Qarshi davlat universiteti international scientific and practical conference on algorithms and current problems of programming

634 
texnologiyasiga ham bog‘liq[1]. Amaldagi texnologiya darajasi qanchalik yuqori bo‘lsa, 
qattiq nazorat ostida o‘sish sharoitlariga erishish uchun katta imkoniyatlar mavjud bo‘ladi. 
Ekin yetishtiriladigan sharoitlarni qat’iy nazorat qilish qobiliyati hosilning salomatligi va 
unumdorligi bilan chambarchas bog‘liq. Qayd qilinishicha, hozirgi kunda yurtimizda 3 
mingdan ortiq issiqxonalar bor, ularning jami maydoni 6ming 300 gektardan ziyod bo‘lib 
shundan 4ming 300 gektari so‘nggi 5 yil ichida tashkil qilingan [2]. Oziq ovqatlarning 
uzluksizligini va eksportini ta’minlayotgan ko‘p maxsulotlar shu majmualarda 
yetishtrilmoqda. 
Umumiy statistika ma’lumotlariga qaraganda Xorazm viloyati 2022-yil yanvar-noyabr 
oylar oralig‘ida xorijga 76,6 mln dollar qiymatdagi 12 ming tonnadan ziyod meva va 
sabzavot mahsulotlarini eksport qilgan. Mahsulotni eksport qilish 2021-yilning shu davriga 
nisbatan 38,3 ming tonnaga oshgan. Eksport qilinayotgan meva va sabzavotlarning 
viloyatni jami eksportdagi ulushi 32,8% ni tashkil qilgan [3]. Bundan ko‘rinib turibdiki, 
eksport hajmi yildan yilga oshib bormoqda. Biz issiqxonani avtomatlashtirish orqali bu 
ko‘rsatkichlarni yanada oshirishimiz mumkin. Qachonki biz viloyatlardagi qishloq 
xo‘jaligini eksport mahsulotlarini yetishtiruvchi xo‘jalik subyektlarini bazasini 
shakllantirish va monitoringini qilish, shuningdek viloyatda yetishtirilayotgan qishloq 
xo‘jaligi maxsulotlarini hech nobud qilmasdan eksportga yo‘naltirish ishlarini manitoringini 
qilib, ommaga tadbiq qilish bilan mahsulot hosildorligini va eksport hajmini oshirishimiz 
mumkin. 
Bugungi kunda issiqxonalarda turli mahsulotlarni yetishtirish va eksportga yo‘naltirish 
borasida bir qancha muammo va qiyinchiliklar mavjud. Bular: 

Issiqxonalarga ajratilgan yer maydonlarining hosildorlik darajasining pastligi; 

Eksportbop maxsulotlarni yetishtirish; 

Tashqi savdo faoliyatini yaxshi tushunmaslik oqibatida xarajatlarining ortib ketishi; 

Kammunal to‘lovlardagi muammolar; 

Agronomiyani bilmaslik oqibatida sifatli mahsulot yetishtira olmaslik. 
Qo‘yilgan masalani u yoki bu turini yechishning algoritmlarini shakllantirish va ishlab 
chiqish eng mas’uliyatli hamda muhim bosqichlardan hisoblanadi, chunki bu bosqichda 
keyinchalik shaxsiy kompyuterda bajarilishi kerak bo‘lgan amallarning ketma-ketligi 
oldindan belgilab olinadi [4]. 
Agronom o‘simliklarning o‘ziga xos ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda ozuqa 
moddalarini yetkazib berishni optimallashtiradigan algoritmlarni ishlab chiqishda yordam 
beradigan ozuqaviy moddalarni boshqarish bo‘yicha ko‘rsatmalar berishi mumkin. Bu esa 
issiqxonadagi mahsulotlarni sifatli o‘sishiga juda katta yordam beradi [5]. Umuman 
olganda, agronom issiqxonani avtomatlashtirish uchun sun’iy intellekt algoritmini ishlab 
chiqish bo‘yicha qimmatli tajriba va tushunchalarni taqdim etishi mumkin. Ishlab 

635 
chiquvchilar va boshqa manfaatdor tomonlar bilan yaqindan hamkorlik qilish orqali 
agronom algoritmning samarali tarafi issiqxona va uning ekinlarining o‘ziga xos 
ehtiyojlariga moslashtirilganligini ta'minlashga yordam beradi. 
Issiqxona mahsulotlarini eksport qilish yuqori sifatli mahsulot va ishonchli ta'minot 
zanjiriga ega bo‘lgan maxsulot yetishtiruvchilar uchun foydali biznes deya ta’kidlasak 
bo‘ladi. Issiqxona mahsulotlarini eksport qilishda ba'zi asosiy fikrlar mavjud: 
Mahsulotlarini eksport qilishni puxta rejalashtirish va amalga oshirishni talab qiladigan 
murakkab jarayon hisoblanadi. Biroq, to‘g‘ri strategiya va resurslar bilan maxsulot 
yetishtiruvchilar o‘z bizneslarini yangi bozorlarga muvaffaqiyatli kengaytirishlari va 
rentabelligini oshirishlari mumkin. Eksportda muvaffaqiyatli bo‘lish uchun ishlab 
chiqaruvchilar maqsadli bozorning o‘ziga xos ehtiyojlari va afzalliklariga qaratilgan kuchli 
marketing strategiyasiga ega bo‘lishi kerak. Buning uchun mahsulotni mahalliy did yoki 
afzalliklarga moslashtirish yoki mahsulotning o‘ziga xos fazilatlarini ta'kidlaydigan 
marketing kampaniyasini ishlab chiqish talab qilinishi mumkin. Issiqxona mahsulotlarini 
eksport qilish mahsulotlarni maqsadli bozorga o‘z vaqtida va tejamkor tarzda etkazib 
beradigan ishonchli ta'minot zanjirini talab qiladi. Bu xalqaro yuk tashishga ixtisoslashgan 
logistika provayderlari bilan ishlash ehtiyojini keltirib chiqaradi. Shuningdek dastur orqali 
bu mauammo ham bartaraf qilinadi. 

Download 15,84 Mb.