83
«Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya»
nomli ilmiy, masofaviy, onlayn
konferensiya
PYTHON DASTURLASH TILI. UNING XUSUSIYATLARI VA IMKONIYATLARI
Yuldosh Abdullayevich Kuralov
1
Nodira Tokhlieva
2
1
Toshkent viloyati Chirchiq davlay pedagogika institutida o’qituvchi
2
Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti talabasi
Tel: 99-878-47-93
E=mail: nodiratukhlieva@gmail.com
https://doi.org/ 10.5281/zenodo.6621914
Hozirgi kunda ta’lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy axborot texnologiyalarini
joriy etish, ta’limni kompyuterlashtirish muammolarini hal qilish muhim
ahamiyat kasb etadi. Respublikamiz ta’lim tizimidagi asosiy vazifa jahon
talablariga mos keluvchi axborot texnologiyalarini o’qitish jarayoniga
qo’llashdan iboratdir. Shu maqsadda yangi dasturlar ishlab chiqildi.
Shulardan
biri, o’zining ko’p sonli dasturchilariga ega Python dasturlash tilining ta’lim
dasturiga kiritilishidir. Python – bu o'rganishga oson va shu bilan birga
imkoniyatlari yuqori bo'lgan oz sonlik zamonaviy dasturlash tillari qatoriga
kiradi.
Kalit so’zlar: Python, dasturlash tili, interpretator,
Gvido van Russom,
Framework
Python dasturlash tilining yaratilishi 1980-yillar oxirida boshlangan.
Gollandiyaning CWI institute xodimi Gvido van Russom ABC dasturlash tilining
yaratish loyihasida ishtirok etgan edi. O’sha vaqtlarda ABC tili talabalar uchun
Basic dasturlash tilining o’rnini bosish uchun loyihalashtiriladi. Bir kun Gvido bu
ishlardan zerikadi va 2 hafta davomida o’zining Macintoshida boshqa dasturlash
tilining interpretatorini yozadi. Albatta, bu til ABC tilining ba’zi g’oyalarini, Algol-
68, C, C++ va SmallTalk tillarining esa ko’plab xususiyatlarini o’zida
mujassamlantiradi. Gvido bu tilni internet orqali tarqata boshlaydi va osha
vaqtlarda o’zining ,,Dasturlash tillarining qiyosiy taqrizi” veb sahifasi bilan
mashhur bo’lgan Stiv Mayevskiy bilan tanishib qoladi. O’sha vaqtlarda Gvido
BBC ning ,,Monti Paytonning havo sirki “ komediyasi muxlisi edi va u o’zi
yaratgan tilni Monti Python nomiga Python deb nomlaydi. Til tezda ommalashdi.
Bu dasturlash tiliga qiziqqan va tushunadigan foydalanuvchilar soni ko`paydi.
Python dasturlash tili hozirgi kundagi ko’p foydalaniladigan va o’rganishga
oson dasturlash tillaridan hisoblanadi. U o’zining ko’plab
afzalliklari,
xususiyatlari va imkoniyatlari bilan ajralib turadi.
•
O’qish oson: Python nisbatan kam kalit so’zlarga ega. Oddiy tuzilish va
aniq belgilangan sintaksisga ega. Bu o’rganuvchiga qisqa vaqt ichida yodlab olish
imkonini beradi.
84
«Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya»
nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya
•
Keng standart kutubxona: Pythonning eng qudratli jihatlaridan biri
kutubxonaning asosiy qismi juda portativ va UNIX,
Windows va Macintosh-da
o’zaro faoliyat platformalar bilan mos keladi.
•
Portativ: Python keng apparat platformalarida ishlaydi va barcha
platformalarda bir xil interfeysga ega.
•
Kengaytirilgan: Python tarjimoniga past darajadagi modullarni
qo’shishingiz mumkin. Ushbu modullar dasturchilarni o’zlarining vositalarini
samaraliroq bo’lishiga, qo’shish yoki sozlash imkonini beradi.
•
Ma’lumotlar bazasi: Python barcha ma’lumotlar bazasini qo’llab
quvvatlaydi.
