Qoraqalpog`iston respublikasi Amudaryo tumani xtb ga qarashli 40-sonli umumta`lim maktabining fizika fani o`qituvchisi Yaxshimov sarvarbekning 10- sinf fizika fanidan “ vakumda elektr toki mavzusida bir soatlik dars ishlanmasi

Elektrodlardan birini anod (A) deb 
ataymiz va uni manbaning musbat 
qutbiga ulaymiz. Ikkinchisini katod (K) 
deb ataymiz va uni manbaning manfi y 
qutbiga ulaymiz (9.1-rasm).Anod va katod 
oralig‘iga kuchlanish qo‘yilganda 
zanjirga ulangan sezgir galvanometr hech 
qanday tok yo‘qligini ko‘rsatadi. Bu esa 
vakuumda tok tashuvchi zaryadli zarralar 
mavjud emasligini ko‘rsatadi.

Zaryadli zarralarni hosil qilish uchun katodni maxsus 
qizdirgich (Q) vositasida qizdiriladi. Qizdirgich spiral 
shaklida yasalib undan alohida elektr toki o‘tkaziladi.
Metallarning qizishi tufayli ulardan elektron uchib chiqish 
hodisasiga termo elektron emissiya deyiladi.
Katod qizdirilganda undan uchib chiqqan elektronlarga 
anod va katod oralig‘iga qo‘yilgan elektr maydoni ta’sir 
qiladi. Natijada elektronlar katoddan anod tomon tezlanish 
bilan harakatlanadi. Anod zanjiriga ulangan galvanometr 
tok mavjudligini qayd qiladi.Endi anodni tok manbayining 
manfi y qutbiga, katodni esa musbat qutbga ulaylik. Bu 
holda galvanometr strelkasi burilmaydi, ya’ni zanjirdan tok 
o‘tmaydi.

Diodning anod va katod orasidagi potensiallar farqi U ga
teng bo`lsa elektronning anod yaqinidagi tezligi
𝑣 =
2 ∙ 𝑈 ∙ 𝑒
𝑚
𝑒
• Bu yerda U- anod va katod orasidagi kuchlanish
• 𝑒 = 1.6 × 10
−19
𝐶 elektron zaryadi
• 𝑚
𝑒
= 9.1 × 10
−31
𝑘𝑔 elektron massasi

Anod va katod orasidagi electron tezlanish bilan
harakatlanadi. Agar anod va katod orasidagi
maydon kuchlanganligi E bo`lsa elektronning
tezlanish quydagi formula bilan hisoblanadi
𝑎 =
𝐸 ∙ 𝑒
𝑚
𝑒
Bu yerda E-anod va katod orasidagi maydon
kuchlanganligi
e- electron zaryadi
𝑚
𝑒
− 𝑒𝑙𝑒𝑘𝑡𝑟𝑜𝑛 𝑚𝑎𝑠𝑠𝑎𝑠𝑖

• Anod va katoddan iborat vakuumli lampaga ikki 

Download 0,93 Mb.