V
Yulduzlar (16 soat)
Yulduzlar – Koinotda keng tarqalgan jismlardir. Yillik paralaks.
Yulduzlargacha masofalarni aniqlash. Nurlanish qonunlari (Vinning siljish
qonuni, Stefan-Bolsman qonuni) asosida yulduzlarning haroratlarini
aniqlash. Absolyut yulduz kattalik. Yulduzlarning spektrlari, harorati,
yorqinliklari va ular orasidagi bog’lanish. Spektr-yorqinlik diagrammasi.
Yulduzlarning massalari va radiuslarini hisoblash haqida tushuncha.
Yulduzlarga tegishli kattaliklar – yorqinlik, radius va massa orasidagi
bog’lanish. Gigant va mitti yulduzlar. Qo’shaloq yulduzlar. O’zgaruvchan,
nostatsionar yulduzlar. Yulduzlarning ichki tuzilishi va energiya manbalari
haqida tushuncha. Yulduzlar evolyutsiyasi. Neytron yulduzlar (pulsarlar)
va “qora o’ralar” haqida tushuncha.
VI.
Koinot tuzilishi va evolyutsiyasi (8 soat)
Koinotning tuzilishi va evolyutsiyasi – moddiy dunyo uchun fizik
qonuniyatlarning amalda namoyon bo’lishidir. Galaktikamizning tuzilishi:
tarkibi va strukturasi. Galaktikasmizning aylanishi, unda Quyosh
sistemasining o’rni. Kosmik radionurlanishlar. Tashqi galaktikalar, sinflari
va ularning to’dalari. Koinotning ulkan masshtabli strukturasi. Olam
tuzilishi haqidagi zamonaviy tasavvurlar, ularning dunyoqarash va
ekologik aspektlari.
VII
Yakuniy ma’ruzalar (6 soat)
Koinotda aqlli mavjudotlar bormi? Noma’lum uchar obyektlar to’g’risida
fan. Koinotni tadqiq etish istiqbollari – insoniyatning hayotiy
muammolarini hal etish yo’lida. Kosmonavtika: kecha va bugun.
AMALIY MASHG’ULOTLAR (26 SOAT)
T/r
O’tkaziladigan amaliy mashg’ulotlarning nomi
1.
Yulduzlarning surilma xaritalari va ular bilan ishlash
2.
Yulduzlarning surilma xaritasini yasash
3.
Astronomik kalendarlar va lug’at (spravochnik)lar bilan ishlash
4.
Teleskop tuzilishi va ishlash prinsipini o’rganish. Teleskopning fizik
ko’rsatkichlarini aniqlash
5.
Teleskop yordamida Quyosh sirti obyektlarini kuzatish
6. Teleskop yordamida Oy relefini o’rganish
7.
Venera planetasi fazalarini, Mars, Yupiter va ular yo’ldoshlarini kuzatish
8. Saturn va uning halqalarini kuzatish
9.
Quyosh o’lchamini tajribada aniqlash.
10. Suv, qum, Quyosh soatlarini yasash
|
