|
Postsovet mamlakatlarining iqtisodiy faoliyati
|
| bet | 2/4 | | Sana | 25.01.2024 | | Hajmi | 287,16 Kb. | | #145844 |
Bog'liq POSTSOVET MAMLAKATLARINING IQTISODIY FAOLIYATI7O'tish davri va siyosiy beqarorlik
Markazlashgan, ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan boshqaruvning turli shakllariga o‘tish ko‘pincha shov-shuvli kechdi. Siyosiy beqarorlik, hokimiyat uchun kurash va yangi boshqaruv tuzilmalarining o‘rnatilishi mustaqillikka erishgandan keyingi dastlabki yillarni xarakterladi. Ba'zi hollarda bu ichki to'qnashuvlar, davlat to'ntarishlari va uzoq davom etgan beqarorlik davrlariga olib keldi va bu xalqlarning umumiy iqtisodiy barqarorligiga ta'sir qildi.
Hukumat aralashuvi va byurokratik to'siqlar
Bu respublikalarda hukumatning iqtisodiy ishlarga aralashuvi darajasi har xil edi. Ba'zi davlatlar bozorga yo'naltirilgan islohotlarni tezda qabul qilib, xususiylashtirish va erkin bozor tamoyillarini qo'llab-quvvatladilar, boshqalari esa asosiy tarmoqlar ustidan muhim hukumat nazoratini saqlab qoldilar. Byurokratik to'siqlar, korruptsiya va qog'ozbozlik samarali biznes operatsiyalariga to'sqinlik qilib, iqtisodiy o'sish va investorlarning ishonchiga ta'sir qildi.
Korruptsiya va siyosiy ta'sir
Korruptsiya ko'plab postsovet respublikalarida jiddiy muammo bo'lib kelgan. Qonun ustuvorligining zaifligi va keng tarqalgan korruptsiya xorijiy sarmoyalarni to'xtatdi, raqobatni buzdi va davlat institutlariga bo'lgan ishonchni yo'qotdi. Iqtisodiy ishlarga siyosiy ta'sir va shaffof me'yoriy-huquqiy bazaning yo'qligi adolatli bozor amaliyoti va iqtisodiy rivojlanishga to'sqinlik qildi.
Islohotlar va iqtisodiy siyosat
Iqtisodiy siyosat va islohotlarga yondashuv bu davlatlarda har xil edi. Ba'zilari erkin bozor siyosatini o'zlashtirib, radikal o'zgarishlarni amalga oshirdilar, boshqalari esa to'satdan zarbalardan qochish uchun asta-sekin, ehtiyotkor yondashuvlarni qo'lladilar. Xususiylashtirish, savdoni liberallashtirish va sanoatni qayta qurish amalga oshirildi, ammo bu islohotlarning sur'ati va samaradorligi turlicha bo'lib, iqtisodiy o'sish tezligi va muvaffaqiyatiga ta'sir ko'rsatdi.
Xalqaro munosabatlar va geosiyosiy muammolar
Bu mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishiga geosiyosiy muhit sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Qo‘shni davlatlar, shuningdek, jahonning qudratli davlatlari bilan munosabatlar savdo shartnomalari, xorijiy investitsiyalar va geosiyosiy moslashuvlarni shakllantirdi. Mintaqadagi siyosiy ziddiyatlar va ziddiyatlar ba’zan iqtisodiy hamkorlik va barqarorlikka to’sqinlik qilgan.
Barqarorlik va kelajak istiqbollari
Vaqt o‘tishi bilan ba’zi postsovet respublikalari o‘zlarining siyosiy tizimlarini barqarorlashtirishga va iqtisodiy o‘sish uchun yanada qulay muhit yaratishga muvaffaq bo‘ldilar. Barqaror boshqaruv, shaffof institutlar va qonun ustuvorligi bu mamlakatlarda xorijiy sarmoya va iqtisodiy rivojlanish istiqbollarini yaxshiladi.(P)
Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin postsovet respublikalaridagi iqtisodiy omillar sezilarli o'zgarishlarni boshdan kechirdi va bu mamlakatlarda turli xil iqtisodiy landshaftlarning paydo bo'lishiga yordam berdi.
Bozor iqtisodiyotiga o'tish
Markazlashtirilgan rejalashtirilgan iqtisodiyotdan bozorga yo'naltirilgan tizimlarga o'tish bu respublikalar o'rtasida sur'at va yondashuvlarga ko'ra har xil edi. Ba'zi davlatlar bozor islohotlarini tezda qabul qildilar, boshqalari markazlashtirilgan boshqaruv merosi, eskirgan sanoat va infratuzilmaning etishmasligi tufayli yangi iqtisodiy paradigmalarga moslashishda qiyinchiliklarga duch keldi.
Xususiylashtirish va xorijiy investitsiyalar
Davlat korxonalarini xususiylashtirish iqtisodiy islohotlarning muhim tarkibiy qismi edi. Biroq, xususiylashtirish jarayonlari va natijalari juda xilma-xil edi. Ba'zi mamlakatlar to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish orqali asosiy tarmoqlarni muvaffaqiyatli xususiylashtirdi, boshqalari esa korruptsiya, oligarxiya nazorati va qonunchilik bazasining etarli emasligi tufayli to'siqlarga duch keldi.
Savdoni erkinlashtirish va integratsiya
Postsovet respublikalari savdoni liberallashtirish va mintaqaviy iqtisodiy sheriklik orqali jahon iqtisodiyotiga integratsiyani davom ettirdilar. Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstligi (MDH), Yevroosiyo Iqtisodiy Ittifoqi (YEOI) kabi tashkilotlarga aʼzolik va Yevropa Ittifoqi bilan hamkorlik savdo munosabatlariga, iqtisodiy siyosatga va bozorga kirishga taʼsir koʻrsatib, turli iqtisodiy natijalarga hissa qoʻshdi.
|
| |
