|
Referat orınladı: Xojabaev Muxtar Qabılladı: Baxıtbay Tlegenov NÓkis 2023
|
| bet | 3/4 | | Sana | 20.11.2023 | | Hajmi | 63,3 Kb. | | #101758 | | Turi | Referat |
Bog'liq 2 5359384522662099304Cifrlı transformaciya - bul zamanagóy texnologiyalar hám maǵlıwmatlardı analiz qılıw arqalı klientler menen nátiyjeli sheriklik qılıw ushın xızmetkerlerdiń qanday islewin qayta kórip shıǵıw bolıp tabıladı.
Kishi hám orta kárxanalar - bul 250 adamgʻa shekem bolǵan jumısshılar sanı bolǵan kárxanalar. hám Ózbekstanda jalpı ishki ónim degi úlesi 53, 3 protsentti quraydı. 2022 jılda biznesti nomerlestiriw tekǵana básekiles ústinlik, bálki kompaniyanıń bazarda aman qalıwı máselesi bolıp tabıladı. Báseki kúsheyip barıp atır, qarıydar qolaylaw hám paydalı xızmetti tańlawda turaqlı processda. Bir neshe kishi hám orta kompaniyalar wákilleriniń sorawına tiykarlanǵan analitik esabattan alınǵan izertlewler tiykarında kishi esap -kitaplar ámelge asırıldı. Cifrlı transformaciya olardıń biznesi ushını neni ańlatıwı sorap ótildi.
Bul tómendegilerdi ańlatadı :
Biznes-processlerdi nomerlestiriw: birdey resurslar menen tezirek hám kóbirek islerdi orınlań.
Maǵlıwmatlarǵa tiykarlanǵan basqarıw : anıq nomerlerdi hám esabatlardı biliñ hám paydasızlardi demde alıp taslañ.
Barlıq basqıshlarda klient menen islewdi jetilistiriw: qátelerin ońlaw hám sawda.
Cifrlı infratuzilma: zamanagóy arzan qurallardan paydalanıń.
Biznestiń cifrlı transformaciyası jańa texnologiyalardı qóllaw arqalı klientlerge xizmet kórsetiw sapasın asırıwǵa qaratılǵan. Bir az aldın biznes tarawına social tarmaqlardıń engiziliwin revolyuciya dep ataw múmkin edi. Búgin bolsa bul jetkilikli emes bolıp qaldı. Kompaniyalar jetilistiriw hám rawajlanıw ushın zamanagóy texnologiyalarǵa mútáj. Biznesti júrgiziwdiń dástúriy strategiyalarınan cifrlı biznes strategiyalarına revolyuciyalıq ótiw sebepli kompaniya básekishilerge salıstırǵanda sezilerli artıqmashılıqlarǵa iye boladı. Biraq qatań háreket qılıw zárúr. Jańa processlerdiń geyparaları tez hám nátiyjeli iske túsiriledi, basqaları bolsa uzaq múddetli ózgerislerge alıp keliwi hám hátte qısqa aralıqlarda buzılıwlardı keltirip shıǵarıwı múmkin. Mısal ushın, birpara klientler innovatsiyalardı qabıllawdı tilemewleri sebepli biykarlaw etiwedi. Biraq cifrlı transformaciyaǵa tuwrı jantasıw hám nátiyjeli qurallardı engiziw kompaniyanı «raqamlashtirish» jáne onıń múmkinshiliklerin keńeytiwge járdem beredi. Cifrlı informaciya strategiyası kompaniyanıń ósiwine, paydanıń asıwına hám jaqsılanǵan imidjga alıp keledi. Jańa múmkinshilikler ashıladı. Biraq hár bir zattıń unamsız tárepi de boladı.
Cifrlı transformaciya tabıslı ámelge asırılıwı ushın anıq strategiyanı talap etedi. Keliñ, joybarlawda járdem beretuǵın ush tiykarǵı tárepti kórip shıǵayıq.
Qolda islew beriletuǵın processlerin nomerlestiriw. Eger sizde hújjetler júdá kóp bolsa, barlıǵı nomerlestirıledi. Úlken muǵdardaǵı rezervge iye bazanı esapqa alıw da «raqam» ga aylanadı. Jetkezip beretuǵınlar yamasa klientler menen óz-ara baylanıs qılıwdıń quramalı proceduraları da nomerlestirıledi. Sizdiń barlıq maǵlıwmatlarıńız mudami bir maǵlıwmatlar bazasına túsiwi sebepli olardı basqarıw ańsatlaw boladı. Zárúrli maǵlıwmatlardı joytıw qáwipi jónge salıw etiledi.
