|
I BOB. KOMPYUTER TIZIMLARIDA KIBERHUJUMLAR
|
| bet | 2/8 | | Sana | 12.02.2024 | | Hajmi | 1.22 Mb. | | #155176 |
Bog'liq Kurs ishi Менің курс жұмысым, Azamat1, 3-kurs (ПП) 01-19 vedomost qayta, Тема, iqtibos, Презентация 1, R, Diplom ishi, Kurs ishi Iqtisodiyot sikllari, 1, BUyruq, 1-mustaqil ta'lim topshirig'i 1.1 Kiberhujum tushunchasi
Kiberhujum tushunchasi, kiberprostetikani rivojlantirish va kiberfayllarni himoya qilishning muhim qismi sifatida kuzatiladi. "Kiberhujum" deyilgan so‘z ingliz tilidagi "cyber attack" yoki "cyber intrusion" deb tarjima qilinadi va odatda kibero‘g‘irlash, kiberxavfli so‘rovlash yoki internet orqali xavfli dasturlarni bajarish bilan bog‘liq bo‘lib, kompyuter tarmog‘ida yoki internet orqali amalga oshiriladi [5, 6].
Kiberhujumlar, shaxsiy ma’lumotlarni olish, tizimlarni buzish, xavfsizlik uchun muhim ma’lumotlarni olish yoki zararli dasturlarni o‘rnatish kabi maqsadlar bilan amalga oshirilishi mumkin. Ularning turlari odatda quyi ko‘rsatkichlarga asoslangan bo‘lib, masalan:
Malware (zararli dasturlar): Bu tur kiberhujumlar viruslar, truvalar, spyware, ransomware, botlar va boshqa zararli dasturlar orqali amalga oshiriladi. Bu dasturlar sizning kompyuteringizga yoki tarmoqqa o‘rnatinganida, ma’lumotlaringizni olish, tizimlarni buzish yoki boshqa zararli faoliyatlar bajarishga urinadi.
Fishing: Bu tur kiberhujumlar, hujumchilarning o‘zlarini haqiqiy saytlar, email yoki habarnomalar orqali tasavvur etishlari va foydalanuvchilarni shaxsiy ma’lumotlarni kiritishga qo‘zg‘atishga harakat qilishlari bilan bog‘liq. Ular odatda xavfsiz foydalanuvchi ma’lumotlarini olish uchun haqiqiy saytlarning ko‘rinishini taklif etadilar.
DDoS hujumlari: Bu tur hujumlar DoS (Xizmatni To‘xtatish) hujumlari bilan bog‘liq, lekin ularda qo‘zg‘atishni oshirish uchun ko‘p sonli botlar va zombi kompyuterlar ishlatiladi. Hujumchilar, maqsadlangan tizimga ko‘p sonli so‘rovlar yuborish orqali tarmoqni qo‘zg‘atishga urinib, tizimni ishlash imkoniyatini buzishga urinadilar.
Man-in-the-Middle (MIM) hujumlari: Bu tur hujumlar orqali hujumchilar, tizimda yoki tarmoqda ma’lumotlar almashinishini ko‘chirib, foydalanuvchilar orasida xavfsizlik protokollarini buzishlari mumkin. Ular foydalanuvchilar orasida yuborilayotgan ma’lumotlarni o‘qib, o‘zgartirib, yoki hujumchilar tomonidan xuzurli saytga yo‘naltirish uchun qo‘llaniladi.
Kiberhujumlar, insonlar, tashqi hujumchilar, xorijiy davlatlar, yoki tashqi tashkilotlar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Ularning natijasida shaxsiy ma’lumotlar yo‘qolishi, tizimlarning buzilishi, iqtisodiy zararlar va hokazo keltirib chiqishi mumkin. Shuningdek, kiberhujumlar bilan kurashish uchun kiberxavfsizlik sohasida kuzatuv va himoya tizimlari rivojlanib kelmoqda.
Kiberhujum, internet orqali yoki kompyuter tarmog‘i orqali amalga oshirilgan yoki amalga oshirilishi rejalashtirilgan xavfsizlikka qarshi hujumdir. Bu hujumlar, kiber suzlash, ma’lumot so‘rovlari, ma’lumotlarni o‘zlashtirish yoki ochiq foydalanuvchilarga zarar yetkazish yoki kompyuter tarmog‘i yoki tarmog‘ga bog‘liq tizimlarga zarar yetkazish yoki ularga nafsiy zarar yetkazish yoki ma’lumotlarni olishga qaratilgan bo‘lishi mumkin [7, 9].
Kiberhujumlar turli shakllarda bo‘lishi mumkin, masalan:
Kimyoviy identifikatorlar: Bu hujumda, hakkerlar foydalanuvchining kimyoviy identifikatorlarini (parollar, foydalanuvchi nomi va boshqalar) olish orqali ularga kirishga harakat qiladi va ulardan foydalanib, foydalanuvchining ma’lumotlariga kirishadi.
Sotsial injiqlik: Bu hujumda, hakkerlar ijtimoiy tarmoqlar orqali foydalanuvchilarni qo‘llab-quvvatlash, ularga qarshi dushanba o‘rnatish, shaxsiy ma’lumotlarni olish yoki ularga zarar yetkazish uchun yaxshi ko‘rishadi.
Kiberhujumlar internet va kompyuter tarmoqlarining xavfsizligi uchun bir xil muammolar yaratadi. Kompyuter tarmog‘i va tarmoq operatorlari o‘z xavfsizlik tizimlarini yanada takomillashtirish va foydalanuvchilarga xavfsizlik maslahatlarini amalga oshirish orqali kiberhujumlarga qarshi o‘zlarini himoya qilishga harakat qiladilar. Shuningdek, foydalanuvchilar ham xavfsizlik sohasida qo‘llanmalarni o‘rganish va amalga oshirishlari kerak.
|
| |
