634
texnologiyasiga ham bog‘liq[1]. Amaldagi texnologiya darajasi qanchalik yuqori bo‘lsa,
qattiq nazorat ostida o‘sish sharoitlariga erishish uchun katta imkoniyatlar mavjud bo‘ladi.
Ekin yetishtiriladigan sharoitlarni qat’iy nazorat qilish qobiliyati hosilning salomatligi va
unumdorligi bilan chambarchas bog‘liq.
Qayd qilinishicha, hozirgi kunda yurtimizda 3
mingdan ortiq issiqxonalar bor, ularning jami maydoni 6ming 300 gektardan ziyod bo‘lib
shundan 4ming 300 gektari so‘nggi 5 yil ichida tashkil qilingan [2]. Oziq ovqatlarning
uzluksizligini va eksportini ta’minlayotgan ko‘p maxsulotlar shu majmualarda
yetishtrilmoqda.
Umumiy statistika ma’lumotlariga qaraganda Xorazm viloyati 2022-yil yanvar-noyabr
oylar oralig‘ida xorijga 76,6 mln dollar qiymatdagi 12 ming tonnadan ziyod meva va
sabzavot mahsulotlarini eksport qilgan. Mahsulotni eksport qilish 2021-yilning shu davriga
nisbatan 38,3 ming tonnaga oshgan. Eksport qilinayotgan
meva va sabzavotlarning
viloyatni jami eksportdagi ulushi 32,8% ni tashkil qilgan [3]. Bundan ko‘rinib turibdiki,
eksport hajmi yildan yilga oshib bormoqda. Biz issiqxonani avtomatlashtirish orqali bu
ko‘rsatkichlarni yanada oshirishimiz mumkin. Qachonki biz viloyatlardagi qishloq
xo‘jaligini eksport mahsulotlarini yetishtiruvchi xo‘jalik subyektlarini bazasini
shakllantirish va monitoringini qilish, shuningdek viloyatda
yetishtirilayotgan qishloq
xo‘jaligi maxsulotlarini hech nobud qilmasdan eksportga yo‘naltirish ishlarini manitoringini
qilib, ommaga tadbiq qilish bilan mahsulot hosildorligini va eksport hajmini oshirishimiz
mumkin.
Bugungi kunda issiqxonalarda turli mahsulotlarni yetishtirish va eksportga yo‘naltirish
borasida bir qancha muammo va qiyinchiliklar mavjud. Bular:
Issiqxonalarga ajratilgan yer maydonlarining hosildorlik darajasining pastligi;
Eksportbop maxsulotlarni yetishtirish;
Tashqi savdo faoliyatini yaxshi tushunmaslik oqibatida xarajatlarining ortib ketishi;
Kammunal to‘lovlardagi muammolar;
Agronomiyani bilmaslik oqibatida sifatli mahsulot yetishtira olmaslik.
Qo‘yilgan masalani u yoki bu turini yechishning algoritmlarini shakllantirish va ishlab
chiqish eng mas’uliyatli hamda muhim bosqichlardan hisoblanadi,
chunki bu bosqichda
keyinchalik shaxsiy kompyuterda bajarilishi kerak bo‘lgan amallarning ketma-ketligi
oldindan belgilab olinadi [4].
Agronom o‘simliklarning o‘ziga xos ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda ozuqa
moddalarini yetkazib berishni optimallashtiradigan algoritmlarni ishlab chiqishda yordam
beradigan ozuqaviy moddalarni boshqarish bo‘yicha ko‘rsatmalar berishi mumkin. Bu esa
issiqxonadagi mahsulotlarni sifatli o‘sishiga juda katta yordam beradi [5]. Umuman
olganda, agronom issiqxonani avtomatlashtirish uchun sun’iy intellekt algoritmini ishlab
chiqish bo‘yicha qimmatli tajriba va tushunchalarni taqdim etishi mumkin. Ishlab
635
chiquvchilar va boshqa manfaatdor tomonlar bilan yaqindan
hamkorlik qilish orqali
agronom algoritmning samarali tarafi issiqxona va uning ekinlarining o‘ziga xos
ehtiyojlariga moslashtirilganligini ta'minlashga yordam beradi.
Issiqxona mahsulotlarini eksport qilish yuqori sifatli mahsulot va ishonchli ta'minot
zanjiriga ega bo‘lgan maxsulot yetishtiruvchilar uchun foydali biznes deya ta’kidlasak
bo‘ladi. Issiqxona mahsulotlarini eksport qilishda ba'zi asosiy fikrlar mavjud:
Mahsulotlarini eksport qilishni puxta rejalashtirish va amalga oshirishni talab qiladigan
murakkab jarayon hisoblanadi. Biroq, to‘g‘ri strategiya va resurslar bilan maxsulot
yetishtiruvchilar o‘z bizneslarini yangi bozorlarga muvaffaqiyatli kengaytirishlari va
rentabelligini oshirishlari mumkin. Eksportda muvaffaqiyatli bo‘lish uchun ishlab
chiqaruvchilar maqsadli bozorning o‘ziga xos ehtiyojlari va afzalliklariga qaratilgan kuchli
marketing strategiyasiga ega bo‘lishi kerak. Buning uchun mahsulotni mahalliy did yoki
afzalliklarga moslashtirish yoki mahsulotning o‘ziga xos fazilatlarini ta'kidlaydigan
marketing kampaniyasini ishlab chiqish talab qilinishi mumkin.
Issiqxona mahsulotlarini
eksport qilish mahsulotlarni maqsadli bozorga o‘z vaqtida va tejamkor tarzda etkazib
beradigan ishonchli ta'minot zanjirini talab qiladi. Bu xalqaro yuk tashishga ixtisoslashgan
logistika provayderlari bilan ishlash ehtiyojini keltirib chiqaradi. Shuningdek dastur orqali
bu mauammo ham bartaraf qilinadi.