Intellektuallıq texnologiyalardı engiziw. Álbette, processler hám maǵlıwmatlardı nomerlestiriw maǵlıwmatlar menen islew ushın zárúr qurallardan paydalanıwdı óz ishine aladı. Óz-ózinen bul qurallar (SI, maǵlıwmatlardı analiz qılıw ) bizneske kúshli tásir kórsetiwi múmkin.
Korporativ mádeniyat ózgeriwi. Processler degi hár qanday ózgerisler kompaniya xızmetkerleriniń jumıs xarakterin ózgertiredi. Xızmetkerlerdi jańa programmalıq támiynattan paydalanıwǵa úyretiw hám cifrlı qurallardı ádetiy turmıs tárizine integraciya qılıw zárúr.
Cifrlı transformaciya termini cifrlı texnologiyalar sebep bolǵan turaqlı ózgeris procesiniń atı. Cifrlı transformaciya tásirinde bolǵan kárxanalarǵa kóbinese itibar qaratılsada, bul basqa dárejedegi adamlar, ilim (tálim) hám húkimetlerge de tásir etedi.
Cifrlı transformaciya - bul cifrlı revolyuciya jemisi bolıp, ol mexanik sanaattıń cifrlı texnologiyalar menen almastırılıwı yamasa rawajlanıwlashtirilishi procesin suwretlab berdi, 1950 jıllardıń aqırınan 1970 jıllardıń aqırına shekem, Informaciya asri baslandı. Shohiyxon jazadı cifrlı transformaciyanı " nomerlashtirishning ulıwma hám ulıwma social tásiri" dep esaplaw múmkin.
Salıq sisteması cifrlı texnologiyalarǵa ótkeriliwi nátiyjesinde mámleket byudjetine qosımsha tusimler kólemi 20 trln swmga shekem artiwi múmkin. Bul haqqında Mámleket salıq komitetiniń baspasóz xızmeti xabar berdi. 5 iyun kúni qabıl etilgen ministrler Mákemesiniń “Salıq administraciyachiligida zamanagóy informacion-kommunikaciya texnologiyaların keń engiziwge tiyisli qosımsha ilajlar tuwrısında" gi sheshimi menen Mámleket salıq komitetiniń Informacion-kommunikaciya texnologiyaların rawajlandırıw strategiyası tastıyıqlandi. Oǵan kóre, DSQ maǵlıwmatların qayta islew orayı hám telekommunikatsiya qurılmaların modernizaciyalaw, server hám programmalıq támiynatlar satıp alıw, informaciya sistemaları kompleksin birden-bir platformaga ótkeriledi, elektron mámleket xızmetlerin kórsetiw sapası asırılıp, úlken kólem degi maǵlıwmatlardı operativ analiz qılıw sistemaları jolǵa qóyıladı.
Bul hújjet sistemanıń maǵlıwmatlar almaslaw menen baylanıslı bolǵan bir qatar máselelerin sheshiwge qaratılǵan, atap aytqanda :
ámeldegi maǵlıwmatlar bazası kóleminiń jetkilikli emesligi;
serverler yad kóleminiń 90% bandligi;
elektron xızmetler sanı 3, 8 esege, informaciya sistemalar sanı 2, 5 esege artpaqtası nátiyjesinde korporativ tarmaq tezligin asırıw zárúrshiligi júzege kelgenligi;
túrli informaciya sistemalarınıń integraciyalashuvi nátiyjesinde maǵlıwmatlar bazasında úlken júkleniw payda bollıǵi ;
birden-bir platforma joqlıǵı.
Belgilengen mashqalalardi saplastırıw ushın Salıq shólkemleriniń informaciya sistemaları kompleksi tolıq birden-bir platformaga ótkeriliwi názerde tutılǵan. Bunıń nátiyjesinde, maǵlıwmatlardı kirgiziw, toplaw, analiz qılıw sistemaların optimallastıradı ; salıq tólewchilarning esabat tapsırıw procesin 5−7 esegeshe jeńillestiredi; insan faktorı aralasıwın 60 procentke qısqartiradi; salıq administraciyachiligi hám qadaǵalawınıń ulıwma jańa sistemasın jaratıw, sonıń menen birge, korrupciyalıq faktorlarǵa jol qoymaw boyınsha preventiv hám aldın alıw ilajların qóllawǵa múmkinshilik jaratadı.
