ERI tizimini yaratish yo’nalishlari




Download 5,02 Mb.
Pdf ko'rish
bet156/161
Sana24.01.2024
Hajmi5,02 Mb.
#144822
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   161
Bog'liq
Axborot texnologiyalar asoslari Dildora Sayfiddinova Payzullaevna

ERI tizimini yaratish yo’nalishlari 
Hozirda ERI tizimini yaratishning bir nechta yo’nalishlari mavjud. Bu 
yo’nalishlarni uchta guruhga bo’lish mumkin: 
1) 
ochiq kalitli shifrlash algoritmlariga asoslangan;
2) 
simmetrik shifrlash algoritmlariga asoslangan; 
3) 
imzoni hisoblash va uni tekshirishning maxsus algoritmlariga asoslangan 
raqamli imzo tizimlaridir. 
Ochiq kalitli shifrlash algoritmlariga asoslangan ERI tizimi 
Ochiq kalitli shifrlash algoritmlariga asoslangan ERI tizimlari quyidagicha tashkil 
qilinadi. Agar axborot - kommunikatsiya tarmoғining
i
-foydalanuvchisi 
j
- 
foydalanuvchisiga imzolangan elektron hujjat jo’natmoqchi bo’lsa, 
i
- foydalanuvchi 
o’zining maxfiy kaliti 
м
i
k
bilan imzolanishi kerak bo’lgan hujjatni o’zini shifrlab yoki 
uning xesh qiymatini shifrlab, shu hujjat bilan birgalikda jo’natadi. Bu elektron hujjatni 
qabul qilib olgan 
j
- foydalanuvchi, shifrlangan ma’lumotni
i
-foydalanuvchining 
ochiq kaliti 
о
i
k
bilan deshifrlab, xosil bo’lgan matnni hujjat matniga yoki uning xesh 
qiymatiga solishtiradi. Agar matnlar bilan xesh qiymatlar bir xil bo’lsa imzo haqiqiy, aks 
holda haqiqiy emas deb qabul qilinadi. 
Simmetrik shifrlash algoritmlariga asoslangan ERI tizimi 
Simmetrik shifrlash algoritmlariga asoslangan ERI tizimlari quyidagicha tashkil 
etiladi. 
i
- foydalanuvchi bir vaqtning o’zida
i
-foydalanuvchiga ham 
j
- 
foydalanuvchiga ham ma’lum bo’lib, boshqa foydalanuvchilarga ma’lum bo’lmagan 
м
ij
k
- 
kalit bilan imzolanishi kerak bo’lgan elektron hujjatni yoki uning xesh qiymatini shifrlab, 
shu hujjat bilan birgalikda jo’natadi. Elektron hujjatni qabul qilib olgan
j
-
foydalanuvchi, shifrlangan ma’lumotni 
м
ij
k
- kalit bilan deshifrlab, hosil bo’lgan matnni 
hujjat matniga yoki uning xesh qiymatiga solishtiradi. Agar matnlar bilan xesh qiymatlar 
bir xil bo’lsa imzo haqiqiy, aks holda haqiqiy emas deb qabul qilinadi. Bunday ERI 
tizimi bir martalik hisoblanadi, chunki 
м
ij
k
- kalitdan ikkinchi marta foydalanish 
imkoniyati elektron hujjatlarni qalbakilashtirish imkoniyatini yaratadi. Bunday holatga 
chek qo’yish uchun elektron hujjat almashinuvi ishonchli uchinchi tomon orqali amalga 
oshirilishi mumkin: 
i
- foydalanuvchi o’ziga va faqat ishonchli uchinchi tomonga ma’lum 
bo’lgan kalit 
м
i
k
3
bilan raqamli imzoni amalga oshirib, imzolangan elektron hujjatni 
uchinchi ishonchli tomonga jo’natadi, uchinchi tomon imzoni xaqiqiyligini 
м
i
k
3
- kalit 
bilan tekshirib, agar haqiqiy bo’lsa, 
j
- foydalanuvchining o’ziga va faqat ishonchli 
uchinchi tomonga ma’lum bo’lgan kalit 
м
j
k
3
bilan raqamli imzoni amalga oshirib, 
imzolangan elektron hujjatni 
j
- foydalanuvchiga jo’natadi. Bunday ERI tizimi 
foydalanuvchilar uchun noqulay bo’lib, ko’plab kelishmovchiliklarni keltirib chiqaradi. 

Amalda, uchinchi turdagi imzoni hisoblash va uni tekshirishning maxsus 
algoritmlariga asoslangan raqamli imzo tizimlaridan keng foydalaniladi. 
Maxsus ERI algoritmlari raqamli imzoni hisoblash va imzoni tekshirish 
qismlaridan iborat. Raqamli imzoni hisoblash qismi imzo qo’yuvchining maxfiy kaliti va 
imzolanishi kerak bo’lgan hujjatning xesh qiymatiga boғliq bo’ladi. Imzoni tekshirish 
qismi imzo egasining ochiq kalitiga va qabul qilib olingan hujjatning xesh qiymatiga 
boғliq holda amalga oshiriladi. 

Download 5,02 Mb.
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   161




Download 5,02 Mb.
Pdf ko'rish