Kompyuterning qo‘shimcha
Tashqi qurilmalari
Modem – telefon tarmoklar orkali boshka kompyuterlar bilan uzaro
ma’lumot almashish kurilmasi. Kupgina elektron kotiblar modemlarga
ega va boshqa ShUlar bilan axborot almashishi mumkin. Uisoblash
tarmog‘iga ulanganda esa elektron pochta va fakslarni olish xamda
junatish mumkin. Ulardan ba’zilari xatto avtomatik rakam teruvchilarga
ega.
Elektron
kotiblarning
yangi
modemlari
boshka
kompyuter
qurilmalari
bilan masofadan simsiz axborot almashish uchun radiomodem va
infrakizil portlar bilan jixozlangan.
Elektron yozuv daftarchalari (organizer — organayzerlar) ixcham kompyuterlarning
«yeng yengil sinfi»ga kiradi (bu sinfga ulardan tashqari kalkulyatorlar, elektron
tarjimonlar va boshqalar kiradi); ularning og‘irligi 200 grammdan oshmaydi.
Organayzerlar foydalanuvchi tomonidan dasturlashtirilmaydi, birok siqimli xotiraga
ega. Unga zarur axborotni yozish va uning yordamida maxsus matnni taxrir kilish, ish
xatlari, bitim, shartnomalar matnlari, kun tartibi va ish uchrashuvlariga tegishli matnlar
saklanishi mumkin.
Kompyuterlar asosiy qurilmalardan tashqari bir kator atrof qurilmalariga xam
ega. Ularning ba’zilari bilan tanishib chikamiz.
Printerlar. Printer — ma’lumotlarni qog‘ozga chikaruvchi qurilma. Barcha printerlar
matnli ma’lumotni, kupchiligi esa rasm va grafiklarni xam qog‘ozga chikaradi. Rangli
tasvirlarni chikaruvchi maxsus printerlar xam bor. Printerlarning kuyidagi turlari
mavjud: matritsali, purkovchi va lazerli.
Matrisali printerlar yakin vaktlargacha keng tarkalgan printerlardan biri edi. Bu printerning yozish
kallagida vertikal tartibda ignalar joylashgan. Kallak yozuv satri buylab xarakatlanadi va ignalar
kerakli dakikada buyalgan lenta orkali qog‘ozga uriladi. Natijada qog‘ozda belgi yoki tasvir
paydo buladi. Ignalar soniga karab bu printerlar bir necha turlarga bulinadi: 9 ignali, 24 ignali, 48
ignali.
( 9 ignali printerda yozuv sifati pasrok. Sifatni oshi rish uchun yozishni 2 yoki 4 yurishda
bajarish kerak.
( 24 ignali printer sifatli va tezrok ishlaydi.
( 48 ignalisi yozuvni juda sifatli chikaradi.
Matrisali printerlar tezligi bir bet uchun 10 sekunddan 60 sekundgacha.
Purkovchi printerda tasvir qog‘ozga maxsus qurilma orkali purkaladigan siyox tomchilaridan
yuzaga keladi.
Purkovchi rangli printer sifati lazerli printerga yakin, narxi arzon va shovkinsiz ishlaydi. Shuning
uchun xozirgi kunda kupchilik undan foydalanyapti. Tezligi bir bet uchun 15 dan 100
sekundgacha.
Lazerli printerlar matnlarni bosmaxona sifati darajasiga yakin darajada chop etishni ta’minlaydi.
U ishlash nuktai nazaridan nusxa kuchiruvchi kseroksga yakin.
Yulakchaning baland kismiga tushgan nur detektorga kaytadi va nurni sezuvchi diod
tomon yunaltiruvchi prizma orkali utadi. Agar nur yulakcha chukurchasiga tushsa, u
tarkaladi va tarkalgan nurning juda kam kismi orkaga kaytib, nurni sezuvchi diodgacha
yetib keladi. Diodda nurli impulslar elektr impulslariga aylanadi: yoruK nurlanishlar
nollarga aylanadi, xira nurlanishlar esa — birga. Shunday kilib, chukurliklar mantikiy
nol sifatida, tekis yuza esa mantikiy bir sifatida kabul kilinadi.
