O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi
TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI
2-son Davolash ishi fakulteti 118-“A” guruh talabasi
Abdukadirova Sarvinozning Biofizika fanidan tayyorlagan
MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Kompyuter tomografiyasi
Bajardi: Abdukadirova Sarvinoz 2-son Davolash fakulteti, 118-“A”guruh talabasi
Tekshirdi: Rahimov Bobur Turg’unovich
Kompyuter tomografiyasi (KT).
Kompyuter tomografiyasi nima?
Kompyuter tomografiyasi odatda kompyuter tomografiyasi deb ataladi. Kompyuter tomografiyasi-bu tananing ichki tasvirlarini yaratish uchun rentgen nurlari va kompyuter texnologiyalari kombinatsiyasidan foydalanadigan diagnostic tasvirlash jarayoni. U tananing barcha qismlarini, jumladan, suyaklar, mushaklar, yog’lar, organlar va qon tomirlarining batafsil tasvirlarini ko’rsatadi.
Kompyuter tomografiyasi (KT) zamonaviy diagnostik tekshirish usuli bo‘lib, 1972-yilda G. Hounsfield, A. Sormac tomonidan ixtiro qilingan. Ularga bu ixtiro uchun 1979-yilda Nobel mukofoti berilgan.
KTda boshqa rentgen tekshirish usullarida ishlatiladigan rentgen nurlaridan foydalaniladi. Oddiy rentgenografiyadan farqli o‘laroq, KTda odam tanasining ko‘ndalang kesim yuzasi rentgen nurlari yordamida suratga olinadi. Bunda odam tanasining har bir mm qavatini o‘rganish mumkin. Bunday imkoniyat oddiy rentgeno- grafiya tekshirish usulida yo‘q. KTda nurlar maxsus matritsaga yuboriladi. Matritsadagi axborot kompyuterga keladi. Kompyuterda matritsadan olingan axborot yordamida odam tanasidan o‘tgan X — nurlarning yutilishi monitorda namoyon bo‘ladi. Shunday qilib, ekranda nurlarning yutilishida hosil bo‘ladigan har qanday kichik o‘zgarishlar namoyon bo‘ladi. Bunday o‘zgarishlarni yaxshiroq ko‘rish uchun ayrim hollarda kontrast moddalardan foydalaniladi.
KT yordamida hozirgi vaqtda bosh miya, orqa miya, umurtqa pog‘onasi, o‘pka, ko‘krak qafasi a’zolari, jigar, buyrak, me’daosti bezi, buyrakusti bezi, aorta va o‘pka arteriyalarini tekshirish mumkin.
2000-yildan boshlab, KTning yangi avlod turlari paydo bo‘la boshladi: spiral kompyuter tomografiyasi (SKT), multispiral kompyuter tomografiyasi (MSKT).
Kompyuter tomografiyasi standart rentgen nurlariga qaraganda batafsilroq. Standart rentgen nurlari bilan energiya nurlari tananing tekshirilayotgan qismiga yo’naltiriladi. Tana qismi orqasidagi plastinka teri, suyaklar, mushaklar va boshqa to’qimalardan o’tgandan so’ng energiya nuridagi o’zgarishlarni aniqlaydi. Oddiy rentgendan ko’p ma’lumot olish mumkin bo’lsa-da, ichki organlar va boshqa tuzilmalar haqida ko’p ma’lumotlar mavjud emas.
Kompyuter tomografiyasi bilan rentgen nurlari tana atrofida aylana bo’ylab harakatlanadi. Bu bir xil organ yoki tuzilmaning turli xil ko’rinishlarini olish imkonini beradi va ko’proq tafsilotlarni beradi. Rentgen ma’lumotlari kompyuterga yuboriladi, u rentgen ma’lumotlarini sharhlaydi va uni monitorda ikki o’lchovli ko’rinishda ko’rsatadi. Yangi texnologiyalar va kompyuter dasturlari uch o’lchamli tasvirlarni yaratishga imkon beradi.
