Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish ta’lim yo‘nalishi 516-20 qmb guruh talabasi

Fizik kattaliklar deb nimaga aytiladi va qanday ular bo‘ladi?

• Fizik kattaliklar deb nimaga aytiladi va qanday ular bo‘ladi?
• Qoidaga binoan, metrologiya uchun o‘lchash ob’ekti bo‘lib fizik kattaliklar hisoblanadi. Fizik kattaliklar turli ob’ektlar, hodisalar va jarayonlarni tavsiflash uchun foydalaniladi. Kattaliklar birliklarining ikki turi mavjud bo‘lib, ular – asosiy va hosilaviy birliklardir. Xalqaro birliklar tizimida yettita asosiy va ikkita hosilaviy birliklar belgilab qo‘yilgan. Asosiy birliklar sifatida – uzunlik, massa, vaqt, termodinamik harorat, modda miqdori, yorug‘lik kuchi va elektr toki kuchining birliklari, hosilaviy birliklar sifatida esa – radian va steradian qabul qilingan

Fizik kattalik – Materiya (modda yoki fizik maydon) yoki hodisa va jarayonning xossasi va holatining ko‘p ob’ektlar uchun sifat jihatdan umumiy, biroq miqdor jihatdan har bir ob’ekt uchun individual bo‘lgan tavsifini ifodalovchi kattalik.

• Fizik kattalik – Materiya (modda yoki fizik maydon) yoki hodisa va jarayonning xossasi va holatining ko‘p ob’ektlar uchun sifat jihatdan umumiy, biroq miqdor jihatdan har bir ob’ekt uchun individual bo‘lgan tavsifini ifodalovchi kattalik.
• Fizik kattalik birligi - Ta’rifi bo‘yicha 1 ga teng sonli qiymat berilgan fizik kattalik.

Fizik kattalikning chin qiymati – tegishli fizik kattalikni sifat va miqdor jihatdan ideal holda aks ettiruvchi fizik kattalikning qiymati. O‘lchash vositalari va usullarining mukammal bo‘lmaganligi sababli kattalikning chin qiymatini deyarli olish mumkin emas.Ularni faqat nazariy jihatdan tasavvur qilish mumkin. Kattalikning o‘lchashlarda olingan qiymati ko‘proq yoki kamroq darajada uning chin qiymatiga yaqinlashishi mumkin

• Fizik kattalikning chin qiymati – tegishli fizik kattalikni sifat va miqdor jihatdan ideal holda aks ettiruvchi fizik kattalikning qiymati. O‘lchash vositalari va usullarining mukammal bo‘lmaganligi sababli kattalikning chin qiymatini deyarli olish mumkin emas.Ularni faqat nazariy jihatdan tasavvur qilish mumkin. Kattalikning o‘lchashlarda olingan qiymati ko‘proq yoki kamroq darajada uning chin qiymatiga yaqinlashishi mumkin

Har bir fizik kattalik o‘zining sifat va miqdoriy tavsifiga ega. Moddiy ob’ektning qaysi xossasi yoki moddiy borliqning qaysi o‘ziga xos tomonini ifodalashi sifat tavsifi bilan aniqlanadi. Masalan, “mustahkamlik” xossasi miqdoriy jihatdan po‘lat, yog‘och, mato, shisha va shunga o‘xshash ko‘pgina materiallarni xarakterlasada, ular uchun mustahkamlikning qiymati har xildir. Aniq bir ob’ekt xossaning miqdoriy mavjudligini ifodalash uchun “fizik kattalikning o‘lchami” tushunchasi ishlatiladi. Bu o‘lcham o‘lchash jarayonida aniqlandi.

• Har bir fizik kattalik o‘zining sifat va miqdoriy tavsifiga ega. Moddiy ob’ektning qaysi xossasi yoki moddiy borliqning qaysi o‘ziga xos tomonini ifodalashi sifat tavsifi bilan aniqlanadi. Masalan, “mustahkamlik” xossasi miqdoriy jihatdan po‘lat, yog‘och, mato, shisha va shunga o‘xshash ko‘pgina materiallarni xarakterlasada, ular uchun mustahkamlikning qiymati har xildir. Aniq bir ob’ekt xossaning miqdoriy mavjudligini ifodalash uchun “fizik kattalikning o‘lchami” tushunchasi ishlatiladi. Bu o‘lcham o‘lchash jarayonida aniqlandi.

Fizik kattalikning o‘lchangan qiymati – O‘lchashlarning aniq ko‘rsatilgan usullari va vositalarini qo‘llash orqali olingan qiymati. Fizik kattaliklar kabi, ularning o‘lchov birliklari ham asosiy va hosilaviy birliklarga bo‘linadi. Ma’lum bir prinsiplarga asosan tanlangan yuqoridagi kattaliklar birgalikda birliklar tizimini hosil qiladi. Asosiy birlik – birliklar tizimini tashkil etishda ixtiyoriy tanlangan va shartli ravishda, bu tizimdagi boshqa birliklarga bog‘liq emas, deb qabul qilingan kattalik birligi.