Strategiya menen salıq administratorshiligʻinda Case Management System, Case Assesment System sistemalarınıń jaratılıwı joybarlastırılǵan. Bul sistemalar arqalı salıq auditi procesin avtomatikalıq tárzde atap kórsetiw, monıtorıń qılıw, real waqıt rejiminde maǵlıwmat hám analizlerden paydalanıw múmkinshiligi payda boladı. Bunıń áqibetinde biznes jaryonga sarplanǵan ulıwma waqtın 20−30 procentke qısqartirilishi kútilip atır. Sonıń menen birge, hújjette Business Intelligence hám Big Data texnologiyaların engiziw strategiyanıń tiykarǵı wazıypalarınan biri retinde kiritilgen. Bul texnologiyalardı engiziliwi nátiyjesinde salıq salasında qupıyalıq aylanbalar dárejesi keskin qisqaradı hám salıq salınatuǵın baza kengayadi, oraylasqan sistemalar arqalı qáliplesken maǵlıwmatlardı qayta islew nátiyjesinde bazar konyukturasini úyreniw, tavar hám xızmetlerdiń bazar bahaların analiz qılıw hám de prognozlaw múmkinshiligi jaratıladı hám xızmetkerlerdiń 50−60 procentinde maǵlıwmatlardı qayta islew hám analiz qılıw menen shuǵıllanıw múmkinshiligi payda boladı, dep ataladı xabarda.
Ózbekstan Respublikasında Salıq sistemasınıń huqıqıy tiykarları, onı tólewshilerdiñ huqıqları hám de minnetlemeleri, salıq jumısların júrgiziw tártipoti 1997-jıl 24 aprelde qabıl etilgen hám 1998-jıl 1 yanvardan ámelge kiritilgen Ózbekstan Respublikasınıń Salıq kodeksi menen belgilenedi. Ózbekstan Respublikasında engizilgen ulıwma mámleketlik Salıqı : yuridikalıq shaxslardan alınatuǵın dáramat (payda ) soligi; fizikalıq shaxslardan alınatuǵın dáramat soligi; qosılǵan baha salıǵı ; hákisiz salıǵı ; jer astı baylıqlarınan paydalanǵanlik ushın salıq ; ekologiya salıǵı ; suw resurslarınan paydalanǵanlik ushın salıq. Ulıwma mámleketlik Salıǵı hár jılı nızamlı tártipte belgilenetuǵın normativlikler boyınsha tiyisli byudjetler ortasında bólistiriledi. Jergilikli Salıq hám jıynawl a r — molmulk salıq ; jer salıǵı ; reklama salıǵı, avtotransport quralların satqanlıq ushın salıq, social infratuzilmani rawajlandırıw soligi, sawdasotiq huqıqı ushın jıynaw ; abadanshılıq jumısları ushın jıynaw hám basqa Jergilikli salıq hám jıynawlar jergilikli byudjetke ótkeriledi. Mámleket tárepinen undirilgan Salıq byudjet jardeminde qayta bólistirilip, salıq tólewshilerge den sawlıqtı saqlaw, bilimlendiriw, ilim-pánni rawajlandırıw, qorǵaw, xuquqni qorǵaw sıyaqlı social zárúr mámleket xızmetlerin orkli tikkeley bolmaǵan jollar menen qaytadı. Ózbekstanda salıq teoriyası hám ámeliyatına tiyisli materiallar, sol tarawǵa tiyisli basqa máseleler „Salıq tólewshiniń jurnali“de (1995-jıldan ózbek hám orıs tillerinde shıǵadı ) barıladı.
1-statya. Ózbekstan Respublikasınıń Salıq kodeksi menen tártiplestiriletuǵın munasábetler.
Bul Kodeks salıqlar hám jıynawlardı belgilew, engiziw hám bıykarlawǵa, esaplab shıǵarıw hám de tólewge tiyisli munasábetlerdi, sonıń menen birge salıq minnetlemelerin orınlaw menen baylanıslı munasábetlerdi tártipke saladı.
2-statya. Salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq
Salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq bul Kodeksdan hám qabıl etiliwi bul Kodeksda tuwrıdan-tuwrı názerde tutılǵan basqa normativlik-huqıqıy hújjetlerden ibarat. Eger Ózbekstan Respublikasınıń xalıq aralıq shártnamasında Ózbekstan Respublikasınıń salıq tuwrısındaǵı nızamchiligida názerde tutılǵanınan basqasha qaǵıydalar belgilengen bolsa, xalıq aralıq shártnama qaǵıydaları qollanıladı.
