Xalqaro standartlashtirish tashkiloti – ISO va uning faoliyatlari
Birinchi standartlashtirish milliy tashkiloti – Britaniya Assosiyasiyasi /Britich
Enginezing Standards Accocciation/ 1901 yilda tashkil etilgan bo’lib biroz
keyinroq, birinchi jahon
urushi davrida Daniya byurosi, Germaniya qo’mitasi
(1918y.), Amerika qo’mitasi (1918y.) va boshqalar tashkil topdi.
Standartlashtirish sohasidagi ishlar xalqaro markaz kerakligini taqoza qildi.
Shu maqsadda 1926 yili standartlashtirish milliy tashkilotlarning Xalqaro
Assosiyasi (ISA) paydo bo’ldi. (ISA) ning tarkibiga 20 ta mamlakat vakillari kirdi.
1938 yili Berlin shahrida standartlashtirish bo’yicha Xalqaro syezd ochildi. Unda
texnikaning turli sohalari bo’yicha 32 ta qo’mita va kichik qo’mitalar tuzildi. 1939
yili boshlangan ikkinchi jahon urushi ISA ning faoliyatini to’xtatib qo’ydi.
Hozirgi Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (International Standards Organization)
1946-1947 yillarda tashkil topdi, uni qisqacha ISO deb yuritiladi. ISO grek tilidan
olingan bulib «teng» degan ma’noni anglatadi. Bu nufuzli tashkilot Birlashgan
Millatlar Bosh Assambleyasi tarkibida faoliyat ko’rsatib, rivoj topmoqda.
ISO ning tuzilishidan ko’zda tutilgan asosiy maqsad-xalqaro miqyosdagi mol
almashinuvida va o’zaro yordamni yengillashtirish uchun dunyo ko’lamida
standartlashtirishni rivojlantirishga ko’maklashish
hamda aqliy, ilmiy texnikaviy
va iqtisodiy faoliyatlar sahasida hamdo’stlik rivojlantirishdir.
Bu maqsadlarni amalga oshirish uchun:
- dunyo qo’lamida standartlarni va ular bilan bog’liq bo’lgan sohalarda
uyg’unlashtirishni yengillashtirish uchun choralar ko’rish;
- xalqaro standartni ishlab chiqish va chop etish (agar har bir standart uchun uning
faol tashkiliy va kichik qo’mitalarining ikkidan uch qismi ma’qullab ovoz bersa va
umumiy ovoz beruvchilarning to’rtdan
uch qismi yoqlab chiqsa, standart
ma’qullanishi mumkin);
- qo’mita a’zolarining va texnikaviy qo’mitalarning ishlari haqida axborotlar
almashinuvini tashkil qilish;
- sohaviy masalalar bo’yicha manfaatdor bo’lgan boshqa xalqaro tashkilotlar bilan
xamkorlik qilish ko’zda tutiladi.
ISO rahbar va ishchi qo’mita idoralarida tashkil topgan.
Rahbar idoralari
tarkibiga Kengashning yuqori idorasi-Bosh Assambleya, Kengash, ijroiya byurosi,
texnikaviy byuro, kengashning texnikaviy qo’mitalari va markaziy sekretariyati
kiradi.
ISO da prezident,
vise-prezident, g’aznachi va bosh sekretar lavozimlari
mavjud Bosh Assambleya-ISOning Oliy Rahbari bo’lib, ISOning yig’ilishi uch
yilda bir marta bo’ladi. Uning sessiyasida prezident uch yil muddat bilan saylanadi.
Bosh Assambleya qo’nim vaqtida sanoat sohasida yetakchi mutaxassislar
ishtirokida xalqaro standartlashtirishning muhim muammolari va yo’nalishlari
muhokama qilinadi.
ISO kengashi yiliga bir marta o’tkazilib, unda tashkilotning faoliyati, xususan,
texnikaviy
idoralarning tuzilishi, xalqaro standartlashtirishning chop etilishi,
kengash idoralarining a’zolarini hamda texnikaviy qo’mitalarning raislarini
tayinlaydi va boshqa masalalar ko’riladi.
Sobiq Ittifoq parchalangunga qadar Xalqaro standartlashtirish tashkilotning tarkibi
91 mamlakat vakillaridan iborat edi.
Respublikamizning dastlabki mustaqillik yillaridagi (1992 yil)
muhim
voqyealardan biri nufuzli xalqaro tashkilotga O’zbekiston Respublikasi 92 davlat
sifatida qabul qilinishi bo’ladi.
Endilikda O’zbekiston Respublikasi ISOning teng huquqli a’zolaridan biri
hisoblanadi.
Mahsulot sifatini yaxshilash, boshqarish va ta’minlash bo’yicha oxirgi
vaqtda
qilingan ishlarni mujassamlab, ISO o’zining bir qator me’yoriy hujjatlarini ishlab
chiqdi, bu hujjatlarga ISO 9000, 10011 va 10012 raqamli standartlarni ko’rsatish
mumkin.
