O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI
Qashqadaryo viloyat hokimligi o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limi boshqarmasi
Koson kompyuter texnologiya kasb hunar kolleji
UMUMTA`LIM FANLAR
kafedrasining
o`qituvchisi
mamatqulov ulug`bekning
INFORMATIKA
fanidan
Koson– 2011 yil. Viloyat - maʼmuriy-hududiy birlik. Oʻrta asrlardan maʼlum. Sharqning ayrim mamlakatlari (Afgʻoniston, Turkiya va boshqa), shuningdek Oʻrta Osiyo xonliklari viloyatlarga boʻlingan. 1924-yil shoʻrolar oʻtkazgan milliy-davlat chegaralanishi arafasida Turkiston ASSR 6 V. Kollej (ing . college) - 1) Buyuk Britaniya, AQSH va ayrim boshqa mamlakatlarda oliy, oʻrta, yuqori oʻrta oʻquv yurti (ayrim hollarda universitet tarkibida). Dastlab 13-asr boshlarida Buyuk Brita-niyada vujudga kelgan; 2) Fransiya, Shveysariya, Belgiya, shuningdek, Afrika va Osiyoning ilgari fransuz mustamlaka imperiyasi tarkibiga kirgan bir qancha mamlakatlaridagi oʻrta va toʻliqsiz oʻrta oʻquv yurti. Fransiyada dastlabki K. oʻrta asrda universitetlarda paydo boʻldi; 3) Oʻzbekistonda oʻrta maxsus, kasb-hunar oʻquv yurti. OʻzRning 1997 yil avg .da qabul qilingan "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" va "Taʼlim toʻgʻrisida"gi qonuni hamda OʻzR Vazirlar Mahkamasining 1998 yil fevral dagi qaroriga muvofiq, kasb-hunar kolleji sifatida tashkil etilgan. Vazir (arab. - yuk koʻtaruvchi) - oʻrta asrlarda Yaqin va Oʻrta Sharq davlatlarida, shu jumladan Oʻrta Osiyo xonliklarida hukumat idorasi yoki kengashi (devon) boshligʻi. V. lar vaziri aʼzam rahbarligida davlatni idora etish vazifalari bilan shugʻullangan. V. Kompyuter (ing . computer - hisoblayman), EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) - oldindan berilgan dastur (programma) boʻyicha ishlaydigan avtomatik qurilma. Elektron hisoblash mashinasi (EHM) bilan bir xildagi atama. Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Hokim ( Oʻzbekiston)da - viloyat, tuman, shaharda oliy mansabdor shaxs. U mahalliy vakillik va ijro etuvchi hokimiyat boshligʻi. H. lavozimining joriy etilishi oʻzbek milliy davlatchiligi anʼanalari va tarixiy tajribalarga asoslangandir.
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI
Koson kompyuter texnologiya kasb hunar kolleji
INFORMATIKA
fanidan
MA`RUZA MATNLARI
TO`PLAMI
I va II yarim yilliklar uchun.
(Barcha o`quv yo`nalishlari uchun)
Koson– 2011 yil.
№
|
Boblar
|
Mavzular
|
Soat
| -
|
1. Axborot va jamiyat (4 soat)
|
Axborot haqida tushuncha. Axboriy jarayonlar
|
2
| -
|
Axborotni tasvirlash, saqlash, uzatish va ishlov berish. Axborotning sifat ko`rsatkichlari
|
2
| -
|
2. Zamonaviy shaxsiy kompyuterlar va ularning dasturiy ta`minoti
(8 soat)
|
Shaxsiy kompyuterlarning tasnifi va tarkibi
|
2
| -
|
Tizimli blok va uning tuzilmasi
|
| -
|
Kompyuterda ma`lumotlarni tashkil etish va saqlash
|
2
| -
|
Operatsion tizim. Drayverlar. Fayllar va papkalar bilan ishlash
|
2
| -
|
3.
