|
Paxta tolasining sifati bo`yicha klassifikatsiyasi
|
| bet | 3/3 | | Sana | 26.05.2022 | | Hajmi | 150.5 Kb. | | #21990 |
Bog'liq 3-Ma`ruza (4) KT-1, Ekursion turizimni tashkil, 9-sinf-informatika, dars-ishlanma-informatika-9-sinf, Mustaqillikka erishish arafasida O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosi, 3-Mavzu, 86314, Mustaqil ish mavzulari, Qisloq xo\'jalik hayvonlarini oziqlantirish (1), elektr taminot asoslari, Lyusher ranglar testi, Mirtursunov Mirvoxid Farg‘ona Toshkent uslublari, Davronov ttb, seXFX2WmNi0tANHupKyegonftd3BGfaicBRRfVu4Paxta tolasining sifati bo`yicha klassifikatsiyasi. G`o`za faqat paxta xom ashyosi olish uchungina ekiladi. G`o`za ekiladigan hududlarning yalpi gazlashtirilishi tufayli qishloq joylarda g`o`zapoyaning yoqilg`i sifatida ishlatilishi ilgarigi ahamiyatini yo`qotmoqda. Undan qurilish materiallari olish uchun g`o`za poyasini qayta ishlash qisman yo`lga qo`yilmoqda. Paxta xom ashyosidan ishlab chiqariladigan asosiy mahsulot paxta tolasi hisoblanadi. Shuning uchun dunyoda paxta tolasining sifati bo`yicha klassifikatsiyalanadi. O`zbekistonda paxtani tolasining sifati bo`yicha klassifikatsiyalash sistemasi qabul qilingan. Hozirgi vaqtda tolani klassifikatsiyalash usuli tiplarga (vertikal klassifikatsiyalash) va sanoat navlariga (gorizontal klassifikatsiyalash) bo`lishni nazarda tutadi. Shunga ko`ra paxta tolasining sifati bo`yicha ayrim tip va sanoat navlariga ajratiladi. Amaldagi me’yorlarga ko`ra tola taram massaviy uzunligi, nisbiy uzilish kuchi va chiziqli zichligi bo`yicha 9 ta tipga bo`linadi. Tola sifat ko`rsatkichlarining amaldagi me’yorlari tiplar bo`yicha jadvalda keltirilgan. O`z DSt 604:2001. «Paxta tolasi. Texnikaviy shartlar». standartiga ko`ra paxta tolasining tipi shtapelь massaviy uzunligi yoki chiziqli zichligining eng past ko`rsatkichi bo`yicha aniqlanadi. Har qaysi tipdagi paxta tolasi tashqi ko`rinishi, rangi va pishib yetilganlik koeffitsiyenti ga qarab beshta sanoat naviga (I,II,III,IV,V) bo`linadi. Bunda pishib yetilganlik koeffitsiyenti uzun tolali selektsion navlar uchun sanoat naviga qarab 2,0 dan 1,2 gacha, o`rta tolali navlar uchun bu ko`rsatkich 1,8 dan 1,2 ga teng. Tolaning navi rangi va pishib yetilganlik koeffitsiyenti ning eng past ko`rsatkichi bo`yicha aniqlanadi. Bundan tashqari paxta tolasi iflosligi va nuqsonlarining miqdori bo`yicha sinflarga bo`linadi. I va II navlar – oliy, yaxshi, o`rta, oddiy, iflos; III va IV navlar – yaxshi, o`rta, oddiy, iflos va V nav – o`rta, oddiy, iflos sinflardan iborat. Dunyo bozorida trikotaj uchun ishlatiladigan asosiy xom ashyo to`rtinchi tipdagi paxta tolasi bo`lib, unga talab juda kattaligicha qolmoqda. So`nggi yillarda 4-tipdagi paxta tolasini tayyorlash hajmi sezilarli darajada oshdi va umumiy hajmda 28 foizga (keng tarqalgan navlar Buxoro 6, S-6524, Xorazm 127) yetdi. Kelajakda 4-tipdagi paxta tolasini ishlab chiqarish 35 foizgacha ko`payishi kutilmoqda. Shuningdek dunyo bozorida sifatli V tipdagi paxta tolasi ham yuqori talabga ega. Tayyorlangan paxtaning hajmida 70 foizni tashkil etadi. O`zbekiston Respublikasi bo`yicha keng tarqalgan serhosil yaxshi tolali navlar: Buxoro 6, Namangan 77, An-Boyovut 2, Oqdaryo 6.
