Ishdan maqsad: TIA PORTAL muhitida komparatorlar va math operatorlar yordamida dasturlashni o’rganish.
Nazariy qism.
Komparatorlar ikkita bir xil razryaddagi miqdorlarni solishtiruvchi qurulma. Komparator kirishidagi A va V sonlarni qiymatini bilmay turib, uning chiqishida mazkur sonlarning bir biriga nisbatan munosobatini A=V, A>V va A
a)
b)
Komparator shartli belgisi (a) va uning blok-sxemasi(b).
Kirishlar
|
Chiqishlar
|
V
|
A
|
F1
|
F2
|
F3
|
|
|
A>V
|
A=V
|
A |
0
|
0
|
0
|
1
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
0
|
1
|
0
|
0
|
0
|
1
|
1
|
1
|
0
|
1
|
0
|
Komparator butun sonlarni solishtirish ikki 16-bit sonning qiymatlarini bir- biri bilan taqqoslaydi. Ushbu buyruq IN1 va IN2 kirishlarini ro'yxat oynasidan tanlangan taqqoslash turiga ko'ra taqqoslaydi. Quyidagi jadvalda taqqoslashning mumkin bo'lgan turlari keltirilgan. Agar taqqoslash to'g'ri bo'lsa, mantiqiy operatsiya natijasi (RLO) 1 ga teng. Aks holda, bu 0 ga teng bo‟ladi. Taqqoslash natijasini inkor eta olmaysiz, ammo qarama-qarshi taqqoslash funksiyasidan foydalanib, rad etish bilan bir xil natijaga erishishingiz mumkin.
Taqqoslash turlari
|
Belgilanishi
|
IN1 IN2 ga teng.
|
==
|
IN1 IN2 ga teng emas.
|
<>
|
IN1 IN2 dan katta.
|
>
|
IN1 IN2 dan kichik.
|
<
|
IN1 IN2 dan kata yoki teng.
|
>=
|
IN1 IN2 dan kichik yoki teng.
|
<=
|
FBD
|
Parametrlari
|
Ma‟lumot
turi
|
Xotirasi
|
Izoh
|
|
IN1
|
INT
|
I, Q, M, D, L
|
Birinchi taqqoslovchi
qiymat
|
IN2
|
INT
|
I, Q, M, D, L
|
Ikkinchi taqqoslovchi
qiymat
|
OUT
|
BOOL
|
I, Q, M, D, L
|
Taqqoslash natijasi
|
2-3-Amaliy mashg’ulot. Analog signallarni o’zgartirish (NORM X, SCALE X) bloklari asosida dasturlash (4 soat)
Ishdan maqsad: TIA PORTAL muhitida matematik amallar yordamida NORM X va SCALE X dasturlashni o’rganish.
Nazariy qism.
TIA PORTAL muhitida ham matematik amallar mavjud. Matematik amallar bloklar ko‟rinishida berilgan. Bu bloklar yordamida turli xildagi matematik amallani bajarish mumkin. Ular quyida berilagan:
SUB – bu ayrish amali hisoblanadi. Ushbu funksiya N1 va IN2 kirishlardagi qiymatlarni ayirish uchun ishlatiladi va OUT chiqishida farqni saqlaydi.
MUL – bu ko‟paytirish amali hisoblanadi. Buyerda IN1 va IN2 kirishlaridagi qiymatlarni o‟zaro ko‟paytirish mumkin.
MUL blokining sxematik belgilanishi
ADD – bu qo‟shish amali. Buyerda IN1 va IN2 kirishlaridagi qiymatlarni o‟zaro qo‟shish mumkin.
ADD blokining sxematik belgilanishi
DIV – bu bo‟lish amali. Buyerda IN1 va IN2 kirishlaridagi qiymatlarni o‟zaro bo‟lish mumkin.
DIV blokining sxematik belgilanishi
TIA Portal muhitida matematik amallarni qo‟llashga misol
4-Amaliy mashg’uloti Dasturlashda arifmetik amallar qo’llashni o’rganish. (2 Soat)
Ishdan maqsad: TIA PORTAL muhitida analog signallarni qabul qilib, NORM X va SCALE X asosida dasturlash o’rganish va ularda arfimetikasini dasturlashni o’rganish.
