|
) – mulohaza yolg`on, chunki, – yolg‘on, – yolg`on.
Implikatsiya
|
| bet | 36/71 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 1,78 Mb. | | #230004 |
Bog'liq majmuaIvaRT2-semestr3) – mulohaza yolg`on, chunki, – yolg‘on, – yolg`on.
Implikatsiya.
Tа’rif. A mulohaza rost, B mulohaza yolg`on bo`lgandagina – yolg`on, qolgan hollarda rost bo`ladigan mulohazaga A hamda B mulohazalarning implikatsiyasi deyiladi va ko‘rinishda belgilanadi.
“ ” belgi implikatsiya belgisi deb ataladi. yozuv “agar A bo`lsa, u holda B bo`ladi” yoki “A mulohazadan B mulohaza kelib chiqadi” degan ma’nolarni anglatadi. Implikatsiya uchun rostlik jadvali quyidagicha bo`ladi:
A
|
B
|
|
R(1)
|
R(1)
|
R(1)
|
R(1)
|
Yo(0)
|
Yo(0)
|
Yo(0)
|
R(1)
|
R(1)
|
Yo(0)
|
Yo(0)
|
R(1)
|
Implikatsiya so`zi mahkam bog`layapman degan ma’noni anglatadi.
Masalan, 1) “Agar 72 soni 9 ga karrali bo`lsa, u holda bu son 3 ga ham karrali bo`ladi”. Bu rost implikatsiya.
2) “Agar bo`lsa, u holda bo`ladi”, implikatsiyasi yolg`on, chunki shart – rost, yolg`on.
Ekvivalensiya.
Tа’rif. A va B mulohazalar bir vaqtda rost yoki bir vaqtda yolg`on bo`lganda rost bo`ladigan mulohaza A va B mulohazalarning ekvivalensiyasi deyiladi, ko`rinishda belgilanadi.
Bu yerdagi yozuv “A faqat va faqat, qachonki B”, yoki “A ekvivalent B”, yoki “B uchun A zarur va yetarli” deb o`qiladi. Ekvivalensiyaning rostlik jadvali quyidagicha bo`ladi:
A
|
B
|
|
R(1)
|
R(1)
|
R(1)
|
R(1)
|
Yo(0)
|
Yo(0)
|
Yo(0)
|
R(1)
|
Yo(0)
|
Yo(0)
|
Yo(0)
|
R(1)
|
Masalan, A: “972 soni 9 ga karrali”, B: “972 soni raqamlarining yig`indisi 9 ga karrali” mulohazalari berilgan bo`lsin. U holda A va B mulohazalarning ekvivalensiyasi quyidagicha bo`ladi. “972 soni 9 ga karrali bo`ladi, faqat va faqat shu holda, qachonki bu son raqamlarining yig`indisi 9 ga karrali bo`lsa. Bu ekvivalensiya rost.
Matematik mulohazalarni yuqoridagi belgilar yordamida ifoda etishga doir misollar keltiramiz:
1-misol. Agar va bo`lsa, bo`ladi. .
2-misol. bo`lsa, bo`ladi. .
3-misol. yoki bo`lsa, bo`ladi va aksincha, bo`lsa, yoki bo`ladi. .
4-misol. va bo`lsa, bo`ladi. .
5-misol. Ixtiyoriy x haqiqiy son uchun . : .
6-misol. Ixtiyoriy son uchun, shunday son mavjudki, bo`ladi, ya’ni , : .
Mantiqiy qonunlarga amal qilish to`g`ri, tushunarli, aniq, izchil, ziddiyatsiz, asoslangan fikr yuritishga imkon beradi. Aniqlik, izchillik, ziddiyatlardan xoli bo`lish va isbotlilik (asoslanganlik) to`g`ri tafakkurlashning asosiy belgilaridir. Bular mantiqiy qonunlarning asosini tashkil etuvchi belgilar bo`lganligi uchun, ularning har birini alohida-alohida ko`rib chiqamiz.
|
| |
