash darajasi s oʻrtasidagi ishlab chiqarish va
jamgʻarmani anglatadi.

568 
Model amortizatsiya uchun javobgarlik har bir yil uchun maʼlum bir 
ulushni tashkil etadi. Bu yerda d yunon harfi delta amortizatsiya nisbati 
deb ataladi. Misol uchun agar kapital oʻrtacha 25 foizni tashkil etsa, 
yillar davomida amortizatsiya darajasi yiliga 4 foizni tashkil etadi 
(d=0.04). Kapitalning miqdori oʻshanda yiliga dk boʻladi. 28.2-rasmda 
amortizatsiya miqdori qay tarzda kapitalga bogʻliqligini koʻramiz. 
Asosiy kapitalga investitsiyalar ta’siri va qadrsizlanganini 
tenglamasi:
k =i 
k, 
k asosiy kapitalni oʻzgarishi keyingi bir yil va undan keyingi yil 
oʻrtasidagi farq. Chunki investitsiya i tenglamasi sf(k)ni biz quyidagicha 
yozishimiz mumkin: 
k =sf (k) - k.
28.3-rasmda kapitalning ixtiyoriy darajasi k uchun investitsiya va 
amortizatsiya shartlari grafigi berilgan. Asosiy kapital turi investitsiya 
va ishlab chiqarish hajmining summasidir. Biroq yuqori kapital uchun 
eskirish summasi ham yuqori boʻladi. 
ishchi boshiga 
ishlab 
chiqarish 
Ishchi boshiga 
iste'mol 
Ishchi boshiga 
investitsiya 
Ishchi boshiga ishlab 
chiqarish, y 
Ishchi boshiga 
kapital, k 

Download 7,53 Mb.