3-statya. Normativlik-huqıqıy hújjetlerdi yamasa olardıń bólimlerin bul Kodeksning qaǵıydalarına muwapıq emes dep tabıw
Normativlik-huqıqıy hújjet yamasa onıń bir bólegi, eger usı hújjetke salıstırǵanda tómendegi shártlerden hesh bolmaǵanda birewi atqarılsa, bul Kodeksning qaǵıydalarına muwapıq emes dep tabıladı :
1) bul Kodekske muwapıq bunday hújjetlerdi qabıllaw huqıqına iye bolmaǵan organ tárepinen qabıl etilgen bolsa yoxud normativlik-huqıqıy hújjetlerdi qabıllawdıń belgilengen tártibi buzılǵan halda qabıl etilgen bolsa ;
2) salıq munasábetleri subektleriniń bul Kodeksda názerde tutılǵan huqıqların biykar qilsa yamasa sheklese;
3) salıq munasábetleri subektleri háreketleriniń bul Kodekste belgilengen tiykarların, shártlerin, izbe-izligin yamasa rejimin ózgertirse;
4) bul Kodeksda qadaǵan etilgen háreketlerge ruxsat bersa yamasa jol qoysa ;
5) bul Kodeksning normalariga yamasa qaǵıydalarınıń mazmunına basqasha tárzde qarsı bolsa.
4-statya. Salıq tuwrısındaǵı nızamshılıqtıń waqıt boyınsha ámel etiwi
Salıq salıw, eger bul elementte basqasha qaǵıyda názerde taza bolsa, salıq minnetlemeleri júzege kelgen waqıtta ámelde bolǵan nızamshılıqqa muwapıq ámelge asıriladı. Eger bul elementda basqasha qaǵıyda názerde taza bolsa, salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq hújjetleri keyin basıp qaytıw kúshine iye emes hám olar ámelge kiritilgeninen keyin júzege kelgen munasábetlerge salıstırǵanda qollanıladı. Salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq hújjetlerin buzǵanlıq ushın juwapkerlikti biykar etetuǵın yamasa jeńillestiretuǵın salıq tuwrısındaǵı nızamshılıqlar keyin basıp qaytıw kúshine iye. Salıqlar hám jıynawlardı bıykarlawdı, salıqlar hám jıynawlar stavkaların kemeytiwdi, salıq tólewchilarning minnetlemelerin bıykarlawdı yamasa olardıń jaǵdayın basqasha tárzde jeńillestiriwdi názerde tutatuǵın salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq hújjetleri, eger bul salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq hújjetlerinde tuwrıdan-tuwrı názerde tutılǵan bolsa, keyin basıp qaytıw kúshine ıyelewi múmkin, bunnan bul elementtıń úshinshi bóleginde názerde tutılǵan hallar tısqarı. Jańa salıqlar hám jıynawlar belgileniwin názerde tutatuǵın salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq hújjetleri rásmiy daǵaza etilgen kúnden baslap keminde úsh ay ótkennen ámelge kiritiledi. Salıq jeńilliklerin bıykarlawdı, jańa minnetlemelerdi engiziwdi, salıq tuwrısındaǵı nızamshılıqtı buzǵanlıq ushın juwapkerlik ilajların kúsheytiwdi yamasa salıq munasábetleri subektleriniń jaǵdayın basqasha tárzde salmaqlilashtirishni názerde tutatuǵın salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq hújjetleri de tap sonday tártipte ámelge kiritiledi. Salıqlar hám jıynawlar stavkalarınıń ózgertiliwin názerde tutatuǵın salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq hújjetleri, eger olarda keshlew múddet kórsetilmagan bolsa, olar rásmiy daǵaza etilgen aydan keyingi aynıń birinshi kúninen baslap ámelge kiritiledi. Bul elementtıń besinshi hám altınshı bólimlerinde kórsetilmagan salıq tuwrısındaǵı nızamshılıq hújjetleri, eger hújjetlerdiń ózinde keshlew múddet kórsetilmagan bolsa, rásmiy daǵaza etilgen kúnden baslap kúshke kiredi.
Ózbekstan Respublikası salıq sistemasınıń huqıqıy tiykarları, salıq tólewshilerdiñ huqıq hám minnetlemeleri, salıq nızamshılıǵın buzǵanlıq ushın juwapkerlik Ózbekstan Respublikası Salıq kodeksi, nızamlar hám basqa salıq salıw máselelerine tiyisli normativlik-huqıqıy hújjetler menen tártiplestiriledi.
