|
Avtomatika elementlari, parametrlari, statik va dinamik tavsifnomalari
|
| bet | 3/4 | | Sana | 21.02.2024 | | Hajmi | 0,97 Mb. | | #160410 |
Bog'liq REFERAT SUN\'IY INTELEKT referat Tarmoq protokoli, Kompyuterlarni adminstaratsiyalash test bank, тармокни дастурлаш Oraliq nazorat testAvtomatika elementlari, parametrlari, statik va dinamik tavsifnomalari
Har qanday oddiy va murakkab avtomatlashtirish qurilmalari alohida o‘zaro bog‘langan elementlardan iborat. Avtomatlashtirish elementi-fizik miqdorning sifat yoki miqdoriy o‘zgarishlari sodir bo‘ladigan avtomatik tizim qurilmasining bir qismidir. Alohida qurilma elementlari o‘zaro bog‘langan bo‘lgani uchun avtomatika elementlarining ikkinchi vazifasi transformatsiyalangan effektni oldingi bog‘lanishdan keyingisiga o‘tkazishdir.
Umuman olganda, avtomatlashtirishning har qanday elementini energiya o‘zgartirgich sifatida ifodalash mumkin, uning kirishida ma’lum qiymat X beriladi va Y qiymat chiqindidan chiqariladi.
Avtomatlashtirish elementlarining umumiy belgilanishi: a) - qo‘shimcha energiya manbaisiz; b) - qo‘shimcha energiya manbai bilan 25 X ning qiymati kirish, y ning qiymati esa avtomatlashtirish elementining chiqish signali deyiladi. Ba’zi elementlarda x ning kirish qiymatidan olingan energiya tufayli x ning qiymati y ning qiymatiga aylanadi. Boshqa elementlarda bu o‘zgartirish uchun qo‘shimcha energiya manbai z talab qilinadi. Qurilmalar va avtomatika elementlarini tasniflash odatda ularning funksional maqsadiga ko‘ra va kirish va chiqishdagi energiya turiga ko‘ra amalga oshiriladi.
Avtomatlashtirishning asosiy elementlari energiya o‘zgartirgichlari bo‘lib, uning kirimi X qiymati bilan ta’minlanadi va chiqimi Y qiymatidan chiqariladi.Barqaror holatdagi har bir avtomatlashtirish elementi uchun kirish signali X bilan chiqish Y orasida ma’lum bog‘liqlik Y = f (X) mavjud bo‘lib, elementning statik xarakteristikasi deb ataladi. Avtomatlashtirish elementining statik xarakteristikasi Bundan tashqari, avtomatika elementlari, maqsadidan qatʼiy nazar, umumiy parametrlarga ega: uzatish koeffitsienti (sezgirlik, kuchaytirgich va stabilizatsiya koeffitsienti), xatolik, sezgirlik chegarasi, statik va dinamik rejimlardagi xarakteristikalar.
Elementning o‘tkazish koeffitsienti-chiqish qiymati Y ning kirish X ga nisbati yoki ∆𝑌ning orttirmasi ∆𝑋 ning orttirmasiga nisbati. Birinchi holda o‘tkazish koeffitsienti statik uzatish koeffitsienti deyiladi: 𝐾𝑐 = 𝑌1 𝑋1 . 26 va ikkinchi-dinamik: . dx dy x y kд = Avtomatlashtirish elementining chiziqli statik xarakteristikasi bilan bu koeffitsientla x va y ning barcha qiymatlarida doimiy va bir-biriga teng. Ularning x va y o‘qlari bo‘ylab bir xil o‘lchamdagi son qiymati xarakteristikaning qiyalik burchagi tangensiga teng: avtomatlashtirish elementining chiziqli statik xarakteristikasi bilan bu koeffitsientlar x va y ning barcha qiymatlarida doimiy va bir-biriga teng. Ularning x va y o‘qlari bo‘ylab bir xil shkalalardagi son qiymati xarakteristikaning qiyalik burchagi tangensiga teng: avtomatlashtirish elementining statik xarakteristikasiga ko‘ra, bu koeffitsientlar x va y ning barcha qiymatlarida doimiy va bir-biriga teng: 𝐾𝑐 = 𝑡𝑔𝛼 𝑣𝑎 𝑘𝑑 = 𝑡𝑔𝛽 O’tkazish koeffitsientining o‘lchami kirish va chiqish miqdorlari o‘lchamlarining nisbati bilan aniqlanadi. Misol uchun, kuchaytirgich va stabilizator uchun o‘lchamsiz bo‘ladi va induktiv almashtirish sensori uchun u o‘lchovli bo‘ladi (B/sm), chunki kirish qiymatining o‘lchami sm va chiqish qiymati B. Ayrim hollarda o‘lchamsiz o‘tkazish koeffitsientiga ega bo‘lish qulayroq bo‘lganda nisbiy o‘tkazish koeffitsientidan foydalaniladi: . / / x y y x x x y y = = O’tkazish koeffitsientining belgisi element xarakteristikasining turiga qarab musbat yoki manfiy bo‘lishi mumkin.