Kompyuter tomografiyasi tekshiruvi o’smalarni tashxislash, ichki qon ketishini tekshirish yoki boshqa ichki jarohatlar va shikastlanishlarni tekshirish uchun amalga oshirilishi mumkin. Kompyuter tomografiyasi to’qima yoki suyuqlik biopsiyasi uchun ham ishlatilishi mumkin.
Nima uchun kompyuter tomografiyasi ba'zan yuqori kontrast bilan buyuriladi?
Kompyuter tomografiyasi kontrastli yoki kontrastsiz amalga oshirilishi mumkin. Kontrast og'iz orqali qabul qilingan yoki infuziya liniyasiga kiritilgan moddaga ishora qiladi, bu esa tekshirilayotgan muayyan organ yoki to'qimalarni yanada aniqroq ko'rinadigan qiladi. Kontrastli testlar uchun siz protseduradan oldin ma'lum vaqt ro'za tutishingiz kerak bo'lishi mumkin. Jarayon oldidan shifokor sizga bu haqida aytib beradi.
Kompyuter tomografiyasiga qanday tayyorgarlik ko'rish kerak?
Agar sizda kompyuter tomografiyasi angiografiyasi (CTA) yoki virtual kolonoskopiya bo'lsa, siz uchrashuvda aniq ko'rsatmalar olasiz.
EHTIYOT CHORALARI: Agar siz homilador bo'lsangiz yoki homilador bo'lishingiz mumkin deb hisoblasangiz, tekshiruvni rejalashtirishdan oldin shifokoringiz bilan maslahatlashing.
KONTRAST AGENTI: Sizning imtihoningiz uchun kontrast ko'rsatilishi mumkin. Kontrast agenti rentgenologning g'ayritabiiy tuzilmalarni topish va normal anatomiyani yaxshiroq tushunish qobiliyatini yaxshilaydi.
Ba'zi bemorlarda yodga asoslangan kontrast modda bo'lmasligi kerak. Agar buyraklar faoliyati bilan bog'liq muammolar mavjud bo'lsa, rentgenologingizga oldindan xabar bering. Biz kontrastsiz skanerlashimiz yoki muqobil tasvirlash imtihonini topishimiz mumkin.
Kontrastli KT tekshiruvining eng keng tarqalgan turi bu ikki tomonlama kontrastli tadqiqot bo'lib, unda imtihon boshlanishidan oldin IV kontrastga qo'shimcha ravishda kontrast moddani ichish kerak. Qanchalik ko'p kontrast ichish mumkin bo'lsa, rentgenolog ovqat hazm qilish traktini vizualizatsiya qilish uchun qanchalik yaxshi tasvirlardan foydalanishi mumkin.
ALLERGIYA: Agar kontrastli vositalarga allergik reaktsiyangiz bo'lsa, skanerlashni rejalashtirayotganingizda, iltimos, kirish markazi vakiliga xabar bering. Agar o'tmishda kontrastli vositalarga og'ir yoki anafilaktik reaktsiya bo'lgan bo'lsa, IV kontrastli vosita berilmaydi. Engil va o'rtacha darajadagi reaktsiyalar kompyuter tomografiyasidan oldin dori-darmonlarni qabul qilishni o'z ichiga olgan rejani talab qiladi. Imtihonni rejalashtirayotganda ushbu rejalar siz bilan batafsil muhokama qilinadi. Kontrast agentga ma'lum bo'lgan har qanday reaktsiyalar shaxsiy shifokoringiz bilan muhokama qilinishi kerak.
Kompyuter tomografiyasi paytida nima sodir bo'ladi?
Kompyuter tomografiyasi ambulatoriya sharoitida yoki kasalxonada qolishning bir qismi sifatida amalga oshirilishi mumkin. Jarayonlar sizning ahvolingiz va shifokoringizning amaliyotiga qarab farq qilishi mumkin. Umuman olganda, kompyuter tomografiyasi quyidagi jarayonni amalga oshiradi:
Sizdan bemor kiyimini kiyish so'ralishi mumkin. Bunday holda siz ko'ylak olasiz. Barcha shaxsiy narsalarni saqlash uchun shkaf mavjud. Iltimos, barcha pirsinglarni olib tashlang va barcha zargarlik buyumlari va qimmatbaho narsalarni uyda qoldiring.
