-mavzu. Axborotni tasvirlash, saqlash, uzatish va ishlov berish. Axborotning sifat ko`rsatkichlari

2-mavzu. Axborotni tasvirlash, saqlash, uzatish va ishlov berish. Axborotning sifat ko`rsatkichlari.

1. 
   Informatika – fan sifatida.
   
2. 
   Informatika fanining asosiy vazifalari.
   
3. 
   O`zbekistonda informatikaning rivojlanish bosqichlari va istiqbollari.
   

Informatikada fundamental tadkikotlar maksadi istalgan axborot tizimlari xakida umumlashtirilgan axborotni olish, ularning kurilishi va ishlashining umumiy konuniyatlarini aniklashdir.

Informatika amaliy fan soxasi sifatida kuyidagilar bilan shugullanadi:

a) axborot jarayonlaridagi konuniyatlarni urganish ( axborotlarni yigish, kayta ishlash, tarkatish);

b) inson faoliyatining turli soxalarida kommunikatsion — axborot modellarini yaratish;

v) anik bir soxalarda axborot tizimi va texnologiyalarini ishlab chikish va ularning xayotiy boskichini, ularni ishlab chikarish, ishlashni va xokazolarni loyixalash, ishlab chikish boskichlari uchun tavsiyalar tayyorlash.

Informatikaning bosh vazifasi axborotni yangilash, uslub va vositalarni ishlab chikish va axborotni kayta ishlashning texnologik jarayonlarini tashkil etish, ulardan foydalanishni ishlab chikishdir.

Informatikaning asosiy vazifalari kuyidagilarni uz ichi­ga oladi:

* istalgan xususiyatdagi axborot jarayonlarini tadkdk etish;

*axborot jarayonlarini tadjik etishdan olingan natijalar negizida axborotni kayta ishlaydigan axborot tizimini ishlab chikish va yangi texnologiyani yaratish;

* jamiyat xayotining barcha soxalarida kompyuter texnikasi va texnologiyasidan samarali foydalanishning ilmiy va muxandislik muammolarini yaratish, tatbik etish va ta`minlashni xal etish.

Informatika uz-uzicha mavjud bulmay, balki boshka soxalardagi muammolarni xal etish uchun yangi axboriy texnika va tex­nologiyalarini yaratishga karatilgan kompleks ilmiy — texnik soxatsir. U boshka soxalar, xatto jarayonlar va xodisalar noformallashuvi tufayli mikdoriy uslublarni kullash mumkin emas deb xisoblanadigan soxalarga xam tadkikot uslub va vositalarini takdim etadi. Informatikada kompyuter texnikasi sharofati tufayli amaliy ruyobga chikishi mumkin bulgan matematik modellash uslublarining xal kilinishini aloxida ajratib kursatish lozim.

Axborot texnologiyalari rivojlanishining zamonaviy jaxon darajasi shundayki, respublikada jaxon axborot makonining infratuzilmalari va milliy axborot — xisoblash tarmogi integratsiyasiga mos keluvchi milliy tizimni yaratish iktisodiyot, boshkarish, fan va ta`lim samaradorligining muxim omili bulmokda. Bu muammolar ancha murakkab va ayni paytda respub-likamiz uchun dolzarbdir. Xozirda olib borilayotgan iktisodiy, tuzilmaviy va boshka uzgarishlarni amalga oshirish natijalari respublikada axborotlashtirish bilan boglik muammolarning kanday va kaysi muddatlarda xal etishga xam boglikdir.

1986 yilda akademik M.T. Urozboev tashabbusi bilan Uzbekiston Fanlar Akademiyasi tarkibida V.I. Romanovskiy nomli Matematika instituti koshida Xisoblash texnikasi bulimi ochilib, unga V. K. Kobulov raxbar etib tayinlanadi va 1988 yilda Respublikamizda ilk bor "Ural-1" tipidagi EXM urnatiladi.

1966 yilda Markaziy Osiyo mintakdsida Uzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining xisoblash markaziga ega bulgan Kibernetika instituti, 120008 yilda esa uning asosida Kiberne­tika ilmiy —-ishlab chikarish birlashmasi tashkil etildi. Xozir birlashma tarkibiga kuyidagilar kiradi: Kibernetika instituti, Tizimli tadkikotlar ilmiy-tadkikot instituti, "Algoritm" xujalik xisobidagi ilmiy-tadkikot instituti, avtomatlashtirish va xisoblash texnikasi buyicha ixtisoslashtirilgan loyixa-konstruktorlik byurosi, "Biokibernetika" ilmiy-tadkikot markazi va birlashma tajriba-eksperemental zavodining sanoat-kichik korxonasi.