Avtomatika elementlarining statik xarakteristikalarini turi bo‘yicha uch guruhga ajratish mumkin: chiziqli, bunda dinamik koeffitsient x ning barcha qiymatlari uchun musbat; nochiziqli uzluksiz va nochiziqli uzilmas.
Avtomatika elementlari: statik xarakteristikalari har-xilligi a) -chiziqli 𝑘𝑐 = 𝑘𝑑 doim.; b) - nochiziqli uzluksiz 𝑘𝑐 ≠ 𝑘𝑑 ≠ doim. c) nochiziqli, uzlukli 𝑘𝑐 ≠ 𝑘𝑑 ≠ doim.
Datchiklar va boshqa ayrim elementlarga nisbatan statik va dinamik uzatish koeffitsientlari statik va dinamik sezgirlik koeffitsientlari, kuchlantiruvchilarga nisbatan esa kuchaytirgich koeffitsientlari deb ataladi. Stabilizatorlar uchun odatda nisbiy stabilizatsiya koeffitsienti hisobga olinadi, bu esa kirish qiymatining nisbiy o‘zgarishini chiqish qiymatining nisbiy o‘zgarishiga nisbati: . y x x y y y x x S = = Ifodalardan ko‘rinib turibdiki, stabilizatsiya koeffitsienti nisbiy o‘tkazish koeffitsientiga teskari proporsional, ya’ni 1 S = Boshqa avtomatlashtirish qurilmalarida kirish qiymati doimiy bo‘lganda chiqish qiymatida o‘z-o‘zidan o‘zgarishlar sodir bo‘ladi. Bu tashqi ta’sirlar (ekologik sharoitning o‘zgarishi) va ichki ta’sirlar (masalan, elementlarning eskirishi) bilan izohlanadi. Avtomatlashtirish elementining maqsadiga nisbatan 28 kirish qiymati konstantasi bilan chiqish qiymatining barqarorligi turlicha nomlanadi: aralashish, shovqin, suzish, surilish va boshqalar. Yuqorida avtomatlashtirish elementlarining xarakteristikalari x va y ning vaqtdagi doimiy qiymatlarida, ya’ni statik rejimda ko‘rib chiqildi. Avtomatlashtirish elementining ishlash sharoiti, uning kirish qiymati x va chiqish qiymati y barqaror bo‘lmasa ham, vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishi dinamik rejim deyiladi. Avtomatlashtirish elementlari, odatda, ma’lum inersiyaga ega bo‘lgani uchun chiqish qiymati kirish qiymatining o‘zgarishiga nisbatan ma’lum kechishish bilan o‘zgaradi. Elementlarning inersion xususiyatlari avtomatlashtirish tizimlarining dinamik rejimda ishlashini aniqlaydi va avtomatlashtirish qurilmalari ishining sifat va miqdoriy jihatlarini tahlil qilishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Kirish qiymati keskin o‘zgarishidan so‘ng, chiqish qiymati darhol uning barqaror qiymatiga erishishmaydi, lekin bir muncha vaqt o‘tgach, o‘tish jarayoni sodir bo‘ladi. Ma’lumki, o‘tish jarayonni aperiodik so‘nuvchi yoki tebranuvchan so‘nuvchi bo‘lishi mumkin
Avtomatlashtirish elementidagi o‘tkinchi jarayonning grafiklari: a) - kirish qiymatining keskin o‘zgarishi; b)-aperiodik o‘tkinchi jarayon; c)- tebranuvchi o‘tkinchi jarayon Dinamik va yangi barqaror holat rejimlaridagi chiqish qiymatining qiymatlari orasidagi farq dinamik xatolik deyiladi. Amaliy maqsadlar uchun dinamik xatolikning minimal bo‘lishini ta’minlashga intilish maqsadga muvofiqdir.
|
| |
