53
Tahliliy bilish
– tahliliy bilish xususiyatining shakllanganligi,
pedagogik mahoratning eng muhim qirralaridan biridir. Analiz-tahlil aynan
tahliliy bilish orqali pedagogik fikr yuritishning umumlashgan tarzdagi
bilishini yuzaga chiqaradi. Bunday bilish bir qator shaxsiy bilish tizimini
o‘zida birlashtiradi. Pedagogik hodisalarni uni
tashkil etuvchi unsurlarga
ajrata olishi (sharoit, sabablar, oqibatlar, rag‘batlan tiruvchi omillar,
vositalar, shakl va boshqalar), har bir bo‘lakning bir butunlik bilan
bog‘liqligi va tomonlarning birgalikdagi harakatini anglashi; ta’lim-tarbiya
nazariyasidan kelib chiqayotgan hodisa mantig‘iga mos keluvchi g‘oya,
fikr va
qonuniyatlarini topa bilishi; pedagogik hodisalarni to‘g‘ri aniqlay
olishi, eng muhim pedagogik vazifani (muammo) topish va uni samarali
yechish yo‘llarini bilish kabilardir.
Fakt va hodisalarni nazariy tahlil qilish; narsa va hodisalarni boshqa
narsa va hodisalardan farq qiluvchi o‘ziga xos jihatlarini ajrata bilish; ana
shu narsa va hodisalarni tashkil etuvchi
unsurlarni aniqlay olishi; ushbu
tizimdagi barcha unsurlarning mohiyati va vazifasini, rolini aniqlay olishi,
butun bir hodisaga har bir unsurning o‘ziga xos ta’siri, ushbu hodisaning
ta’lim jarayonidagi o‘rnini aniqlashi kabilar. Bu yerda pedagogik narsa
fakt sifatida,
u yoki bu tarbiyaviy munosabat, pedagogik hodisa esa
hayotdagi hodisa va voqeaning hayotda yuz berishi, bunda ana shu
hodisani tahlil qilish orqali pedagogning o‘z oldiga qo‘ygan vazifalarini
bajarishdagi
harakati, talabalar harakati orqali yuzaga chiqqan pedagogik
natija.
