|
O'zgaruvchan toklarning uchta misoli
|
| bet | 3/3 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 71,36 Kb. | | #263790 |
Bog'liq Oʻzgarmas tokradioelektronika, telekommunikatsiya apparaturalarini elektr energiyasi bilan ta’minlashda birlamchi elektr energiyasi sifatida kichik kuchlanishli o‘zgarmas tok manbalari (galvanik elementlar, akkumulyatorlar, termogeneratorlar, quyosh va atom batereyalari) ishlatiladi. Turli xildagi telekommunikatsiya apparaturalarining elektr ta’minoti uchun esa turli nominaldagi o‘zgarmas va o‘zgaruvchan kuchlanishlar zarur bo‘ladi. Shuning uchun bir nominaldagi o‘zgaruvchan yoki o‘zgarmas kuchlanishni ikkinchi nominaldagi o‘zgaruvchan yoki o‘zgarmas kuchlanishga o‘zgartirish talab qilinadi. Bu vazifani o‘zgartirgichlar bajaradi. O‘zgartirgichlar elektr ta’minot manbai kuchlanishini apparaturalar alohida qismlarini elektr ta’minoti uchun talab qilingan turdagi va nominaldagi kuchlanishlarga o‘zgartirib berish uchun xizmat qiladi.
Ko‘chma radioelektronika, telekommunikatsiya apparaturalarini elektr energiyasi bilan ta’minlashda birlamchi elektr energiyasi sifatida kichik kuchlanishli o‘zgarmas tok manbalari (galvanik elementlar, akkumulyatorlar, termogeneratorlar, quyosh va atom batereyalari) ishlatiladi. Turli xildagi telekommunikatsiya apparaturalarining elektr ta’minoti uchun esa turli nominaldagi o‘zgarmas va o‘zgaruvchan kuchlanishlar zarur bo‘ladi. Shuning uchun bir nominaldagi o‘zgaruvchan yoki o‘zgarmas kuchlanishni ikkinchi nominaldagi o‘zgaruvchan yoki o‘zgarmas kuchlanishga o‘zgartirish talab qilinadi. Bu vazifani o‘zgartirgichlar bajaradi. O‘zgartirgichlar elektr ta’minot manbai kuchlanishini apparaturalar alohida qismlarini elektr ta’minoti uchun talab qilingan turdagi va nominaldagi kuchlanishlarga o‘zgartirib berish uchun xizmat qiladi.
O‘zgartirgichlar ikki turga bo‘linadi. O‘zgarmas tok energiyasini o‘zgaruvchan tok energiyasiga o‘zgartirib beruvchi o‘zgartirgichlar invertorlar deyiladi va o‘zgartirish jarayoni invertorlashdan iborat bo‘ladi. Agar o‘zgartirgich chiqishida o‘zgarmas kuchlanish olinishi talab qilinsa, u holda invertordan keyin to‘g‘rilagich va filtr qo‘yiladi. Bunday bir kuchlanishli o‘zgarmas tok energiyasini boshqa kuchlanishli o‘zgarmas tok energiyasiga o‘zgartiruvchi o‘zgartirgich konvertor deyiladi va o‘zgartirish jarayoni konvertorlashdan iborat bo‘ladi.
O‘zgartirgichlar ikki turga bo‘linadi. O‘zgarmas tok energiyasini o‘zgaruvchan tok energiyasiga o‘zgartirib beruvchi o‘zgartirgichlar invertorlar deyiladi va o‘zgartirish jarayoni invertorlashdan iborat bo‘ladi. Agar o‘zgartirgich chiqishida o‘zgarmas kuchlanish olinishi talab qilinsa, u holda invertordan keyin to‘g‘rilagich va filtr qo‘yiladi. Bunday bir kuchlanishli o‘zgarmas tok energiyasini boshqa kuchlanishli o‘zgarmas tok energiyasiga o‘zgartiruvchi o‘zgartirgich konvertor deyiladi va o‘zgartirish jarayoni konvertorlashdan iborat bo‘ladi.
Izolyatsiya o'zgaruvchan tokiga ta'sir qiluvchi omillar kuchlanishning buzilishiga bardosh beradi
1. Harorat. Issiqlik izolyatsiyasining buzilish kuchlanishiga katta ta'sir ko'rsatadi. Harorat ko'tarilgach, o'rtacha yo'qotish kuchayadi va issiqlik tarqalishining yomon sharoitlari issiqlik buzilishiga olib keladi, ya'ni harorat ko'tarilishi buzilish kuchlanishini pasaytirishi mumkin.
2. Quvvat chastotasi. Quvvat chastotasi o'rta yo'qotish bilan juda yaxshi munosabatda. O'rtacha yo'qotish kuch chastotasi oshishi bilan ortib borishi sababli, buzilish kuchlanishi ham quvvat chastotasiga bevosita bog'liqdir. Masalan, 50Hz chastotali uzilish kuchi 25Hz chastotadan 10% past.