Kompyuterlarning tizimli dastur ta`minoti
(16 soat)
|
Tizimli dastur ta`minoti Tizimli dastur ta`minoti turlari va ularning o`zaro farqli tomonlari
|
2
| -
|
Qobiq dasturlar va ularning turlari
|
2
| -
|
Zamonaviy operatsion tizimlar. WINDOWS OT
|
2
| -
|
Windows tizimi imkoniyatlari
|
2
| -
|
Windows tizimi qo`shimcha imkoniyatlari
|
2
| -
|
Windows tizimi oynalari
|
2
| -
|
Linux operatsion tizimi va uning imkoniyatlari
|
2
| -
|
Linux operatsion tizimi qo`llanilishi doiralari
|
2
| -
|
4.
Ofis dasturlarining qo`shimcha imkoniyatlari
(16 soat)
|
Office dasturlar paketi va uning tarkibi
|
2
| -
|
Matn prosessorlari va ularning qo`shimcha imkoniyatlari
|
2
| -
| |
2
| -
|
Tex, Latex dasturlari
|
2
| -
|
Jadval prosessorlarining qo`shimcha imkoniyatlari
|
2
| -
| Taqdimot va uni yaratishning dasturiy ta`minoti |
2
| -
| MS Power Point dasturining qo`shimcha imkoniyatlari |
2
| -
| Kasbiy faoliyatda office dasturlaridan foydalanish imkoniyatlari |
2
| -
|
5.
Kompyuterda grafik ob`yektlar bilan ishlash
(20 soat)
|
Grafik ob`yektlar va ularning kompyuterda tasvirlanish usullari.
|
2
| -
|
Kompyuter grafikasi tushunchasi
|
2
| -
|
Kompyuter grafikasi turlari
|
2
| -
|
Tasvirlarni qayta ishlash vositalari (skaner va planshet) yordamida kiritish va qayta ishlash
|
2
| -
|
Rastrli va vektorli grafika dasturiy ta`minoti
|
2
| -
|
Adobe Photoshop dasturida tasvirlarni qayta ishlash
|
2
| -
|
Corel Draw dasturida tasvirlarni qayta ishlash
|
2
| -
|
Autocad, MathCad dasturlari va ular bilan ishlash asoslari
|
2
| -
|
Ikki va uch o`lchovli grafika
|
2
| -
|
Kasbiy faoliyatda grafik dasturlardan foydalanish imkoniyatlari
|
2
| -
|
6.
Kasbiy faoliyatda amaliy dasturlardan foydalanish asoslari
(20 soat)
|
Amaliy dasturlar va ulardan ish faoliyatida foydalanish vazifalari Matnlar bilan ishlash dasturlari.
|
2
| -
|
Nashriyot tizimlari
|
2
| -
|
PageMaker dasturi va unda ishlash asoslari
|
2
| -
|
PageMaker dasturida matnli, jadvalli ma`lumotlar bilan ishlash
|
2
| -
|
PageMaker dasturida tasvirli ma`lumotlar bilan ishlash
|
2
| -
|
Iqtisodiy sohalarda qo`llaniladigan dasturlar
|
2
| -
|
Microsoft Excel electron jadvali va unda ma`lumotlarni kiritish
|
2
| -
|
Statistika dasturi va uning imkoniyatlari
|
2
| -
|
Tarjimon dasturlar.