Salıq kodeksi - Ózbekstan Respublikası nızamı mártebein alǵan normativlik-huqıqıy hújjet esaplanadı. Salıq nızamchiligi sistemasında Salıq kodeksi tiykarǵı normativlik-huqıqıy hújjet esaplanıp, onıń negizinde salıq salıw máselelerine tiyisli normativlik-huqıqıy hújjetler sisteması qáliplestiredi. Sol munasábet menen, barlıq normativlik-huqıqıy hújjetler Salıq kodeksi qaǵıydalarına muwapıq bolıwı kerek.
Ózbekstan Respublikasınıń «Ózbekstan Respublikası Joqarı Jıynalısınıń Nızamshılıq palatası haqqında»gi Konstituciyalıq Nızamına muwapıq salıqlar hám basqa májburiy tólewlerdi engiziw Nızamshılıq palatası hám Senatning birgeliktegi kepilliklerine tiyisli bolıp tabıladı. Bul huqıq Ózbekstan Respublikasınıń 2007 jıl 25 dekabr degi «Ózbekstan Respublikasınıń Salıq kodeksin tastıyıqlaw tuwrısında»gi O'RQ-136 -san Nızamı menen qollanılǵan. Jańa tahrirdagi Salıq kodeksi Ózbekstan Respublikasınıń O'RQ-599 -sanlı Nızamına muwapıq 2020 jıl 1 yanvardan baslap ámeliyatqa engizildi. 2020 jıl 1 yanvardan ámeldegi 13 túrdegi salıqlar túrleri 4 danege qısqartirilib 9 taga kemeytirildi. Ámeldegi salıqlar tekǵana mámleket byudjetin finanslıq resurslar menen támiyinlewge bálki mámlekette isbilermenlik iskerligin xoshametlewge xızmet etedi.
Salıq reformaları — salıq teoriyası hám ámeliyatın muwapıqlastırıw tiykarında salıq jugin kemeytiw, salıqqa tartıwdı ápiwayılastırıw, salıq járdeminde ekonomikalıq rawajlanıwdı támiyinlew maqsetlerinde ámelge asırilatuǵın mámleket ilajları. Ekonomikanı reformalawınıń zárúrli, ajıralmaytuǵın bólegi. Ózbekstan Respublikasında ámelge asırılıp atırǵan Salıq reformaları strategiyası huqıqıy hám demokratiyalıq mámleketti qurıw konsepsiyası tiykarında qáliplesip atır. 1991 jıldan baslap Ózbekstanda ótkerilgen salıq reformaların 3 tiykarǵı basqıshqa bolıw múmkin:
Birinshi basqısh — 1991—1994-jıllarda salıqqa tiyisli nızam hújjetlerin jaratıw ; birotala jańa salıqlar hám tólewler sistemasın qurıw hám olardı xojalıq ámeliyatına engiziw; finanslıq aqshalardı i. ch. infratuzilmasini rawajlandırıw, óz-ózin strategiyalıq resurslar menen támiyinlewge erisiw maqsetlerinde qayta bólistiriw; bahalardıń ósiwi hám i. ch. dıń tómenlewi sharayatında xalıqtıń turmıs dárejesi tómenlep ketpewi jáne social turaqlılıqtı saqlaw ; ǵárezsiz sistema retinde mámleket salıq xızmetin qáliplestiriw wazıypaları atqarıldı.
Ekinshi basqısh — 1995—1999 -jıllarda salıq sistemasın jetilistiriw hám kárxanalarǵa salıstırǵanda salıq jugin kemeytiw boyınsha Salıq reformaları ámelge asırıldı. Bul dáwirde salıqlarǵa tiyisli ámeldegi nızam hújjetleri tiykarında Ózbekstan Respublikasınıń Salıq kodeksi islep shıǵıldı hám 1997 jılda qabıllandı.
Úshinshi basqısh — 2000-jıldan baslap salıq reformaları nızamshılıqqa kiritilip atırǵan ózgerisler tiykarında puqaralar hám kárxanalar ushın salıq, jugin taǵı -de kemeytiw, ayırım salıq túrlerin bıykarlaw, kishi hám orta isbilermenlik subektlerin salıqqa tartıw sistemasın ápiwayılastırıw, nátiyjeli salıq sisteması principlerıni taǵı -de tolıq ámelge asıriw, jáhán ulgilerine uyqas salıq sistemasın basqıshma basqısh qurıwǵa jóneltirilgen.
Jáhándaǵı rawajlanǵan mámleketlerde Salıq reformaları dáwirli ótkerip turıladı. Arnawlı bir salıq túrin engiziw yamasa bıykarlaw, ayırım túrdegi salıqlar úlesin asırıw yamasa kemeytiw. Salıq dáramatların qayta bólistiriw hám basqa kórinislerde ámelge asıriladı.
|
| |