3. Bosimlash vaqti. Voltajni ishlatish vaqti izolyatsiyani buzilishiga bevosita ta'sir qiladi. Qo'llaniladigan kuchlanish qancha yuqori bo'lsa, buzilish uchun zarur bo'lgan vaqt qancha qisqaradi va agar qo'llaniladigan kuchlanish pastroq bo'lsa, buzilish uchun qancha vaqt kerak bo'ladi.
4. Namlik darajasi. Izolyatsiya nam bo'lgandan keyin izolyatsiyani buzish kuchi pasayadi. Namlikni yutish oson bo'lmagan materiallar uchun namlikdan keyin buzilish kuchi nam bo'lmaganda taxminan yarmiga tushadi va namlikni singdirish oson bo'lgan materiallar uchun namlikdan keyingi bosim qarshilik faqat bir foizga teng bo'lishi mumkin ular quruq.
O'zgaruvchan tok kuchlanishiga chidamli sinov natijalarini tahlil qilish
Sinovdan o'tgan mahsulot, odatda, o'zgaruvchan tok kuchlanishga chidamli sinovdan o'tkaziladi va agar u buzilmasa, u malakaga ega bo'ladi va agar u ishlamay qolsa, u malakasiz hisoblanadi.
Bunga qo'shimcha ravishda, o'zgaruvchan tok kuchlanishiga chidamli kuchlanish sinovi odatda ish kuchlanishidan yuqori bo'lganligi sababli, uskunani sinovdan o'tganidan keyin xavfsizlik chegarasi kattaroqdir. Shuning uchun, sinov uchun o'zgaruvchan tok kuchiga chidamli kuchlanish sinov qurilmasidan foydalanish energiya uskunalarining xavfsiz ishlashini ta'minlashning muhim vositasidir.
O'zgaruvchan tokni bardoshli kuchlanish sinov qurilmasi asosan turli xil elektr mahsulotlarini, elektr qismlarini, izolyatsiya materiallarini va boshqalarni belgilangan kuchlanish ostida izolyatsiyalash kuchini sinash uchun ishlatiladi. Shuningdek, u elektr jihozlarining izolyatsiyalash kuchini aniqlash uchun samarali va to'g'ridan-to'g'ri moslama bo'lib, profilaktika sinovlarining muhim mazmuni hisoblanadi.
O'zgarmas tok kuchlanishiga chidamlilik sinovida asosiy muammo sinov kuchlanishining qiymatini to'g'ri tanlashdir. Bir tomondan, izolyatsiya darajasini ta'minlash kerak, boshqa tomondan, haddan tashqari yuqori sinov kuchlanishidan kelib chiqadigan izolyatsiyani yomonlashishi haqida o'ylash kerak. Odatda, quyidagi omillarni hisobga olish kerak.
1. Sinovdan o'tgan mahsulotda hosil bo'lishi mumkin bo'lgan ortiqcha kuchlanish qiymati, davomiyligi va soni. Agar sinov mahsuloti haddan tashqari yuqori kuchlanishni boshdan kechirishi ehtimoldan yiroq bo'lsa, haddan tashqari yuqori sinov kuchlanishidan foydalanish shart emas; agar sinov mahsuloti (masalan, to'g'ridan-to'g'ri havo liniyasiga ulangan generator) yuqori kuchlanishga duch kelishi mumkin bo'lsa, sinov kuchlanishining qiymati mos ravishda oshirilishi kerak.
2. Elektr jihozlarini loyihalashda ishlatiladigan izolyatsiya darajasi.
3. Uskunani izolyatsiyalash holati. Uskunani ishlatish jarayonida turli xil sharoitlarning ta'siri tufayli izolyatsiya asta-sekin yomonlashadi va izolyatsiya ko'rsatkichlari pasayadi. Shuning uchun sinov kuchlanishini aniqlashda izolyatsiyaning shikastlanish darajasi va ishlash muddatini hisobga olish kerak. Masalan, ishlayotgan uskunaning sinov kuchlanishi zavod qiymatining 75% ~ 90% bo'lishi kerak
Foydalanilgan adabiyotlar 1. O’lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash, Sattarov M. Ma’ruzalar matni. – Andijon: AndMI, 2019. 2. Elеktrоradiо oʻlchashlar, Qоdirоva SH.A. Ma’ruzalar matni. – T.: TDTU, 2019. 3. Elеktrоradiо oʻlchashlar, Ismatullaеv P.R, Kadrоva SH.A., Gaziеv G.A. T.: TDTU 2018. 4. Mеtrоlоgiya asоslari, Ismatullaеv P.R., Qоdirоva SH.A. O’quv qo’llanma. – T.: Tafakkur, Extremum-Press, 2020. 5. Fizikaviy-kimyoviy o’lchashlar, Ismatullaеv P.R. O’quv qo’llanma. – T.: TDTU, 2018. 6. Issiqlik tеxnikasida o’lchashlar, Ismatullaеv P.R., A’zamоv A.A. O’quv qo’llanma, – T.: TDTU, 2017.
|
| |