|
2
| -
|
O`giruvchi dasturlar Promt, Uzlat dasturlari va ular bilan ishlash (mustaqil yaratish usullari)
|
2
| -
|
7. Zamonaviy dasturlash tillari (20 soat)
|
Zamonaviy dasturlash tillari va ularning tasniflari
|
2
| -
|
Dasturlash tillari asosiy tushunchalari va operatorlari
|
2
| -
|
Asosiy algoritmik tuzilmalar (chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi algoritmlar) Prosedura va funksiyalar
|
2
| -
|
Dasturlashda modullar va ularning ishlatilishi. Ob`yektga mo`ljallangan dasturlash haqida tushuncha
|
2
| -
|
Delphi dasturlash muhiti va uning komponentlari
|
2
| -
|
Komponentlar palitrasi. Palitra bo`limlari va ayrim komponentlar xossalari
|
2
| -
|
Delphi dasturlash strukturasi. Loyiha va modul
|
2
| -
|
Delphi tili operatorlari
|
2
| -
|
Delphi dasturlash tilida prosedura va funksiyalar
|
2
| -
|
Delphi dasturlash tilining grafik imkoniyatlari
|
2
| -
|
8. Web-dizayn asoslari
(16 soat)
|
Web-dizayn haqida tushuncha
|
2
| -
|
Web-dizayn va uning dasturiy ta`minoti
|
2
| -
|
Front Page, DHTML, JAVA va Macromedia Flash dasturlari yordamida Web-sahifalar yaratish usullari
|
2
| -
|
Web-sahifalarga rasmli, grafikma`lumotlarni joylashtirish va bezash
|
2
| -
|
Web-sahifalarda formalar yaratish va bezash
|
2
| -
|
Web-sahifalarda animatsiyalar va ularni o`rnatish
|
2
| -
|
Ovozli ma`lumotlar va ular bilan ishlash
|
2
| -
|
Web-sahifalar bilan aloqani o`rnatish imkoniyatlari
|
2
|
Jami:
|
120
|
1-Mavzu: Axborot haqida tushuncha. Axboriy jarayonlar.
Reja:
-
Informatika fani tarixi va buguni
-
Informatikaning kundalik hayotimizda tutgan o`rni
-
Informatika sohasining texnik, dasturiy vositalari
Informatika 60-yillarda Frantsiyada elektron xisoblash ma-shinalari yordamida axborotni kayta ishlash bilan shugullanuvchi soxani ifodalovchi atama sifatida yuzaga keldi. Informatika atamasi lotincha suzdan kelib chikkan bulib, tushuntirish, xabar kilish, bayon etish ma`nolarini anglatadi. Frantsuzcha informatika suzi axborot avtomatikasi yoki axborotni avtomatik kayta ishlash ma`nosini anglatadi. Ingliz tilida suzlashuvchi mamlakatlarda bu atamaga kompyuter texnikasi xakidaga fan sinonimi mos keladi. Lotin tili - hind-yevropa tillari oilasining italiy tillari guruhiga mansub; Italiyaning oʻrta qismidagi Latsiy viloyatida miloddan avvalgi 8-asrda yashagan lotin kabilasining tili. Lotin tilining asta-sekin Rim hududidan tashqariga tarqalishi va qad. Ingliz tili (ingl. English) - hind-yevropa oilasining german guruhiga kiruvchi til. Ingliz xalqining tili. Avstraliya, AQSH, Birlashgan Qirollik, Hindiston, Irlandiya, JAR, Kanada, Liberiya, Malta va Yangi Zelandiyaning rasmiy tili.
Uzbekiston Respublikasi jaxon darajasidagi ilmiy maktablar yaratgani, ularda tadkikotlar muvaffakiyatli olib borilayotganligi bilan shartli ravishda faxrlana oladi. Matematika fanining extimollar nazariyasi va matematik statistika, differentsial tenglamalar va matematik fizika, funktsional taxlil soxasidagi yutuklari respublikadan ancha uzokda xam mashxur " deb yozadi Uzbekiston Respublikasi Prizedenti I. A. Karimov.
Informatikaning inson faoliyatining mustakil soxasi sifatida ajralib chikishi birinchi navbatda kompyuter texnikasining rivojlanishi bilan boglik Bunda asosiy xizmat mikroprotsessor texnikasiga tugri keladi, uning paydo bulishi 70-yillar urtalarida ikkinchi elektron inkilobini boshlab berdi.
Shu davrdan boshlab xisoblash mashinalarining element negizi-ni integral chizma va mikroprotsessorlar tashkil etdi. Informatika atamasi nafakat kompyuter texnikasi yutuklarini aks ettirish va foydalanish, balki axborotni uzatish va kayta ishlash jarayonlari bilan xam boglanadi.
