Paxta terimi turining ip sifatiga ta’siri
Kadam Jumaniyazovich Jumaniyazov
Fazliddin Otaqulovich Egamberdiyev
fazliddin.123456789@mail.ru
Sarvarjon Abduhakim o’g’li Karimov
Jizzax Politexnika instituti
Annotatsiya: Ushbu maqolada mashinada va qo‘lda
terilgan paxta tolalaridan
tayyorlangan xomaki mahsulotlar pilta, pilik hamda yigirilgan iplarning sifat
ko‘rsatkichlari keltirilgan. Ipning sifat ko‘rsatkichlari Jizzax viloyati “Jizzakh textile”
MChJ xorijiy qo’shma korxonasidagi mavjud laboratoriya uskunalaridan
foydalanilgan holda tahlillar o‘tkazildi olingan tahlil natijalari xalqaro me’yor
ko‘rsatkichlar bilan qiyosiy tahlil qilinib natijalari keltirilgan.
Kalit so‘zlar: Paxta tolasi, ip, qo‘l terim, ifloslik, chiziqiy zichlik, kalta tola.
The effect of cotton picking type on yarn quality
Kadam Jumaniyazovich Jumaniyazov
Fazliddin Otakulovich Egamberdiev
fazliddin.123456789@mail.ru
Sarvarjon Abduhakim ugli Karimov
Jizzax Politexnika instituti
Abstract: This article presents the quality indicators of machine and hand-
picked raw cotton, sliver, roving and spinning yarns.
The quality of the yarn was
analyzed using the existing laboratory equipment of the foreign joint venture Jizzakh
Textile LLC in Jizzakh region. The results of the analysis were compared with
international standards.
Keyword: Cotton fiber, yarn, hand pick, dirt, linear density, short fiber.
Kirish. Respublikada keng turdagi sifatli to‘qimachilik va tikuv-trikotaj
mahsulotlari ishlab chiqarilishini keng joriy etish, uning ishlab chiqarilishini
mahalliylashtirish,
shuningdek,
mahalliy
ishlab
chiqaruvchilarning
eksport
salohiyatini oshirishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni keng amalga
oshirilmoqda. Paxta tolasini ishlab chiqarish bo‘yicha
dunyoda peshqadam
mamlakatlar Hindiston va Xitoy bo‘lib, ularda ishlab chiqarilayotgan tola
miqdorining 24,8% ni tashkil qiladi. Mamlakatimizda ham 3 mln tonna paxta
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
April 2022 / Volume 3 Issue 4
www.openscience.uz
232
yetishtirilib qaryib 1 mln. tonnaga yaqin tola olinadi. Dunyoda tabiiy tola va tayyor
to‘qimachilik mahsulotlariga bo‘lgan talabning yuqori darajadaligi, raqobatbardosh
yuqori darajadagi sifatli to‘qimachilik mahsulotlarini ishlab chiqarishni talab etadi.
So‘nggi yillarda respublikamizda to‘qimachilik,
yengil sanoat tarmoqlarini
rivojlantirish, ishlab chiqarilayotgan tayyor mahsulotlarning turlari va assortimentini
kengaytirish hamda tarmoq korxonalarining investitsiya va eksport faoliyatini har
tomonlama
qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar amalga
oshirilmoqda. Sohada paxta-to‘qimachilik klasterlarini tashkil qilish, mahsulot ishlab
chiqarishning paxta tolasi, yigirilgan ip va kalava, to‘quv-trikotaj
mahsulotlari va
tayyor tikuv buyumlarigacha bo‘lgan bosqichlarini o‘z ichiga oladigan ishlab
chiqarish komplekslarini yaratish va rivojlantirish, keng assortimentdagi, yuqori
sifatli tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish hamda aholini ish bilan ta’minlash,
o‘zimizda yetishtirilgan paxta tolasini qayta ishlash salmog‘ini oshirish bo‘yicha
keng qamrovli ishlar amalga oshirilmoqda.
Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili. Hozirgi kunda yigirish korxonalarida
mahsulot ishlab chiqargunga qadar bir nechta texnologik jarayonlardan o‘tadi. Ularga
tarash,
piltalash, piliklash, yigirish va qayta o‘rashdir. Bu jarayonlarning har biri
yigirishda juda muhim rol o‘ynab, texnologik jarayonlar parametrlarini va yarim
mahsulot sifatini nazorati katta ahamiyat kasb etadi.
Ipning qanaqa yigirish tizimida va qanday usulda yigirilishdan qat’iy nazar sifat
ko‘rsatkichlari har xil mezonlar bilan baholanadi. Har bir sifat ko‘rsatkichlari:
chiziqiy zichligi, kvadratik notekisligi,
nepslar soni, uzish kuchi, buramlar soni
chiziqiy zichlik bo‘yicha uzilish kuchi va boshqa sifat ko‘rsatkichlari belgilangan
xalqaro standart talablari bo‘yicha sinov laboratoriya uskunalarida aniqlanadi.
To‘qimachilik sanoati xalq xo‘jaligiga keng iste’mol mollari gazlama, trikotaj,
tikuv iplari, gilam va boshqalar yetkazib berish bilan birga ishlab chiqarish vositalari
kord iplari,
uzatish tasmalari, izolyatsion materiallar va x.k. yaratuvchi sanoat
hisoblanadi. Uning mahsulotlari xalq xo‘jaligining mudofaa, tibbiyot, avtomobil,
poyabzal kabi ishlab chiqarish tarmoqlarida ham keng qo‘llaniladi. To‘qimachilik
sanoatida ishlab chiqariladigan mahsulot va ishlatiladigan xom ashyo turiga qarab
ko‘p tarmoqlarga bo‘linishi ma’lum. Ular orasida ip ishlab chiqarish alohida o‘rin
tutadi.
Respublikamiz yigiruv korxonalari jahonga mashhur «Rieter» (Shveysariya),
«Zinser» (Germaniya), «Marzoli» (Italiya), «Toyota» (Yaponiya) firmalarida ishlab
chiqarilgan tezkor, serunum pnevmomexanik yigirish
mashinalari mamlakatimiz
korxonalarida samarali ishlatilmoqda.
Pnevmomexanik yigirish usulida ishlab chiqarilgan ipning tuzilishi uning
shakllanishi o‘ziga xosligi bilan belgilanadi.
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
April 2022 / Volume 3 Issue 4
www.openscience.uz
233
