Referat qabul qildi : Tovboyev. B jizzax-2024 Mavzu: Avtomobil yo’llari to’shamasining qurishning chet el tajribalari

Reja.
1. Yo‘l qoplamasining mustahkamligi

1. 
   Statik usul yordamida elastik egilishni aniqlash.
   
2. 
   Dinamik usul yordamida elastik egilishni aniqlash.
   

• 
  Q=50±0.5 kN yuklanishga ega egiluvchan shtamp, izining diametric 33±3 sm va g’ildirak bosimi 0,6±0.05 MPa;
  
• 
  20 mm gacha egilishni o’lchashga mo’ljallangan, 0.02 mm o’lchash xatoligiga ega progibomer;
  
• 
  10 mm gacha o’lchashga mo’ljallangan soat ko’rinishidagi indicator, 0,01 mm dan o’lchash bo’laklariga ajratilgan;
  
• 
  50 C gacha o'lchashga mo'ljallangan simobli termometr, 1 C dan o'lchash bo’aklariga ajratilgan;
  
• 
  Uzunlik o’lchash uchun mo’ljallangan metall ruletka;
  
• 
  Shinadagi bosimni o’lchash uchun mo’ljallangan manometer, 1,0 MPa gacha o’lchashga mo’ljallangan va 0,01MPa dan o’lchash bo’laklariga ajratilgan;
  
• 
  Glitserin;
  
• 
  Suv;
  

1. 
   Xarakterli uchastka chegaralari belgilanadi – xarakterli uchastka uzunligi 0,5 dan 3km gacha bo’lgan oraliqda tanlanadi.
   
2. 
   Ruletka yordamida xarakterli uchastkadan elastik egilishni aniqlash nuqtalari belgilanadi; sinov nuqtalari orasidagi masofa 50 m dan oshmasligi kerak.
   
3. 
   Egiluvchan shtamp elastik egilishni aniqlash nuqtasiga o’rnatiladi.
   
4. 
   Qoplamadan sinov nuqtasidan 1 m dan oshmagan masofada chuqurligi 3-4 sm bo’lgan teshik ochiladi va uni 3:1 nisbatdagi suv glitserin aralashmasi bilan to’ldiriladi, so’ng unga termometrni joylashtirib harorat ko’satishi o’lchanib sinov jadvaliga belgilab boriladi.(1-jadval)
   

1. 
   Progibomer tayanchini egiluvchan shtampning juft g’ildiragi o’rtasiga o’rnatiladi.
   
2. 
   Indikator tayanch qistirgichga shkaladagi ko’rsatkichi 0,2-0,7 mm oralig’iga keltirib o’rnatiladi.
   
3. 
   Avtomobil mumkin qadar sinov nuqtasida tutib turiladi, dastlab indicator ko’rsatkichi (i0) o’zgarmaydi.
   
4. 
   Indikator ko’rsatkichi 0.01 mm gacha aniqlikda aniqlanib 4.1-jadvalga qayd qilinadi.
   
5. 
   Avtomobil oldinga 5 m dan kam bo’lmagan masofaga cho’chiriladi.
   
6. 
   Avtomobil yurgandan so’ng indikator ko’rsatkichi i1 o’zgarmaguncha kutiladi, so’ng ko’rsatkich aniqlanib 4.1 jadvalga qayd etiladi.
   

1. 
   Har bir nuqtadagi elastik egilish 0.01 mm aniqlikda quyidagi formula orqali aniqlanadi:
   

2. 
   Xarakterli uchastkada aniqlangan elastik egilishlarning o’rta arifmetik hatoligini quyida formula yordamida aniqlanadi
   

• 
  egiluvchan shtamp, diametri 37±1 sm va g’ildirak bosimi 0,6±0.05 MPa yoki qattiq shtamp, 50±0,5 kN yuklanishga ega diametri 33±1 sm;
  
• 
  Jarayonlarni boshqarish qurilmasi va o’lchov natijalarini qayd qilish va ularni saqlash qurilmasi;
  
• 
  Yuklanish kattaligini belgilash va uni o’zgartirish qurilmasi;
  
• 
  Elastik egilishni 2 mm gacha 0.02 mm aniqlikda o’lchash qurilmasi; - Ishchi dasturiy ta’minot;
  
• 
  2 % gacha aniqlikda masofa o’lchash qurilmasi;
  
• 
  Qoplama haroratini 55 C haroratgacha 1 C aniqlikda o’lchovchi qurilma; - Shinadagi bosimni o’lchash uchun mo’ljallangan manometer,(egiluvchan shtamp uchun) 1,0 MPa gacha o’lchashga mo’ljallangan va 0,01MPa dan o’lchash bo’laklariga ajratilgan;
  
• 
  Glitserin;
  
• 
  Suv;
  

1. 
   Shtamp sinov nuqtasiga o’rnatiladi;
   
2. 
   Yuk bilan ta’sir qiluvchi qurilma shtamp ustiga o’rnatiladi va belgilangan yukni yuqoridan tashlash usulida shtampga ta’sir etildi;
   
3. 
   Bitta nuqtada 3 marta elastik egilish aniqlanadi; 4. Aniqlanayotgan sinov natijalari nazorat qilib boriladi.
   

Yoʻl qurilishida asosiy e’tiborni mustahkamlangan (ukreplenniy) gruntga qaratishimiz kerak boʻladi. Mustahkamlangan grunt deganda gruntni sement va suv bilan, odatda obyektni oʻzida qorishtirish orqali olingan va loyihaviy yoki oraliq muddatlarda sovuqbardoshlik va mustahkamlik kabi sifat koʻrsatkichlariga javob beradigan sun’iy materialga mustahkamlangan grunt deb aytiladi. GOST 23558-94 ning 1-bandi ham doirada koʻrish mumkin. Ushbu standart shag'al-shag'al-qum aralashmalari va poydevorlarni qurish uchun ishlatiladigan noorganik sementlash materiallari bilan ishlov berilgan tuproqlarga nisbatan qoʻllaniladi. Biz yuqorida aytib oʻtgan ishlov berilgan materiallar va mustahkamlangan gruntlarni avtomobil yoʻllari va aerodromlar qurishda quyidagi qatlamlar uchun qoʻllash mumkin[3]:

• 
  Asos qatlamlariga
  
• 
  Asosning qoʻshimcha qatlamlariga