Informatika axborotni kayta ishlash, ularni kullash va ijtimoiy amaliyotning turli soxalariga ta`sirini EXM tizimlariga asoslangan xolda ishlab chikish, loyixalash, yaratish, baxolash, ishlashning turli jixatlarini urganuvchi kompleks ilmiy va muxandislik fani soxasidir.
Informatika bu jixatdan axborot modellarini kurishning umumiy metodologik tamoyillarini ishlab chikishga yunaltirilgan. Shu bois axborot uslublari ob`ekt, xodisa, jarayon va xokazolarni axborot modellari yordamida bayon etish imkoniyatiga egadir. Uslub - tilning inson faoliyatining muayyan sohasi bilan bogʻliq vazifalariga koʻra ajratilishi. Kishilar faoliyatning barcha sohalarida aloqa qilish jarayonida tildagi leksik, frazeologik, grammatik va fonetik vositalarni tanlash va ishlatishda birbirlaridan maʼlum darajada farq qiladilar.
Informatikaning vazifalari, imkoniyatlari, vosita va uslublari kup kirrali bulib, uning kuplab tushunchalari mavjud. Ularni umumlashtirib kuyidagicha talkinni tavsiya etamiz.
I nformatika va kibernetika tushunchalarida kupincha chalkashliklar uchrab turadi. Ularning uxshashligi va farkini tushuntirishga xarakat kilamiz.
N. Vinner tomonidan kibernetikaga kiritilgan asosiy fikr inson faoliyatining turli soxalarida murakkab dinamik tizimlarni boshkarish nazariyasini ishlab chikish bilan boglik. Kibernetika kompyuterlar mavjudligi yoki yukligidan kati nazar mavjuddir.
Informatika yangi axborotni ancha keng, kibernetika kabi turli ob`ektlarni boshkarish vazifalarini amaliy xal etmay, uzgartirish va barpo etish jarayonlarini urganadi. Shu bois informatika xakida kibernetikadan ancha keng fan soxasi, degan tasavvur xosil bulishi mumkin. Birok boshka jixatdan, informatika kompyuter texnikasi bilan boklik bulmagan mu-ammolar echimi bilan ifodalanmaydi, bu, shubxasiz, uning umumlashtiruvchi xususiyatini cheklaydi.
Informatika kompyuter texnikasi rivojlanishi tufayli yuzaga keldi, unga asoslanadi va usiz mavjud bula olmaydi. Kibernetika kompyuter texnikasining barcha yutuklaridan unumli foydalansa xam, lekin ob`ektlarni boshkarishning turli modellarini yaratgan xolda uz-uzicha rivojlanaveradi. Kibernetika va informatika tashki jixatdan bir-biriga juda uxshash bulsa xam, lekin:
• informatika — axborot va uni kayta ishlovchi texnikaviy, dasturiy vositalari xususiyatlariga asoslanishi;
• kibernetika esa — ob`ektlar modellarining kontseptsiyalarini ishlab chikish va kurishda xususan axborotlardan keng foydalanishi jixatidan farklanadi.
Informatika keng ma`noda insoniyat faoliyatining barcha soxalarida asosan kompyuterlar va telekommunikatsiya aloka vositalari yordamida axborotni kayta ishlashi bilan boglik; fan, texnika va ishlab chikarishning xilma-xil tarmoklari birligini uzida namoyon etadi. Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui.