3.1 –jadval Paxta selektsion navlarining tolalari bo`yicha texnolgik xususiyatlari Selektsion navi | Shtapel massaviy uzunligi, mm | | Nisbiy uzilish kuchi, gf/tex | Mikroneyr ko`rsat kichi | Tipi | | | Termiz 31 | 36,0 | 153 | 30,2 | – | 3 | O`rta tolali navlar | S-6524 | 33,5 | 159 | 25,8 | 4,2 | 4 | S-4727 | 31,7 | 177 | 25,1 | 4,5 | 5 | Toshkent 6 | 31,9 | 169 | 24,6 | 4,5 | 5 | An-Boyovut 2 | 31,8 | 171 | 25,1 | 4,3 | 5 | Buxoro 6 | 32,5 | 167 | 25,5 | 4,0 | 5 | Namangan 77 | 32,4 | 176 | 25,0 | 4,1 | 5 | Xorazm 127 | 33,6 | 179 | 25,3 | 4,4 | 4 | Omad | 32,6 | 185 | 24,4 | 4,3 | 5 | Oqqo`rg`on 2 | 32,6 | 167 | 25,4 | 4,1 | 5 | Sharaf 75 | 32,7 | 157 | 24,5 | 4,5 | 5 | Mexnat | 32,1 | 172 | 24,6 | 4,4 | 5 | Oqdaryo 6 | 34,0 | 178 | 25,1 | – | 5 | G`o`zaning istiqbolli selektsion navlari. G`o`zaning selektsion navi ma’lum morfologik va agroxo`jalik belgilariga ega bo`lib, ilmiy-tadqiqot muassasasida selektsiyaning ilmiy usuli asosida yaratilib ishlab chiqarilgan va xo`jalik nuqtai nazaridan qiymatga ega bo`lgan g`o`za navidir. O`zbekiston Respublikasi hududlarida keyingi yillarda g`o`zaning 10 dan ortiqroq rayonlashtirilgan selektsion navlari ekilmoqda. Namangan 77 navi ko`proq Qashqadaryo viloyatida, Xorazm 127 navi-Xorazm viloyatida, Buxoro 6, Namangan 77, S-6524 kabi navlar respublikaning ko`pgina viloyatlarida ekilib kelinmoqda. Yangi navlarni ma’lum darajada cheklangan holda paxta ekiladigan xududlarga mo`ljallab yaratilishi maqsadga muvofiqdir, chunki har bir hudud sharoitiga moslashtirilib yaratilgan yangi navlar erta pisharligi, yuqori hosildorligi va tola chiqishining yuqoriligi, hamda kasalliklarga chidamliligi bilan amaldagi navlardan ustunligini ko`rsatsa maqsadga erishilgan hisoblanadi. Paxtaning fizik-mexanika xususiyatlari. Bir necha yillar davomida asosiy maydonlarda ekilayotgan paxta navlarining tolalari bo`yicha umumlashtirilgan texnologik xususiyatlari 3.1-jadvalda keltirilgan.
Nazorat savollari.
1.Xo`jalik vakilining asosiy vazifasi nimadan iborat?
2.Paxtani qabul qilishda tortish og`irligi necha tonnalik tarozilar ishlatiladi?
3.Paxta zavodida qabul qilingan paxta necha sortga ajratiladi?
4.Paxta namligi standart talabidan oshiq bo`lsa nima qilinadi?
|
| |
