Kosmonavtika asoslari (10 soat) Kosmonavtika predmeti va uning boshqa fanlar bilan aloqasi.
Kosmonavtikaning nazariy va amaliy asoschilari. Uchish paytida sun’iy
yo’ldoshga (SY) ta’sir etuvchi kuchlar. Butun olam tortishish qonuni.
Vaznsizlik. Tortishishning markaziy maydoni. Tortishishning markaziy
maydonida jismning harakati. Kosmik tezliklar. Osmon jismining ta’sir
sferasi va sun’iy yo’ldoshlar trayektoriyalarinin taxminiy hisoblash. Yer
sun’iy yo’ldoshlarining orbita elementlari. Oyga uchish trayektoriyalari.
Oyga qo’nish. Planetalarga uchish trayektoriyalari. Planetalarga uchish
uchun kosmik tezliklar. Yer sun’iy yo’ldoshlari, sun’iy yo’ldashlarning
uchish balandliklari va kosmik stansiyalardan ilmiy va xalq xo’jaligi
yo’nalishlarida foydalanish, uning istiqbollari.
III
Astrofizik tadqiqot metodlari (4 soat) Osmonni elektromagnit nurlanishlarda kuzatish – keng talqinli
astronomiyaning asosidir. Optik va radioteleskoplar, ularning xarakteristik
kattaliklari. O’zbekistonda qurilayotgan radioteleskop (Jizzax viloyati
Zomin tumani). Yer atmosferasining turli nurlanishlar uchun “tiniqlik”
darajasi. Yer atmosferasidan tashqi astronomiya. Osmon jismlarining fizik
tabiatlari va harakat tezliklarini ularning spektrlariga ko’ra aniqlash
metodlari.
IV
Quyosh sistemasi jismlarining fizik tabiati (14 soat) Quyosh – eng yaqin yulduz. Quyosh atmosferasining tarkibi. Fotosfera va
undagi obyektlar (donadorlik, mash’allar, dog’lar) Xromosferada
kuzatiladigan obyektlar (protuberanslar, xromosferadagi chaqnashlar).
Quyoshning radionurlanishi. Quyoshning aktivligi haqida tushuncha. Yer
tipidagi planetalarning fizik tabiatlari. Gigant planetalar. Oy va
planetalarning tabiiy yo’ldoshlari.
Kosmik apparatlar tomonidan olingan planetalarning rel’efi, atmosferasi va
magnitosferasiga tegishli ma’lumotlar. Mayda planetalar (asteroidlar).
Quyosh sistemasining mayda jismlari (kometalar, meteorlar, bolidlar va
52
meteoritlar). Quyosh sistemasining kelib chiqishi haqida hozirgi zamon
tasavvurlari. Quyosh sistemasi jismlariga tegishli muhim xususiyatlardagi
fizik umumiylik.