Xalk xujaligidagi turli vazifalarni xal etishda algoritmlashtirish nazariyasini rivojlantirgan akademikov. K. Kobulov boshchiligidagi birlashmaning etakchi olimlari Uzbekistonda kibernetikaning tarkib topishi va rivojlanishiga ulkan xissa kushdilar. Obrazlarni tekshirib bilish va sun`iy intellekt nazariyalar bricha katta maktab yaratgan akademik M.M. Komilov, matematik modellash va xisoblash eksperimenti, matematik va fizika murakkab vazifalarini xal etishning mikdoriy-taxliliy usullari buyicha muxbir a`zolar F.B. Abutaliev, B. A. Bondarenko, T. Buriev, axborotni kayta ishlash buyicha — akade­mik D. A. Abdullaev, kibernetika fanining turli yunalishlari buyicha ulkan ilmiy maktablar uzagini yaratgan professorlar T. A. Valiev, 3. T. Odilova, O. M. Nabiev, D. N. Amedova, R. S. Sa`dullaev, 3. M. Solixrv. F. T. Odilova, N. A. Muminov va boshkalarning katta xizmatlarini ta`kidlash lozim.

Uzbekiston Respublikasi mustakillikka erishgach, birlashma olimlari tomonidan fundamental va amaliy ilmiy yunalishlar belgilandi, UzR FA Xay`ati tomonidan Respublikada kiberne­tika va axborotlashtirishni rivojlantirish kontseptsiyasi ish­lab chikildi va tasdiklandi.

Birlashma olimlarining asosiy vazifasi bozor munosabatlarini xisobga olgan va zamonaviy axborot texnologiyalari, tizim va tarmoklarini kullagan, shuningdek ularni dasturiy ta`minlagan xodda ishlab chikarish, ijtimoiy soxani boshkarish, iktisodiyotning yirik xalk xujalik vazifalarini xal etish nazariya-sining yangi asoslarini ishlab chikish va rivojlantirishdir.

Akademik V. K Kobulov tashabbusi bilan Toshkent davlat
iktisodiyot universiteti (oldingi Toshkent xalk xujaligi in­stituti) koshida Iktisodiy kibernetika fakulteti ochildi.

Ushbu fakultet 30 yil mobaynida mamlakatimiz xalk xujaligi

Davlat tomonidan tartibga solishning muximligi va respublikada axborotlashtirish jarayonini tezlashtirish zaruriyatini xisobga olib, Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1992 yil 8 dekabr karori bilan Fan va texnika Davlat Kumitasi (FTDK) koshida Axborotlashtirish buyicha bosh boshkarma (Boshaxbor) tuzildi. Mazkur karorda belgilab berilgan aso-siy vazifa va faoliyat yunalishlari doirasida UzR FTDK tashabbusi bilan axborotlashtirish jarayonini rivojlantirishga yunaltirilgan bir kator konunlar kabul kilindi. Axborotlash­tirish xakida (1993 yil, may) va EXM va ma`lumotlar bazasi uchun dasturlarni xukukdy muxofazalash xakidagi (1994 yil, may) konunlar shular jumlasidandir.

UzR FTDKNING Davlat patent idorasida 1998 yil sentyabridan EXM va ma`lumotlar bazasi uchun dasturlarni xukukiy muxofazalash buyicha Agentlik ishlab turibdi. Bu idora dasturiy maxsulotlar, shuningdek tulik yoki kisman mulkiy xukuklarni berish shartnomalarini rasmiy ruyxatdan utkazadi.

1994 yil dekabrda Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi Uzbekiston Respublikasining axborotlashtirish kontseptsiyasini kabul kildi. Ushbu Kontseptsiyaning asosiy maksadi va unda kuyilgan masalalar kuyidagilardan iboratdir:

* milli i axborot-xisoblash tarmogini yaratish;

* axborotlarga tovar sifatida yondashishning iktisodiy, xukukiy va me`yoriy xujjatlarini yuritish;

* axborotlarni kayta ishlashda jaxon standartlariga rioya kilish;

* informatika industriyasini yaratish va rivojlantirish;

* axborotlar texnologiyasi soxasidagi fundamental tadkikotlarni ragbatlantirish va kullab-kuvvatlash;

* informatika vositalaridan foydalanuvchilarni tayyorlash tizimini muvofiklashtirish.