Agar siz kontrastli protsedurani o'tkazmoqchi bo'lsangiz, kontrast moddani kiritish uchun qo'lingizda yoki qo'lingizda IV chiziq boshlanadi. Og'zaki kontrast uchun siz yutib yuborishingiz mumkin bo'lgan suyuq kontrastli vositani olasiz. Ba'zi hollarda kontrast rektal orqali berilishi mumkin.
Ular skanerlash moslamasidagi katta, dumaloq teshikka kiradigan skanerlash stolida yotadi.
Texnik skaner boshqaruvlari joylashgan boshqa xonada. Biroq, siz doimo texnologning deraza orqali ko'rish sohasidasiz. Texnik skanerdagi karnaylar orqali siz bilan muloqot qilishi va sizni eshitishi mumkin. Jarayon davomida muammolarga duch kelsangiz, texnikni xabardor qilish uchun qo'ng'iroq tugmasi bo'lishi mumkin. Texnolog sizni doimo kuzatib boradi va doimiy muloqotda bo'ladi.
Skaner atrofingizda aylanganda, rentgen nurlari tanangiz orqali qisqa vaqt davomida yuboriladi. Oddiy bosish tovushlarini eshitasiz.
Tana to'qimalari tomonidan so'rilgan rentgen nurlari skaner tomonidan yozib olinadi va kompyuterga uzatiladi. Kompyuter radiologning sharhlashi uchun ma'lumotni tasvirga aylantiradi.
Jarayon davomida juda xotirjam bo'lishingiz juda muhimdir. Jarayon davomida turli vaqtlarda nafasingizni ushlab turish so'ralishi mumkin.
Agar protsedurada kontrastli vosita ishlatilsa, kontrast infuzion chiziqqa kiritilganda ba'zi ta'sirlar paydo bo'lishi mumkin. Ushbu ta'sirlarga qizarish, og'izda sho'r yoki metall ta'm, qisqa bosh og'rig'i yoki ko'ngil aynishi va / yoki qayt qilish kiradi. Bunday ta'sirlar odatda bir necha daqiqa davom etadi.
Nafas olish, terlash, uyqusizlik yoki yurak urishi qiyin bo'lsa, mutaxassisni xabardor qilishingiz kerak.
Jarayon tugagach, siz skanerdan o'chirasiz.
Agar kontrastli IV chiziq qo'yilgan bo'lsa, chiziq o'chiriladi.
KT protsedurasining o'zi og'riq keltirmasa-da, harakatsiz yotish protseduraning butun muddati davomida noqulaylik yoki og'riq keltirishi mumkin, ayniqsa yaqinda jarohatlangan yoki jarrohlik kabi invaziv protsedura bo'lsa. Mutaxassis barcha qulaylik choralarini ko'radi va noqulaylik yoki og'riqni minimallashtirish uchun protsedurani imkon qadar tezroq yakunlaydi.
Kompyuter tomografiyasidan keyin nima bo'ladi?
Agar protsedura davomida kontrastli vositalar ishlatilgan bo'lsa, qichishish, shishish, toshma yoki nafas olish qiyinlishuvi kabi kontrastga nisbatan yon ta'sir yoki reaktsiyalar uchun ma'lum vaqt davomida kuzatilishi mumkin.
Agar protseduradan qaytganingizda IV joy atrofida og'riq, qizarish va / yoki shish paydo bo'lsa, shifokoringizga xabar berishingiz kerak, chunki bu infektsiya yoki boshqa turdagi reaktsiyalarni ko'rsatishi mumkin.
Kompyuter tomografiyasidan so'ng odatda maxsus parvarish talab etilmaydi. Agar shifokor sizga boshqacha maslahat bermasa, odatdagi ovqatlanish va faoliyatingizni davom ettirishingiz mumkin.