Informatikani tor ma`noda uzaro alokador uch kism — texnik vositalar, dasturiy vositalar va algoritmli vositalar sifatida tasavvur etish mumkin. Uz navbatida informatikani xam umuman, xam kismlari buyicha turli jixatlardan: xalk xujaligi tarmogi, fundamental fan, amaliy fan soxasi sifatida kurib chikish mumkin
Informatika xalk xujaligi tarmogi sifatida kompyuter texnikasi, dasturiy maxsulotlarni ishlab chikarish va axborotni kayta ishlash zamonaviy texnologiyasini ishlab chikish bilan shugullanadigan xujalik yuritishning turli shakllaridagi korxonalarning bir turda jamlanishidan iborat buladi. Informatikaning ishlab chikarish tarmogi sifatidagi uziga xosligi va axamiyati shundaki, xalk xujaligining boshka tarmoklari mexnat samaradorligi kup jixatdan unga borlikdir. Bundan tashkari, bu tarmoklar me`yorida rivojlanishi uchun informatikaning uzida mexnat samaradorligi ancha yukori sur`atlarda usib borishi lozim, chunki xozirgi davrda jamiyatda axborot kuprok sunggi iste`mol predmeti sifatida namoyon bulmokda: odamlarga dunyoda ruy berayotgan vokealar, ularning kasbiy faoliyatiga doir predmet va xodisalar, fan va jamiyatning rivojlanishi xakida axborot zarur. Mexnat samaradorligining bundan keyingi usishi va farovonlik darajasini kutarish, katta xajmdagi multimedia axborotini (matn, grafika, videotasvir, tovush, animatsiya) kabul kilish va ishlashga yangi intellektual vositalar va "inson mashina" interfeyslaridan foydalanish asosidagina erishish mumkin. Informatikada mexnat unumdorligi oshishi sur`atlari etarli bulmasa, bugun xalk xujaligida mexnat samaradorligi usishining anchagina kamayishi ruy berishi mumkin. Xozir dunyodagi barcha ish joylarining 50% ga yakini axborotni kayta ishlash vositalari bilan ta`minlangan.
Tayanch iboralar:
Kompyuter parki, interfeys, kibernetika, texnik va dastur vositalari.Dastur - 1) biron-bir faoliyat, ishning mazmuni va rejasi; 2) siyosiy partiyalar, tashkilotlar, alohida arboblar faoliyatining asosiy qoidalari va maqsadlari bayoni; 3) oʻquv fani mazmunining qisqacha izohi; 4) teatr, konsertlar va b.
Nazorat savollari
1. Jahon miqyosida kompyuter texnikasi va informatikaning rivojlanish tarixini gapirib bering.
2. Elektron hisoblash mashinalaridan birinchisi haqida gapirib bering.
3. O`zbekistonda informatika, kibernetika sohalarining rivoji va hissa qoshgan shaxslar kimlar ?
Topshiriqlar
1. O`tilgan mavzuni o`qib kelish.
2. Keyingi yangi mavzuga tayyorlanib kelish.
Adabiyotlar:
-
S. S. Gulomov va boshk. Iktisodiy informatika. Toshkent, «Uzbekiston», 1999
-
S. S.Toshkent - Markaziy Osiyoning eng yirik qadimiy shaharlaridan biri - O‘zbekiston Respublikasining poytaxtidir. Oʻrta Osiyoning yirik sanoat-transport chorraxasi va madaniyat markazlaridan biri. Mamlakatning shimoli-sharqiy qismida, Tyanshan togʻlari etaklarida, 440–480 m teppalikda, Chirchiq daryosi vodiysida joylashgan. Gulomov va boshk. Axborot tizimlari va texnologiyalari. Toshkent, «Uzbekiston», 2000.
-
V.A. Kaymin, B.S. Kasaev. «Informatika: praktikum na EVM» Uchebnoe posobie. Moskva «Infra – M» 2001.Moskva (rus. Москва) - Rossiya Federatsiyasi poytaxti, Moskva viloyati markazi, federal ahamiyatidagi shahar. Rossiya Federatsiyasining yirik siyosiy, iqtisodiy, ilmiy va madaniy markazi. Moskvada Rossiya Federatsiyasi Prezidenta, Federal Majlis, Rossiya Federatsiyasi hukumati, Konstitutsiyaviy Sud, Oliy Sud, Oliy arbitraj sudi, Rossiya Federatsiyasi Prokuraturasi qarorgohlari joylashgan.
