Katta tezlik va katta yuklanish bilan ishlaydigan uzatm alarda,
g ‘ildirak tishlarini bevosita t o ‘xtatish natijasida tish yuzalarining qizishi
yuqori b o ‘lganda tish sirtlarida yulinish hodisasi sodir b o ‘ladi.
N isb atan yum shoq p o ‘latdan
yasalgan, tezligi sekin, lekin katta
y uklanish bilan ishlaydigan uzatm alarda tish sirtiga tushadigan kuch
m e 'y o r id a n katta ishqalanish kuch hosil qiladi va y u m sh o q poMatni
deform atsiyalab, oquvchanlik darajasigacha olib boradi.
O qibatda metall
ishqalanish kuchi yunalgan tom onga qarab siqiladi, y a ’ni
p lastik siljish
sodir b o ‘ladi.
G ‘ildirak tishlarini yeyilishiga chidamligini oshirish uchun tishning
y uzalariga termik qayta ishlov berish qattiqligini oshirish,
uzatm a yaxshi
moylanishi ham da abraziv zarrachalardan holi qilishi kerak.
3.10-§. Y uklanish k oeffitsiyen tlari
Tishli uzatmalarni m ustahkam likka hisoblash hisobiy-yuklanish
qiym atini aniqlashdan boshlanadi. U zatm alarning ishlash jarayonida,
y a ’ni uz a tm a detallarni tayyorlashda (qayta ishlashda), y ig ‘ishda y o ‘l
q o ‘yilgan
noaniqliklar, shuningdek, vallarning, tishli gMldiraklarning
elastik deformatsiyasi natijasida yuklanishlar notekis taqsimlanadi.
Tishli g ‘ildiraklarni ishlashdagi noaniqliklar natijasida q o ‘shimcha
k uchlanishlar hosil boMadi. H isobiy kuchlanish qiymati shu q o ‘shim cha
k uchlanishlar qiymatini hisobga olgan holda aniqlanadi. Bu q o ‘shimcha
k u ch lan ish d am in g qiymati alohida olingan q o ‘shim cha
kuchlanishlar
qivm atining k o ‘paytmasi sifatida hisobga olinadi, y a ’ni
k= kp-kt)-ka
bu yerda: k-yuklanish koeffitsiyenti; k 0-yuklanish tish eni b o ‘yicha
notekis taqsimlanishini
hisobga oluvchi koeffitsiyent; kw - q o ‘shim cha
d in am ik kuchlam i hisobga oluvchi koeffitsiyent; ka - kuchlanishi
tishlararo notekis taqsim lanishi hisobga oluvchi koeffitsiyent.
Koeffitsiyentlardagi <ф» indeks uzatm a g ‘ildirak tishlarining
ilashish jaray o n id a (3 burchakka ogMshi tufayli yuklanishning notekis
taqsim lanishini belgilovchi shartli belgi; «и» -
indeks uzatm a katta tezlik
bilan h arakatlanganda aniqlik darajasi kichik boMgan uzatm alarda
boMgan q o ‘shim cha dinam ik kuchlanishlarni belgilovchi shartli belgi;
«а» - esa tishli gMldiraklar o ‘zaro ishlaganda ilashish burchagining
o ‘zgarishi natijasi hosil boMgan q o ‘shim cha
kuchlanishlarni belgilovchi