Shifokoringiz muolajadan keyingi holatingizga qarab qo'shimcha yoki muqobil ko'rsatmalar berishi mumkin.
KT texnologiyasida qanday yutuqlar bor?
KT texnologiyasining yutuqlari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Yuqori aniqlikdagi KT: Ushbu turdagi KT imtihonida ma'lum sharoitlarda ko'rish mumkin bo'lgan juda nozik bo'laklar (0,1 dyuymdan kam) qo'llaniladi, masalan: B. oʻpka kasalliklarida aniqroq tasvirlashga imkon beradi.
Spiral yoki spiral KT: Ushbu turdagi kompyuter tomografiyasi paytida bemor ham, rentgen nurlari ham doimiy ravishda harakatlanadi, rentgen nurlari bemorni aylanib chiqadi. Rasmlar standart kompyuter tomografiyasiga qaraganda tezroq olinadi. Olingan tasvirlar yuqori aniqlik, yuqori kontrast va batafsil ma'lumotga ega. Ko'p qatorli detektorli Helix CT skanerlari yurakning koronar arteriyalarida kaltsiy hosil bo'lishi haqida ma'lumot olish uchun ishlatilishi mumkin.
Ultrafast KT (elektron nurli KT sifatida ham tanilgan): Ushbu turdagi KT skanerlash juda tez tasvirlarni yaratadi va yurak kameralari va klapanlari kabi tananing harakatlanuvchi qismlarining o'ziga xos "plyonkasini" yaratadi. Ushbu skanerdan yurakning koronar arteriyalarida kaltsiy hosil bo'lishi haqida ma'lumot olish uchun ham foydalanish mumkin, ammo spiral skanerlar ancha keng tarqalgan.
Kompyuter tomografik angiografiyasi (CTA): Angiografiya (yoki arteriografiya) qon tomirlarining rentgenogrammasi. KT angiogrammasi yurakning koronar arteriyalari kabi qon tomirlari tasvirini olish uchun standart rentgen nurlari yoki floroskopiya o'rniga KT texnologiyasidan foydalanadi.
Kombinatsiyalangan pozitron emissiya tomografiyasi va KT (PET / CT): KT va pozitron emissiya tomografiyasi texnologiyalarining yagona mashinada kombinatsiyasi PET / KT deb nomlanadi. PET / KT ma'lum turdagi kasalliklarni, ayniqsa saratonni aniqroq tashxislash va davolash uchun hujayra funktsiyasi va metabolizmini ko'rsatish uchun KTning batafsil anatomiya bilan ta'minlash qobiliyatini birlashtiradi. PET / KT shuningdek, epilepsiya, Altsgeymer va koronar arter kasalligi kabi holatlarni baholash uchun ishlatilishi mumkin.
Kompyuter tomografiyasi tarixi
1917 yilda allaqachon matematik Radon nazariyasini 60-yillarning boshida fizik Cormack uchun bu savolga matematik echim topishga imkon bergan nazariya bilan boshladi. Elektr muhandisi Xounsfild bu ma'lumotdan foydalanib, 1967 yilda cho'chqalar va ho'kizlarning miyasidan skaner qilingan mashinani ishlab chiqardi. 1972 yilda inson ongini birinchi marta tekshirib chiqdi va kompyuter tomografiyasining g'alabasi boshlandi. Cormack va Hounsfield 1979 yilda Nobel mukofoti bilan taqdirlanishdi.
Dastlabki prototip kompyuteri tomografiya uchun to'qqiz kun va 28000 o'lchovni hisoblash uchun ikki soat zarur edi. Bugungi asboblar bir necha soniya ichida yuz minglab o'qishga ishlov beradi, masalan, boshning tekshiruvi ikki dan o'n daqiqagacha davom etadi.
Kompyuter tomografiyasi va KT tekshiruvi o'rtasidagi farq nima?
Kompyuter tomografiyasi va MRT - bu ikki xil tibbiy tasvirlash usuli bo'lib, ular suyak, bo'g'in va organlar kabi tananing ichki qismlarini batafsil tasvirini yaratadi.