-
A.D. Xomonenko. Osnovk sovremennkx kompyuternkx texnologiy. S.-Peterburg.1998.
-
E. Nechaeva. «Personalniy kompyuter, Internet i Elektronnaya pochta» Moskva «Mayor» 2001.
2-mavzu. Axborotni tasvirlash, saqlash, uzatish va ishlov berish. Axborotning sifat ko`rsatkichlari.
Reja:
-
Informatika – fan sifatida.
-
Informatika fanining asosiy vazifalari.
-
O`zbekistonda informatikaning rivojlanish bosqichlari va istiqbollari.
Informatikada fundamental tadkikotlar maksadi istalgan axborot tizimlari xakida umumlashtirilgan axborotni olish, ularning kurilishi va ishlashining umumiy konuniyatlarini aniklashdir.
Informatika amaliy fan soxasi sifatida kuyidagilar bilan shugullanadi:
a) axborot jarayonlaridagi konuniyatlarni urganish ( axborotlarni yigish, kayta ishlash, tarkatish);
b) inson faoliyatining turli soxalarida kommunikatsion — axborot modellarini yaratish;
v) anik bir soxalarda axborot tizimi va texnologiyalarini ishlab chikish va ularning xayotiy boskichini, ularni ishlab chikarish, ishlashni va xokazolarni loyixalash, ishlab chikish boskichlari uchun tavsiyalar tayyorlash.
Informatikaning bosh vazifasi axborotni yangilash, uslub va vositalarni ishlab chikish va axborotni kayta ishlashning texnologik jarayonlarini tashkil etish, ulardan foydalanishni ishlab chikishdir.
Informatikaning asosiy vazifalari kuyidagilarni uz ichiga oladi:
* istalgan xususiyatdagi axborot jarayonlarini tadkdk etish;
*axborot jarayonlarini tadjik etishdan olingan natijalar negizida axborotni kayta ishlaydigan axborot tizimini ishlab chikish va yangi texnologiyani yaratish;
* jamiyat xayotining barcha soxalarida kompyuter texnikasi va texnologiyasidan samarali foydalanishning ilmiy va muxandislik muammolarini yaratish, tatbik etish va ta`minlashni xal etish.
Informatika uz-uzicha mavjud bulmay, balki boshka soxalardagi muammolarni xal etish uchun yangi axboriy texnika va texnologiyalarini yaratishga karatilgan kompleks ilmiy — texnik soxatsir. U boshka soxalar, xatto jarayonlar va xodisalar noformallashuvi tufayli mikdoriy uslublarni kullash mumkin emas deb xisoblanadigan soxalarga xam tadkikot uslub va vositalarini takdim etadi. Informatikada kompyuter texnikasi sharofati tufayli amaliy ruyobga chikishi mumkin bulgan matematik modellash uslublarining xal kilinishini aloxida ajratib kursatish lozim.
Axborot texnologiyalari rivojlanishining zamonaviy jaxon darajasi shundayki, respublikada jaxon axborot makonining infratuzilmalari va milliy axborot — xisoblash tarmogi integratsiyasiga mos keluvchi milliy tizimni yaratish iktisodiyot, boshkarish, fan va ta`lim samaradorligining muxim omili bulmokda. Bu muammolar ancha murakkab va ayni paytda respub-likamiz uchun dolzarbdir. Xozirda olib borilayotgan iktisodiy, tuzilmaviy va boshka uzgarishlarni amalga oshirish natijalari respublikada axborotlashtirish bilan boglik muammolarning kanday va kaysi muddatlarda xal etishga xam boglikdir.
1986 yilda akademik M.T. Urozboev tashabbusi bilan Uzbekiston Fanlar Akademiyasi tarkibida V.I. Romanovskiy nomli Matematika instituti koshida Xisoblash texnikasi bulimi ochilib, unga V. K. Kobulov raxbar etib tayinlanadi va 1988 yilda Respublikamizda ilk bor "Ural-1" tipidagi EXM urnatiladi.
