Qobiq dasturlar behruz Ermonov З




Download 6,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/3
Sana21.05.2024
Hajmi6,06 Mb.
#247311
1   2   3
Bog'liq
Bexruz Ermonov 1

З
А
Г
О
Л
О
В
О
К
 
П
Р
Е
З
Е
Н
Т
А
Ц
И
И
7
2
1
 
м
а
я
 
2
0
X
X
Kontrolerlar (maxsus elektron sxemalar) kompyuter
tarkibiga kiruvchi turli qurilmalar (monitor, klaviatura va
boshqalar) ishini boshqaradi.
Kiritish-chikarish portlari orkali protsessor tashqi
qurilmalar bilan ma’lumot almashadi.
Ichki qurilmalar bilan ma’lumot almashuvi uchun maxsus
portlar xamda umumiy portlar mavjud.
Umumiy portlarga printer, «sichkoncha» ulanishi
mumkin. Umumiy portlar 2 xil buladi: parallel —
LPT1—LPT4 deb belgilanadi va ketma-ket — COM1—
COM3. Parallel portlar kirish-chikishni ketma-ket
portlarga nisbatan tezrok bajaradi.


Monitorlar. Kompyuter monitori (displey) ekranga matnli va
grafik
axborotni
chikarishga
muljallangan.
Monitorlar
monoxrom yoki rangli bulib, matnli xamda grafik xolatlarda
ishlashi mumkin.
Matn xolatida monitor ekrani shartli ravishda aloxida belgi
urinlariga (kupincha 80 ta belgili 25 ta satrga) bulinadi. Ular
bir uringa 256 ta belgidan biri kiritilishi mumkin. Bu belgilar
katoriga katta va kichik lotin alifbosi xarflari, rakamlar, tinish
belgilari, psevdografik ramzlar va boshqalar kiradi. Rangli
matnlarda xar bir belgi urniga uzining va fonning rangi mos
kelishi mumkin. Bu esa chiroyli rangli yozuvlarni ekranga
chikarish imkonini beradi.
Grafik xolat ekranga grafiklar, rasmlar va boshqalarni
chikarishga muljallangan. Bu xolatda axborotlarni turli
yozuvli matnlar shaklida xam chikarish mumkin. Yozuvlar
ixtiyoriy shrift, ulcham, interval va boshqalarga ega bulishi
mumkin.



Grafik xolatda ekran yoritilgan va yoritilmagan nuktalardan iborat buladi. 
Ular bir nukta monoxrom monitorlarda korarok yoki yorugrok, rangli
monitorlarda esa, bir yoki bir necha rangda bulishi mumkin. Ekrandagi
nuktalar soni berilgan xolatdagi monitorning xal etish kobiliyatiga bog‘lik. 
Shuni ta’kidlash lozimki, xal etish kobiliyati monitor ekranining
ulchamlariga xam bog‘lik.
IBM rusumidagi kompyuterlarda sunggi paytlarda kerakli sifatga ega bulgan
tasvirni xosil kilish imkonini beruvchi SVGA va suyuk kristalli ( LCD ) 
monitorlari kullanilmokda.
Klaviatura. IBM PC klaviaturasi foydalanuvchi tomonidan ma’lumotlarni va
boshkaruv buyruklarini kompyuterga kiritishga muljallangan qurilmadir. 
Klaviatura tugmalari oddiy, boshkaruvchi va vazifali buladi. Oddiy tugmalar
fakat bir belgini xotiraga kiritish uchun xizmat kiladi. Vazifali (F1-F12) 
taugmalar joriy dastur muxitiga muvofik ravishda vazifasi turli bulishi
mumkin. Boshkaruvchi tugmalar (Alt, Shift, Ctrl) tugmalar klaviatura
tugmalari vazifasini uzgartiradi.


Klaviaturaning umumiy kurinishi undagi 
tugmachalar soni va joylanishiga karab turli xil 
kompyuterlarda fark kilishi mumkin, lekin 
ularning vazifasi uzgarmaydi.


Sichkoncha va trekbol. Sichkoncha va trekbol 
kompyuterga axborotni kiritishning koordinatali 
qurilmalari xisoblanadi. Ular klaviaturaning 
urnini tulaligicha almashtira olmaydi. Bu 
qurilmalar asosan ikki yoki uchta boshkaruv 
tugmachasiga ega. 
Sichkonchani ulanishining uch usulini kursatish
mumkin. Eng kup tarkalgan usul ketma-ket port 
orkali ulanishdir. Shinali interfeysli
sichkonchalar kamrok tarkalgan. Ularni ulash
uchun maxsus interfeys yoki «sichkoncha» porti
kerak buladi. Uchinchi kurinishdagi ulanish
PS/2 xilidagi sichkonchalarda amalga
oshirilgan. Hozirgi kunda ular portativ
kompyuterlarda ishlatilmokda.


Trekbol — «ag‘darilgan» sichkonchani eslatuvchi qurilmadir. Trekbolda
uning korpusi emas, balki sharcha xarakatga keltiriladi. Bu esa kursorni
boshqarish anikligini sezilarli ravishda oshirishga imkon beradi. Shu bois
trekbolga ega bulgan sichkonchalarga kizikish ortib bormokda.

Download 6,06 Mb.
1   2   3




Download 6,06 Mb.
Pdf ko'rish