SCALE X
Belgilangan qiymatlar oralig'ida o‟zgartirish orqali qiymatni VALUE kirishida o'lchash uchun "SCALE X" ko'rsatmasidan foydalanishingiz mumkin. VALUE qiymatidagi o'zgaruvchan qiymat MIN va MAX parametrlari bilan belgilanadigan qiymatlar oralig'ida o'lchanadi. O‟zgartirish natijasi OUT chiqishida saqlanadigan butun son bo‟ladi.
Quyidagi rasmda qiymatlarni o'lchashga misol keltirilgan.
"O‟zgartirish" ko'rsatmasi quyidagi tenglama bilan ishlaydi:
OUT = [VALUE ∗ (MAX - MIN)] + MIN
Yoqilgan chiqish ENO "0" signal holatiga ega, agar quyidagi shartlardan biri qo'llanilsa:
Enning EN kirish signalini "0" holatiga o'tkazish.
MIN kiritish qiymati MAX kiritilishidan kattaroq yoki unga teng.
Analog qiymatlarni o‟zgartirish to'g'risida qo'shimcha ma'lumot uchun tegishli qo'llanmani ko'rish talab etiladfi.
Bloklarning ma'lumot turlarini "???" bo'limidan tanlash mumkin. Haqiqiy ma'lumotlar turlari haqida qo'shimcha ma'lumot olish uchun "VALUE" ga murojaat qilish mumkin.
Misol
Quyidagi misol ko'rsatmalar qanday ishlashini ko'rsatmoqda:
NORM X
"NORM X" blokidan foydalanib, u VALUE kirishidagi teg qiymatini chiziqli shkalada o‟zgartirish orqali amalga oshiriladi. Shkalada qo'llaniladigan qiymatlar chegarasini aniqlash uchun MIN va MAX parametrlaridan foydalanish mumkin. Ushbu qiymat oralig'ida normallashtirilgan qiymatning joylashishiga qarab, OUT chiqishi natijasi o'zgaruvchan nuqtaning raqami sifatida hisoblanadi va saqlanadi. Agar normallashtiriladigan qiymat MIN kirishidagi qiymatga teng bo'lsa, OUT chiqishi "0.0" qiymatini qaytaradi. Agar normallashtiriladigan qiymat MAX kiritilishidagi qiymatga teng bo'lsa, OUT chiqishi "1.0" qiymatini qaytaradi.
Quyidagi rasmda qiymatlarni qanday normallashtirishga misol keltirilgan.
"NORM X" ko'rsatmasi quyidagi tenglama bilan ishlaydi:
OUT = (VALUE - MIN) / (MAX - MIN)
Yoqilgan chiqish ENO "0" signal holatiga ega, agar quyidagi shartlardan biri qo'llanilsa:
Blokning EN kirish signalini "0" holatiga o'tkazish.
MIN kiritish qiymati MAX kiritilishidan kattaroq yoki unga teng.
Belgilangan suzuvchi raqamning qiymati IEEE-754 bo'yicha normallashtirilgan raqamlar doirasidan tashqarida.
Kirish VALUE qiymati NaN (noto'g'ri arifmetik operatsiya natijasi).
Analog qiymatlarni o‟zgartirish to'g'risida qo'shimcha ma'lumot uchun tegishli qo'llanmani ko'ring.
1) Agar ushbu uchta parametrda doimiylardan foydalansangiz, ulardan faqat bittasini e'lon qilish kerak.
Bloklarning ma'lumot turlarini "???" bo'limidan tanlash mumkin. Misol
Quyidagi misol ko'rsatmalar qanday ishlashini ko'rsatmoqda:
5-Amaliy mashg’uloti. Standart PID-rostlagichini DMK ga dasturlashda qo’llash
HMI paneliga Bar elementini qo‟shish uchun avvalo HMI paneli qo‟shiladi. Undan keyin esa Elements panelini ochish talab etiladi. Elements panelidan Bar elementi HMI paneliga olinadi.