1966 yilda Markaziy Osiyo mintakdsida Uzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining xisoblash markaziga ega bulgan Kibernetika instituti, 120008 yilda esa uning asosida Kibernetika ilmiy —-ishlab chikarish birlashmasi tashkil etildi. Markaziy Osiyo - Osiyo materigining ichki qismidagi tabiiy oblast. Maydoni 6 mln. km². Shim. va gʻarbiy chekkasi Mongoliya, XXR bilan RF oʻrtasidagi davlat chegarasigacha boʻlib, sharqi Katta Xingan, jan. Xozir birlashma tarkibiga kuyidagilar kiradi: Kibernetika instituti, Tizimli tadkikotlar ilmiy-tadkikot instituti, "Algoritm" xujalik xisobidagi ilmiy-tadkikot instituti, avtomatlashtirish va xisoblash texnikasi buyicha ixtisoslashtirilgan loyixa-konstruktorlik byurosi, "Biokibernetika" ilmiy-tadkikot markazi va birlashma tajriba-eksperemental zavodining sanoat-kichik korxonasi.
Xalk xujaligidagi turli vazifalarni xal etishda algoritmlashtirish nazariyasini rivojlantirgan akademikov. K. Kobulov boshchiligidagi birlashmaning etakchi olimlari Uzbekistonda kibernetikaning tarkib topishi va rivojlanishiga ulkan xissa kushdilar. Obrazlarni tekshirib bilish va sun`iy intellekt nazariyalar bricha katta maktab yaratgan akademik M.M. Komilov, matematik modellash va xisoblash eksperimenti, matematik va fizika murakkab vazifalarini xal etishning mikdoriy-taxliliy usullari buyicha muxbir a`zolar F.B. Abutaliev, B. A. Bondarenko, T. Buriev, axborotni kayta ishlash buyicha — akademik D. A. Abdullaev, kibernetika fanining turli yunalishlari buyicha ulkan ilmiy maktablar uzagini yaratgan professorlar T. A. Valiev, 3. T. Odilova, O. M. Nabiev, D. N. Amedova, R. S. Sa`dullaev, 3. M. Solixrv. F. T. Odilova, N. A. Muminov va boshkalarning katta xizmatlarini ta`kidlash lozim.
Uzbekiston Respublikasi mustakillikka erishgach, birlashma olimlari tomonidan fundamental va amaliy ilmiy yunalishlar belgilandi, UzR FA Xay`ati tomonidan Respublikada kibernetika va axborotlashtirishni rivojlantirish kontseptsiyasi ishlab chikildi va tasdiklandi.
Birlashma olimlarining asosiy vazifasi bozor munosabatlarini xisobga olgan va zamonaviy axborot texnologiyalari, tizim va tarmoklarini kullagan, shuningdek ularni dasturiy ta`minlagan xodda ishlab chikarish, ijtimoiy soxani boshkarish, iktisodiyotning yirik xalk xujalik vazifalarini xal etish nazariya-sining yangi asoslarini ishlab chikish va rivojlantirishdir.
Akademik V. K Kobulov tashabbusi bilan Toshkent davlat
iktisodiyot universiteti (oldingi Toshkent xalk xujaligi instituti) koshida Iktisodiy kibernetika fakulteti ochildi.
Ushbu fakultet 30 yil mobaynida mamlakatimiz xalk xujaligi
uchun kibernetika va informatika soxalari buyicha kuplab yukori
malakali mutaxassislarni tayyorlab kelmokda. Ushbu fakultet
koshida matematik modellar asosida xalk xujaligi muammolarini xal kilish, iktisodiyotda axborotlar va okilona foydalanish, zamonaviy kompyuter texnologiyalarini xayotga keng tatbik kilish soxalari buyicha akademik
S. S. Gulomovning, iktisodiy kibernetika yunalishi buyicha professor
T.Sh. Shodievning maktablarini tilga olish dikkatga loyikdir.