•
GUI dasturlash: Python Windows MFC, Unix,
X Window kabi
platformalarga GUI dasturlar tuzishni qo’llab quvvatlaydi.
•
C, C++ va Java bilan osonlikcha bog’lanishi mumkin.
Python dasturlash tillari ro’yxatida 3-o’rinni egallaydi. Mashur brend va
kompaniyalarning tanlovi python hisoblanadi. Masalan: Google, Yahoo, NASA,
Industrial Light & Magic va hatto Microsoft ham. Google C++, Java va Pythonni
afzal ko'radi va Microsoft hattoki Python Developer Center ni ochdi. Django,
TurboGears va Zope kabi mashhur Yahoo dasturlari Pythonda yozilgan. Python
dasturchilari Pythonni Component Object Model (COM), Microsoft .NET va
Common Object Request Broker Architecture (CORBA) obyektlari bilan
birlashtirishi mumkin. Java ishlab chiquvchilari uchun Jython - Pythonning JVM
versiyasi mavjud. .NET dasturchilari uchun Python yoki IronPython mos keladi.
Pythonning eng muhim afzalliklaridan biri albatta, bu dasturchining vaqtini
tejashi hisoblanadi. Agar biz Java dasturlash tilida
Hello World degan yozuvni
chiqarmoqchi bo’lsak 3 qator kod yozishimizga to’g’ri keladi. Ammo, Pythonda
print(‘Hello World’) deb yozish kifoya. Python dasturchilari 1 soatda
bajaradiggan ishni Java ishlab chiquvchilari 3 kunda tugatadi. Bundan tashqari,
Pythonda veb-saytlarni ishlab chiqish uchun bir qator frameworklar bor.
Mashhur frameworklardan Django, Flask, Pylons va boshqalar. Ushbu
frameworklar
Pythonda
yozilganligi
sababli
boshqa
veb-saytlardan
ma'lumotlarni olish mumkin bo'lgan joylarda
veb-qirqishlarni ham amalga
oshirishingiz mumkin. Shuningdek, Instagram, Pinterest kabi ko'plab veb-saytlar
faqat ushbu frameworklar bilan yozilgan.
XULOSA
Xulosa qilib aytish mumkinki, Python dasturlash tili boshqa dasturlash
tillarining qulayliklari va afzalliklarini o’zida mujassamlashtirgan. O'zbekistonda
Java, C# C++, PHP va JavaScript tillarini ishlatadiganlar soni juda ham ko'p lekin
2016-yildan beri Python tilining foydalanuvchilari soni salmoqli o’sib bormoqda.
85
«Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya»
nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya
U yosh til bo’lishiga qaramay taraqqiy etgan va rivojlanib borayotgan dasturlash
tillaridan hisoblanadi. Python dasturlash tilini o’rganish uchun yana bir sabab
Python dasturchilarining yuqori ish haqiga egaligidir.
AQSH da Python
dasturchisining o'rtacha ish haqi taxminan $120,000 ni tashkil qiladi. Dunyoning
rivojlangan mamlakatlari AQSH (Koliforniya Universiteti, Florida Universiteti,
Lova Universiteti, Massachusets Texnologiya Universiteti), Kanada (Toronto
Universiteti, Alberto Universiteti), Buyuk Britaniya (Oksford Universiteti),
Fransiya, Rossiya, Avstraliya, Ispaniyaning universitet va kollejlarida o`qitishda
Python dasturlash tili qo`llaniladi. Xususan, O’zbekistonda ham bir necha
yillardan buyon maktablarda va oliy o’quv yurtlarida
Python dasturlash tilini
o’rgatish o’quv dasturiga kiritilgan. Shuning o’zi ham bu tilni o’rganish qanchalik
ahamiyat kasb etishini ko’rsatib turibti.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
1.
Dmitriy Musin. Samouchitel Python. 2015 y.
2.
Anvar Narzullayev. Pythonda dasturlash asoslari. 2021
3.
Internet manbalari mazili:
•
www.python.org
•
www.texnoman.uz
•
www.dasturchi.uz