Shifokorlar keng ko'lamli kasalliklarni tashxislash uchun KT skanerlari va MRG tekshiruvini buyuradilar. Ikkala turdagi skanerlashda ham xuddi shunday foydalanish bor, lekin ular tasvirlarni har xil usulda ishlab chiqaradi. Kompyuter tomografiyasi rentgen nurlaridan foydalanadi, MRG esa kuchli magnit maydonlari va radio to'lqinlardan foydalanadi.
KT tekshiruvi tez -tez uchraydi va arzonroq bo'ladi, lekin MRI yordamida tasvirlar yanada aniqroq bo'ladi.
Nima ular?
Kompyuter tomografiyasi ham, MRG ham shifokorlarga tananing ichki qismlarini ko'rishga imkon beradi.
KT va MRG - bu tananing ichki qismlarini batafsil tasvirini yaratishning ikki xil usuli. Shifokorlar anormalliklarni aniqlash uchun tasvirlarni tahlil qilishlari mumkin, masalan, suyaklar singanligi, organlardagi o'smalar yoki bo'g'imlarning shikastlanishi.
Ba'zi odamlar kompyuter tomografiyasini CAT tekshiruvi deb atashadi, bu kompyuter eksenel tomografiyasini anglatadi. Kompyuter tomografiyasi paytida odam kompyuter tomografiyasi deb ataladigan katta rentgen apparati ostida yotadi. Skaner tasvirlarni kompyuterga yuboradi.
MRI magnit -rezonansli tasvirni anglatadi. Ushbu turdagi skanerlash tasvirlarni yaratish uchun radio to'lqinlar va magnitlardan foydalanadi. MRI ko'rish paytida odam doimiy magnit maydonini yaratadigan va tanadagi suv molekulalari va yog 'hujayralarini chiqarib yuborish uchun radio to'lqinlardan foydalanadigan MRI skanerida yotadi. Shuningdek, skaner tasvirlarni kompyuterga yuboradi.
Kompyuter tomografiyasi MRGga qaraganda ancha keng tarqalgan va arzonroq. Ammo, MRT, kompyuter tomografiyasiga qaraganda yaxshiroq tasvirni beradi.
Ulardan nima maqsadda foydalaniladi?
Kompyuter tomografiyasi va MRTni qo'llash usullari juda o'xshash. Kompyuter tomografiyasi tez -tez uchraydi, chunki ular arzonroq va yaxshi ma'lumot beradi. Shifokor, tananing aniqroq va batafsil tasvirlarini yaratish zarur bo'lganda, MRT tekshiruvini buyurishi mumkin.
KTni tekshirishning keng tarqalgan usullari quyidagilarni tekshirish yoki qidirishni o'z ichiga oladi.
o'smalar
suyak sinishi
ichki qon ketish
saraton rivojlanishi va davolanishga javob
Shifokorlar, odatda, suyaklar, organlar va bo'g'imlarning kasalliklarini, shu jumladan:
to'piqlar
ko'krak
miya
yurak
bo'g'inlar
bilaklar
qon tomirlari
Jarayon:
KT yoki MRT uchun odam yotishi kerak bo’ladi.
Ikkala skanerlash ham odatda odamni to'shakda yotishini talab qiladi, so'ngra skanerga o'tadi. Mashinalar aniq tasvir olishlari uchun ular skanerlash paytida juda jim turishlari kerak.
Ikkala holatda ham texnik xodimlar skanerlash paytida xonani tark etishadi, lekin odam ular bilan interkom orqali bog'lanish mumkin.
KT apparati har xil burchaklardan tananing bir nechta rentgen tasvirini oladi. Mashina nisbatan jim.
MRI skanerlari juda shovqinli va texnik shovqinni yumshatish uchun odamga quloqchin yoki naushnik taklif qilishi mumkin.
Ular xavfsizmi?
Kompyuter tomografiyasi va MRG - bu juda xavfsiz protseduralar. Biroq, ular skanerlash turlaridan farq qiladigan ozgina xavf tug'dirishi mumkin.
