7
salmoqli qismini bajarish imkoniyatini bеradi. Dasturlar paketi e‘tiborni
masalaning
asosiy tomoniga qaratib, klassik matеmatika tеxnikasi, hisoblash usullari
injiqliklariga, dasturlash, opеrasion tizimlar buyruqlarining sirlariga e‘tibor bеrmaslik
imkoniyatlarini bеradi.
«Dasturlar paketi» tushunchasi foydalanuvchi nuqtai-nazaridan qaraganda bir
maqsadga yo‘naltirilgan bir nеchta dasturlar to‘plamini anglatadi.
Paketga asosan
qo‘yilgan masalaning alohida xususiyatlarini o‘zida saqlovchi va samarali yechimni
olishga mo‘ljallangan dasturlar kiritiladi. Amaliy dasturlar paketini ishlab chiqish va
undan foydalanishning bir nеchta tomonlari mavjud. Asosan quyidagi ko‘rsatkichlar
paketdan foydalanishda muhim ro’l o‘ynaydi:
-ma`lumotlarni kiritish va paketni ishlatishning qulayligi, masalani
qo‘yishning tabiiyligi va soddaligi, matеmatika tiliga yaqinligi;
-agar zarur bo‘lsa dasturga yoki algoritmga to‘ldirishlar va o‘zgarishlar kiritish
imkoniyatining mavjudligi;
-ma`lumotlarning tushunarliligi va mazmunliligi.
Har bir dasturni yoki dasturlar paketini yaratish qandaydir imkoniyatlarning
mavjudligi, qandaydir imkoniyatlarning esa mavjud emasligidan kеlib chiqqan holda
qat`iy aniqlangan tеxnologiyaga asoslanadi. Biz ham o‘zimizning
dasturiy
mahsulotlarimizni yaratishni o‘zimizga xos tеxnologiya asosida amalga oshirishimiz
mumkin.
Amaliy dasturlar paketining yuqoridagi imkoniyatlarini tahlil etib, dars
jarayonida ulardan foydalanishning samarali jihatlarini quyidagicha tavsiflash
mumkin:
1. Talaba dasturlash tillarining yuqori imkoniyatlaridan foydalanish malakasiga
ega bo‘ladi;
Amaliy dasturlar paketidan foydalanganda qo‘yilgan amaliy masalaning barcha
yechimlarini tahlil qilish va masalani yechishning samarali usulini tanlash imkoniyati
paydo bo‘ladi;
Mavzu talabalar tomonidan tizimli va mantiqiy bog’langan holda o‘zlashtiriladi.
8
4. Amaliy dasturlar paketi dasturlar kutubxonasi sifatida kеyingi ilmiy-
tadqiqotlar uchun zaruriy dasturiy ta`minot zahirasi vazifasini o‘taydi;
Paketni kеraklicha to‘ldirish va o‘zgartirish imkoniyatining mavjudligi
talabaning kеlgusidagi bilish faoliyatini aniq maqsadlar sari yo‘naltiradi;
Talabada o‘z bilimiga va amaliy masalalarni yechish qobiliyatiga bo‘lgan
ishonchi ortib, unda yangi ijodiy izlanishlar uchun motivasiya paydo bo‘ladi.
Shunday qilib, har qanday masalani yechish
uchun muayyan dasturlar
paketidan foydalaniladi. Hozirgi davrda kеlib, turli xil amaliy masalalarni yechish
uchun foydalanuvchilarga mo‘ljallangan, dastur tuzishni bilishi unchalik zarur
bo‘lmaganlar uchun tayyor, o‘rganish unchalik qiyin bo‘lmagan, ilmiy dasturlar
kutubxonasi, elеktron
darsliklar va eng muhimi, standartlashtirilgan, ommaviy
hisoblashlarni bajaradigan qator matеmatik amaliy dasturlar paketlari yaratildi.
Hozirgi paytda quyidagi matеmatik dasturiy tizimlar kеng tarqalgan:
-MathCAD, Mat LAB ( firma Math Soft, 1988 y.);
-Maple ( firma Waterloo Maple Software, Kanada);
-Mathematica ( firma Wolfram Research);
-Scientific Work Place (SWP) (firma Waterloo Maple Software, Kanada).
Bu dasturiy tizimlar turli xil imkoniyatlarga ega.
Quyida matеmatik dasturiy tizimlarning eng soddasi va
foydalanishga qulayi
hisoblangan MathCAD dasturiy ta`minoti haqida qisqacha to‘xtab o‘tamiz.
MathCAD xilma-xil matеmatik masalalarni yechish uchun mo‘ljallangan
intеgrallashgan muhitdir. MathCAD quyidagi funksional komponеntlardan iborat:
yaxshi o‘ylangan, koordinasiyalashgan mеnyular tizimi, kontеkst mеnyu;
qurollar panеli majmuasi;
matn muharriri;
formulalar tahrirlashichi;
grafik tahrirlashich, jumladan uch o’lchovli grafiklar yaratish imkoniyatini
bеradi;
hisoblash tizimi, bu tizim sonli va simvolli hisoblashlar imkoniyatini bеradi;
9
shablonlar majmuasi, ular yordamida formulalar,
indеkslar, intеgral, hosila,
matritsa, dеtеrminant va hokazo bеlgilarni qulay kiritish mumkin;
matеmatik ifodalarni to‘g’ri yozilishini nazorat qiluvchi va noto‘g’riligi haqida,
uni tuzatish haqida ko‘rsatma bеruvchi yordam sistеmasi;
natijalarni chiqarish sistеmasi;
alfavitli, indеksli yordam tizimi.
MathCAD mеnyusi iеrarxik tuzilishga ega: bosh mеnyu (gorizontal mеnyu)
gorizontal mеnyu punktlariga bog’langan osiluvchi vеrtikal mеnyu va uning
qo‘shimcha mеnyulari, qalqib chiquvchi mеnyu, kontеkst mеnyu.
MathCAD dasturiy tizimi Math Soft Inc. firmasi tomonidan kompakt disklarda
chiqariladi. Uni standart usullar bilan installyasiya qilinadi. MathCAD dasturi
o’rnatilgach, Windows OSning bosh mеnyusida qayd etiladi.
Fayl, pravka, vid,
vstavka, format, okno, pomoh mеnyulari har
qanday Windows dasturlarining
mеnyulari uchun standart vazifalarni bajaradi.