Davlat tomonidan tartibga solishning muximligi va respublikada axborotlashtirish jarayonini tezlashtirish zaruriyatini xisobga olib, Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1992 yil 8 dekabr karori bilan Fan va texnika Davlat Kumitasi (FTDK) koshida Axborotlashtirish buyicha bosh boshkarma (Boshaxbor) tuzildi. Mazkur karorda belgilab berilgan aso-siy vazifa va faoliyat yunalishlari doirasida UzR FTDK tashabbusi bilan axborotlashtirish jarayonini rivojlantirishga yunaltirilgan bir kator konunlar kabul kilindi. Axborotlashtirish xakida (1993 yil, may) va EXM va ma`lumotlar bazasi uchun dasturlarni xukukdy muxofazalash xakidagi (1994 yil, may) konunlar shular jumlasidandir.
UzR FTDKNING Davlat patent idorasida 1998 yil sentyabridan EXM va ma`lumotlar bazasi uchun dasturlarni xukukiy muxofazalash buyicha Agentlik ishlab turibdi. Bu idora dasturiy maxsulotlar, shuningdek tulik yoki kisman mulkiy xukuklarni berish shartnomalarini rasmiy ruyxatdan utkazadi.
1994 yil dekabrda Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi Uzbekiston Respublikasining axborotlashtirish kontseptsiyasini kabul kildi. Ushbu Kontseptsiyaning asosiy maksadi va unda kuyilgan masalalar kuyidagilardan iboratdir:
* milli i axborot-xisoblash tarmogini yaratish;
* axborotlarga tovar sifatida yondashishning iktisodiy, xukukiy va me`yoriy xujjatlarini yuritish;
* axborotlarni kayta ishlashda jaxon standartlariga rioya kilish;
* informatika industriyasini yaratish va rivojlantirish;
* axborotlar texnologiyasi soxasidagi fundamental tadkikotlarni ragbatlantirish va kullab-kuvvatlash;
* informatika vositalaridan foydalanuvchilarni tayyorlash tizimini muvofiklashtirish.
Tayanch iboralar:
Kommunikatsiya, tizim, axborotni qayta ishlash, dastur, dasturiy ta`minot, apparat ta`minoti.
Nazorat savollari
-
Informatika – fan sifatida qachondan boshlab rivojlana boshladi?
-
Informatika fanining asosiy vazifalari nimalardan iborat?
-
O`zbekistonda informatikaning rivojlanish bosqichlari va istiqbollarini aytib bering
Topshiriqlar
1. O`tilgan mavzuni o`qib kelish.
2. Keyingi yangi mavzuga tayyorlanib kelish.
Adabiyotlar:
-
S. S. Gulomov va boshk. Iktisodiy informatika. Toshkent, «Uzbekiston», 1999
-
S. S. Gulomov va boshk. Axborot tizimlari va texnologiyalari. Toshkent, «Uzbekiston», 2000.
-
V.A. Kaymin, B.S. Kasaev. «Informatika: praktikum na EVM» Uchebnoe posobie. Moskva «Infra – M» 2001.
-
A.D. Xomonenko. Osnovk sovremennkx kompyuternkx texnologiy. S.-Peterburg.1998.
-
E. Nechaeva. «Personalniy kompyuter, Internet i Elektronnaya pochta» Moskva «Mayor» 2001.
Bu ma`ruzalar matni Informatika fani bo`yicha tayyorlangan bo`lib, uning to`liq versiyasi yuqoridagi rejada keltirilgan 120 soatlik mavzularni o`z ichiga olgan va 208 sahifadan iborat.
Ma`ruzalar matnining to`liq matnini olish uchun quyidagi telefon raqamiga qo`ng`iroq qiling:
99875 313-23-22 Mamatqulov Ulug`bek.
Bundan tashqari boshqa kompyuter yo`nalishlari hamda yana boshqa fanlar bo`yicha ma`ruzalar matnini bizning http://olmatn.ucoz.org saytimizdan ko`chirib olishingiz ham mumkin. Shuni bilingki, biz hamisha Siz bilan ishlashdan mamnunmiz.
|
