elektrodli elektron lampa – diod deyiladi.
• Istalgan elektron asbobning xossasi uning volt-
amper xarakteristikasi, ya’ni undan o‘tuvchi tok
kuchining asbobga qo‘yilgan kuchlanishga
bog‘liqligi bilan belgilanadi.Diodning volt-amper
xarakteristikasini o‘rganish uchun diodning
qizdirgichiga o‘zgarmas 4 V kuchlanish berilib,
doimiy saqlanadi. Natijada
qizdirgich bir xil ozgarmas T1 temperaturada qizib
turadi
.
• Anod va katod oralig‘idagi kuchlanish nolga teng bo‘lganda
qizigan katoddan otilib chiqqan elektronlar katod atrofi da
elektron bulutni hosil qiladi. Anod kuchlanishi orta borishi
bilan elektron bulutdagi elektronlar anodga tomon
harakatlana boshlaydi va elektron buluti tarqay boshlaydi.
Bunda kuchlanish ortishi bilan anod toki ham orta boradi
(9.2-rasm). Diodning volt-amper xarakteristikasida bu 1
sohaga to‘g‘ri keladi. Lekin keyinchalik kuchlanishning
ortishi anod tokining ortishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatmaydi
va xarakteristikada bu 2 sohaga to‘g‘ri keladi. Bu paytda
katoddan uchib chiqayotgan barcha elektronlar anodga
yetib boradi va anod toki o‘zgarmay qoladi. Bu paytdagi
anod tokiga to‘yinish toki deyiladi.
Xarakteristikadan ko`rinib turibdiki, tok kuchining
kuchlanishga bog`liqligi chiziqli emas.
Xarakteristikaning 1 qismida tok kuchining
kuchlanishga bog`liqligi
I
a
=kU
3/2
qonuniyatga bo`ysunishi aniqlangan. Bu formulani
Boguslavskiy-Lengmyur formulasi deyiladi.
Katta quvvatga ega bo‘lgan yarim o‘tkazgichli
diodlar ishlab chiqarilmasidan oldin vakuumli
diodlardan o‘zgaruvchan toklarni to‘g‘rilashda
foydalanilgan.
Vakuumda elektr tokining qo’llanilishi
1. Katta quvvatga ega bo‘lgan yarim o‘tkazgichli
diodlar ishlab chiqarilmasidan oldin vakuumli
diodlardan o‘zgaruvchan toklarni to‘g‘rilashda
foydalanilgan.
2. Elektron lampalarda
3. Rentgen nurlarini olishda
O’TILGAN DARSNI MUSTAHKAMLASH
Savol javob:
Vakuum deb nimaga aytiladi?
Vakuum ichidagi bosim qanday bo`lishi kerak?
Manbaning musbat qutbiga ulangan
elektrod nima deyiladi?
Manbaning manfiy qutbiga ulangan
elektrod nima deyiladi ?
Vakuumda elektronlar paydo bo`lishi
uchun nima qilish kerak ?
Termoelektron emissiya deb nimaga aytiladi ?
Katod yaqinida yig`ilib qolgan
elektronlar nima deyiladi ?
Elektrodlar manbaga
ulangandan keyin elektron
qanday harakat qiladi ?
Vakuumda elektr tokini qanday zarralar tashiydi ?
VAX ning kengaytmasi ?
Vakuumli diod qanday
maqsadlarda qo`llaniladi ?
To`yinish toki deb nimaga aytiladi ?
Boguslavskiy-Lengmyur
formulasi qanday ?
Vakuumdagi tok kuchi temperaturaga qanday
bog`liq ?
MASALA YECHISH
1. Diodning anod va katod orasidagi kuchlanishi 182 V bo`lsa,
elektronning anod yaqinidagi tezligini aniqlang?
e=1,6*10
-19
C ,
m
e
=9.1*10
-31
kg (v=8*10
6
m/s)
2. To`yoinish toki 12 mA bo`lsa, katod sirtidan har sekundda qancha
elektron chiqadi? (N=7.5*10
16
)
3. Katod va anod orasidagi maydon kuchlanganligi E=9.1 mkV/m
bo`lsa elektron oladigan tezlanishni aniqlang?(a=1.6*10
6
m/s
2
)
Uyga vazifa: O’rganilgan mavzu o`qib kelish,
mavzu oxiridagi savollariga javoblar
tayyorlash va 9-mashqning 4-5- masalalarini
yechib kelish.
| 