O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
«Axborot texnologiyalari» kafеdrasi
MUSTAQIL ISH
Mavzu:"Axborotnihimoya qilish nazariyasining umummetodologik prinsiplar"
Guruh:
|
710-21
|
Bajardi:
|
Yesbolov B.A
|
Tekshirdi:
|
Olimov I.S.
|
Nurafshon – 2024
REJA:
KIRISH 2
1.1Axborotni himoya qilishning ahamiyati va muhimligi 4
2 Prinsiplar Tushunchasi 6
2.1 Umumiy metodologik prinsiplar haqida tushuncha 6
2.2 Maxfiylik: Shaxsiy axborotlarni va korxona sirli axborotlarni himoya qilish 8
2.3 Identifikatsiya va kimlikni tekshirish: Foydalanuvchilarni tasdiqlash va himoya qilish 9
Foydalangan Adabiyotlar 10
XULOSA 11
KIRISH
Axborotni himoya qilish nazariyasi - bu axborotni ruxsatsiz kirish, oshkor qilish, o'zgartirish, yo'q qilish yoki boshqa zararli niyatlardan himoya qilishga qaratilgan tadqiqot sohasi. Axborotni muhofaza qilish nazariyasining umumiy uslubiy tamoyillari quyida keltirilgan:
1. Maxfiylik: ma'lumotlar faqat vakolatli shaxslar uchun ochiq bo'lishini va ular maxfiy saqlanishini ta'minlash.
2. Yaxlitlik: Ma'lumotlarning aniqligi, izchilligi va to'liqligini ta'minlash, ular o'zgartirilmagan yoki buzilmaganligini ta'minlash.
3. Mavjudligi: ma'lumotlar vakolatli foydalanuvchilar uchun kerakli vaqtda va joyda hamda to'g'ri formatda mavjudligini ta'minlash.
4. Haqiqiylik: maʼlumotlarning haqiqiyligini va joʻnatuvchi yoki qabul qiluvchining identifikatori tasdiqlanganligini taʼminlash.
5. Rad etmaslik: Yuboruvchi yoki qabul qiluvchining xabarni yuborgan yoki olganini inkor eta olmasligini ta'minlash, bu yuridik va audit maqsadlari uchun juda muhimdir.
6. Xavfni baholash: axborot tizimlari duch keladigan xavflarni baholash, zaifliklarni aniqlash va tegishli nazoratni ishlab chiqish.
7. Chuqur mudofaa: axborot tizimlarini himoya qilish uchun qatlamli mudofaa mexanizmini amalga oshirish, jumladan, xavfsizlik devorlari, hujumlarni aniqlash tizimlari, antivirus dasturlari va kirishni boshqarish vositalari kabi bir nechta xavfsizlik boshqaruvlaridan foydalanish. Axborotning jismoniy butunligini ta’minlash, Shu bilan birga axborot elementlarin-ing buzilishi, yoki yo‘q qilinishiga yo‘l qo‘ymaslik;
• Axborotning butunligini saqlab qolgan holda, uni elementlarini qalbakilashtirishga (o‘zgartirishga) yo‘l qo‘ymaslik;
• Axborotni tegishli xuquqularga ega bo‘lmagan Shaxslar yoki jarayonlar orqali tarmoqdan ruxsat etilmagan xolda olishga yo‘l qo‘ymaslik;
• Egasi tomonidan berilayotgan (sotilayotgan) axborot va resurslar faqat tomonlar o‘rtasida kelishilgan Shartnomalar asosida qo‘llanilishiga ishonish kabilar tushuniladi.
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganlarning barchasi asosida kompyuter tarmoqlari va tizimlarida axborot xavfsizligi muammosining dolzarbligi va muhimligi kelib chiqadi. Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida axborotni himoya ostiga olish deganda, berilayotgan, saqlanayotgan va qayta ishlanilayotgan axborotni ishonchliligini tizimli tarzda ta’minlash maqsadida turli vosita va usullarni qo‘llash, choralarni ko‘rish va tadbirlarni amalga oshirishni tushunish qabul qilingan.
Standart – ixtiyoriylik asosida doimiy amal qilish maqsadida ishlab chiqarish jarayonlarining amalga oshirish tartibi va xarakteristikalari, maxsulotlarning xarakteristikalari, ularni ekspluatatsiya qilish, saqlash, tashish, realizatsiya qilish, utilizatsiya qilish, ma‘lum soxada xizmat ko`rsatish tartiblari qayd etilgan xujjatdir.
Standartlashtirish - ixtiyoriylik asosida doimiy amal qilish uchun maxsulot ishlab chiqarish va sotish, xizmat ko`rsatish soxalarida muayyan tartibni joriy etish, shuningdek ishlab chiqarilayotgan maxsulot, ko`rsatilayotgan xizmatlarning raqobatbardoshligini oshirishga qaratilgan jarayondir.
Standart va spetsifikatsiyalarni ikkita bir-biridan keskin farq qiluvchi quyidagi.Axborot tizimlari va ularning ximoya vositalarini xavfsizlik talablariga ko`ra baxolash standartlari ximoya mexanizmlari va vositalarini qo`llashining turli jixatlarini tartibga soluvchi spetsifikatsiyalar kabi guruxlarga bo`lish mumkin.
|