CD ROMning unumdorligi odatda uning biror vakt davomida ma’lumotlarni uzluksiz
uzlashtirishidagi tezlik xarakterisikalari va ma’lumotlarga yetishning urtacha tezligi bilan
aniklanadi. Ular mos ravishda Kbayt s va ms birliklarda ulchanadi.
Disk yurituvchilarning unumdorligini oshirish uchun ularni bufer xotira (KESh xotira)
bilan jixozlaydilar. KESh xotiralarning standart xajmlari 64, 128, 256, 512 va 1024
Kbayt. Disk yurituvchining buferi ma’lumotlarni CD-ROM dan ukigandan sung,
kontroller platasi, sungra markaziy protsessorga junatishgacha bulgan vakt davomida,
kiska muddatga saklash uchun maxsus xotira xisoblanadi. Bunday buferlashtirish disk
qurilmasiga ma’lumotlarni protsessorga kichik mikdorlarda uzatish imkonini beradi.
Audioadapter. Ular kanday multimediaviy shaxsiy kompyuter tarkibida audioadapter
platasi mavjud. Creative Labs firmasi uzining birinchi audioadapterini Sound Blaser deb
atalgani uchun ularni kupincha «saundblaserlar» deyishadi. Audioadapter kompyuterga
fakat serefonik ovoznigina emas, balki tashqi qurilmalarga tovush signallarni yozish
imkonini xam beradi.
Shaxsiy kompyuterlarning diskli jamlagichlariga oddiy (analogli) tovush signallarini
yozish mumkin emas. Ular fakat rakamli signallarnigina yozishga muljallangandir.
Audioadapter tovush signali darajasini davriy ravishda aniklab, uni rakamli kodga
aylantirib beruvchi analog-rakamli uzgartirgichga ega. Mana shu ma’lumot tashqi
qurilmaga rakamli signal kurinishida yozib kuyiladi. Ushbu jarayonga teskari jarayonni
amalga oshirish uchun rakam-analogli uzgartirgich kullaniladi. U rakamli signallarni
analogli signallarga aylantirib beradi. Filtratsiya kilingandan sung ularni kuchaytirish va
akusik kolonkalarga uzatish mumkin. Modem va faks-modemlar. Modem-telefon
tarmog‘i orkali kompyuter bilan aloka kilish imkonini beruvchi qurilmadir.
Faks-modem — bu, faksimil xabarlarni kabul kilish va junatish imkonini beruvchi
modemdir.
Uzining tashqi kurinishi va urnatilish joyiga karab
modemlar ichki va tashqi modemlarga bulinadi. Ichki
modemlar bevosita Sistemali blok ichiga urnatiladigan
elektron
platadan
iborat.
Tashqi
modemlar
— bu
kompyuter
tashqarisida
bulgan
va
portlardan
biriga
ulanadigan avtonom elektron qurilmadir.
Sunggi yillarda modemlar va faks-modemlarga bulgan
talab
oshib
ketdi.
Modemlar
bir
kompyuterdan
ikkinchisiga
xujjatlar paketini yetarlicha tez utkazish,
elektron
pochta
orkali
bog’lanishga imkon beradi.
Shuningdek, xorijiy xamkorlar bilan aloka kilish uchun
global kompyuter tarmoningi (Internet va boshqalar) ga
kirishni ta’minlaydi.
Skan
erlar. Skaner — kompyuterga matn, rasm, slayd,
fotosurat kurinishida ifodalangan tasvirlar va boshqa grafik
axborotlarni avtomatik ravishda kiritishga muljallangan
qurilmadir. Skanerlarning turli modellari mavjud. Eng kup
tarkalgani — sol usi, planshetli va rangli skanerlardir.
Plotterlar — bu, kompyuterdan chikarilayotgan ma’lumotlarni
qog‘ozda rasm yoki grafik kurinishda tasvirlash imkonini
beruvchi qurilmadir. Odatda uni grafik yasovchi (grafopotsroitel)
deb xam atashadi.
Yukoridagi
qurilmalardan
tashqari
kompyuterga
maxalliy
tarmokka ulanish imkonini beruvchi tarmok adapteri, didjitayzer,
ya’ni elektron planshet, djoystik, vidioglaz, rakamli fotoapparat
va vidiokamera kabi qurilmalar ulanishi mumkin.
Videokuz kompyuter xotirasidagi ma’lumotlarni videoproektor
orkali ekranga kursatish imkonini beradi.
E`TIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT!
| 