Ushbu elementni ustiga ikki marta bosish orqali yoki sichqoncha ko‟rsatkichini ustiga etib, sichqonchani o‟ng tugmasini bosish orqali buyruqlar paneli chiqadi. Ushbu chiqqan buyruqlar panelidan Properities buyrug‟i tanlanadi. Sozlamalar panelidan turli xil sozlash amallari bajariladi.
General panelidagi Process qismida diapozonini o‟zgartirishimiz mumkin.
Uning uchun berilgan yuqori va quyi diapozon qiymatlari kiritiladi.
Apperance komandasi orqali uning ko‟rinishini o‟zgartirishimiz mumkin bo‟ladi.
Qiymatlar oralig‟ini o‟zgartirish uchun Scales tugmasini bosiladi va uning panelidagi Large interval ning pastki qismidagi interval oynasiga oraliq qiymat qancha kerak bo‟lsa, shuncha qiymat qo‟yiladi.
Shkaladagi oraliq qiymatlarning birligini kiritish uchun Label ni bosib, uning panelidagi Setting for label qismidagi Unit oynasida kiritilmoqchi bo‟lgan birlik kiritiladi.
Swich elementini HMI paneliga qo‟shish uchun Elements panelidan olinadi. Swich elementi button elementidan farqi shundaki, button elementi bosilganda signalini beradi, qo‟yib yuborilsa, yana avvalgi 0 qiymatiga qaytadi. Swich elementi esa ON yoki OFF rejimida qo‟shish yoki ajratish vazifalarini bajaradi.
Ushbu elementni ustiga ikki marta bosish orqali yoki sichqoncha ko‟rsatkichini ustiga etib, sichqonchani o‟ng tugmasini bosish orqali buyruqlar paneli chiqadi. Ushbu chiqqan buyruqlar panelidan Properities buyrug‟i tanlanadi. Sozlamalar panelidan turli xil sozlash amallari bajariladi.
General panelidagi Process qismidan tag berilishi yoki kerakli tag ni tanlash mumkin bo‟ladi.
Elements panelidan belgilar kutubxonasidan belgilarni qo‟shishimiz mumkin bo‟ladi.
Belgilar kutubxonasidan turli xil ko‟rinishdagi belgini olishimiz mumkin.
Bo‟lim kategoriyasidan kerakli ko‟rinishdagi elementni tanlab olishimiz mumkin.
Agar belgi sifatida motor belgisi kerak bo‟lsa, Categories bo‟limidan Motors ni tanlab dastur tomonidan taklif etilayotgan motorlarni kerakli ko‟rinishini tanlashimiz mumkin.
Agar yaratilayotgan proyektimizda nasos va nasos stansiyalari mavjud bo‟lsa, u holda Categories bo‟limidan Pumps tanlanadi. Va dastur tomonidan taklif etilayotgan nasos ko‟rinishi tanlanadi.
Animation paneliga kirib, Add new animation ni bosish orqali yangi animation yaratiladi. Keyin kerakli tag tanlanadi. Agar 1 bo‟lsa, qaysi rangda yonishi kerakligi va 0 bo‟lsa qaysi rangda yonishi tanlanadi.
6-Amaliy mashg’uloti. HMI panelini loyihalarda qo’llashni o’rganish (2 soat)
Belgilangan qiymatlar oralig'ida o‟zgartirish orqali qiymatni VALUE kirishida o'lchash uchun "SCALE X" blokidan foydalanishimiz mumkin. "OUT" ko'rsatmasi bajarilganda, VALUE qiymatidagi o'zgaruvchan qiymat qiymati MIN va MAX parametrlari bilan belgilanadigan qiymatlar oralig'ida o'lchanadi. O‟zgartirish natijasi OUT chiqishida saqlanadigan butun son ko‟rinishida bo‟ladi. Quyidagi rasmda qiymatlarni o'lchashga misol keltirilgan.
"OUT" ko'rsatmasi quyidagi tenglama bilan ishlaydi:
| 