Kompyuter tomografiyasi paytida odam juda kichik dozada nurlanishni oladi, lekin shifokorlar odatda buni zararli deb hisoblamaydilar.
KT tekshiruvi biologik to'qimalarga ta'sir qilish potentsialiga ega bo'lgan ionlashtiruvchi nurlanishdan foydalanadi. Milliy biomedikal tasvirlash va bioinjeneriya instituti ma'lumotlariga ko'ra, radiatsiya ta'sirida saraton rivojlanish xavfi umuman kichikdir.
Homiladorlik paytida kompyuter tomografiyasi va rentgen tekshiruvi xavfsiz bo'lmasligi mumkin, shuning uchun shifokorlar MRT yoki ultratovush tekshiruvini tavsiya qilishlari mumkin. Shunga qaramay, ular ehtiyot chorasi sifatida, ayniqsa, birinchi trimestrda MRT tekshiruvidan foydalanishdan saqlanishlari mumkin.
MRTda nurlanish ishlatilmaydi. Ammo ular kuchli magnit maydonlaridan foydalanadilar. Odamlar o'z texnik xodimlariga yurak stimulyatori, insulin pompasi yoki koklear implant kabi tibbiy implantlar mavjudligini bilishlari kerak.
MRI tekshiruvi baland tovushlarni chiqaradi, shuning uchun odamlar shovqinni yumshatish uchun odatda quloqchin yoki naushnik taqishadi. Klaustrofobiya bilan kasallangan odamlarga MRT skanerlariga toqat qilish qiyin, biroq hozirda bu muammoni hal qilish uchun bir necha turdagi ochiq MRT skanerlari mavjud.
Kompyuter tomografiyasi va MRT uchun shifokor tasvirni aniqroq qilish uchun kontrastli bo'yoqdan foydalanishni tavsiya qilishi mumkin. Ba'zi odamlar bo'yoqning ayrim turlariga yomon munosabatda bo'lishlari mumkin.
To'g'ri skanerni tanlash
Shifokor eng samarali va samarali tasvirlash jarayonini tavsiya qiladi.
Kompyuter tomografiyasi va MRGdan foydalanish juda o'xshash. Shifokor bir qator omillarga asoslanib, qaysi tekshiruv mos kelishini hal qiladi, masalan:
skanerlashning tibbiy sabablari
tasvirlar uchun zarur bo'lgan tafsilotlar darajasi
ayol homilador bo'ladimi
odamda klostrofobiya yoki boshqa omillar mavjudmi yoki yo'qmi, ular MRTni toqat qilishini qiyinlashtirishi mumkin
MRI tekshiruvi yumshoq to'qimalar, ligamentlar yoki organlarning batafsil tasvirini beradi. MRT yordamida ko'rish osonroq bo'lgan muammolarga yumshoq to'qimalarning shikastlanishi, yirtilgan ligamentlar va yiringli disklar kiradi.
Shifokorlar KT tekshiruvidan tana qismining umumiy tasvirini yaratish yoki a'zolar yoki bosh suyaklari tasvirini olish uchun foydalanishlari mumkin.
Xulosa:
KT va MRG - bu tananing ichki qismlarini tasvirlashning ikkita usuli. Ular xuddi shunday ishlatilishga ega, lekin rasmlarni har xil usulda ishlab chiqaradi. Kompyuter tomografiyasi rentgen nurlaridan, MRG esa kuchli magnit va radio to'lqinlardan foydalanadi.
KT tekshiruvi odatda katta maydonlar uchun yaxshi bo'ladi, MRG esa tekshirilayotgan to'qimalarning umumiy tasvirini yaxshilaydi. Har ikkalasida ham xavf bor, lekin nisbatan xavfsiz protseduralar. Shifokor, bir qator omillarga qarab, odam uchun qaysi skaner to'g'ri ekanligini tavsiya qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
www.google.com
http://m.srcyrl.suppliermed.com/
https://uz.eagha.org/computed-tomography-ct-scan-1667
|
