|
Referat tapsirdı: Djumanazarova Aynura Qabılladı: Auezova Raya NÓkis 2024
|
| Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 64,22 Kb. | | #246243 | | Turi | Referat |
Bog'liq aynura baza
ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ BILIMLENDIRIW, ILIM HÁM INNOVACIYALAR MINISTRLIGI
NÓKIS INNOVACIYALÍQ INSTITUTÍ
Dasturiy injiniring tálim baǵdaríníń
IT-8-topar talabasí Djumanazarova Aynuraniń
MAG’LUWMATLAR BAZASIN BASQARIW SISTEMASI
REFERAT
Tapsirdı: Djumanazarova Aynura
Qabılladı: Auezova Raya
NÓKIS — 2024
Tema: Maǵlıwmatlar bazasın adminstraciyalaw hám qáwipsizlik adminstraciyalaw
Joba :
1. Házirgi waqıtta maǵlıwmatlar bazasın adminstraci.
2. Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması.
3. DBTS programması programmalıq támiynat.
Házirgi waqıtta túrli kárxanalardıń iskerligin informaciya sistemasısız iskerlik kórsetilmaydi, bul bolsa maǵlıwmatlardı toplaw hám qayta islewdi avtomatlastırıwǵa múmkinshilik beredi. Kerekli maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan maǵlıwmatlardı saqlaw hám kirisiw ushın maǵlıwmatlar bazası jaratıldı.
Zamanagóy informaciya sistemaları maǵlıwmatlar intig'ilishi kontseptsiyasına
tiykarlanǵan júdá kóp muǵdardaǵı maǵlıwmatlar, quramalı shólkem menen
xarakterlenedi, bul kóplegen paydalanıwshılardıń túrli talapların qandırıw zárúrshiligi menen ajralıp turadı.
Hár qanday informaciya sistemasınıń maqseti haqıyqıy dúnya kólemi tuwrısındaǵı
maǵlıwmatlardı qayta islew bolıp tabıladı. Keń mániste, maǵlıwmatlar bazası hár qanday tarawda haqıyqıy dúnyanıń arnawlı bir ob'ektleri haqqında maǵlıwmat kompleksi.
Tema tarawı astında men real dúnyanıń (Kárxana yamasa universitet) basqarıw hám avtomatlashtirishni shólkemlestiriw ushın úyreniliwi ushın ádetiy hol bolıp tabıladı." Maǵlıwmatlar bazasi" termini bir neshe shártlerge iye. Olar qarama-qarsı emes, bálki bir túsinik boyınsha túrli kózqarastı ańlatadı.
Keling, olardan birinde jasaymız : Maǵlıwmatlar bazası - Kompyuter yadında saqlanatuǵın maǵlıwmatlar kompleksi hám olardıń xarakteristika, saqlaw hám manipulyatcıyanıń ulıwma principlerin anıqlaytuǵın maǵlıwmatlar kompleksi formasında.
Informaciya modeli bul maqsetke muwapıq saylanǵan hám dúzilgen ob'ekt
haqqındaǵı maǵlıwmatlardı túsinedi.
Maǵlıwmatlar modeli - maǵlıwmatlar bazasında maǵlıwmatlar bazasındaǵı
logikalıq strukturalardıń túrlerin anıqlaw hám maǵlıwmatlar bazasında maǵlıwmatlar bazasında logikalıq strukturalardıń túrlerin anıqlaw hám maǵlıwmatlar bazasınıń pútinligin anıqlaw hám qollap-quwatlaw usılları.
Birinshi maǵlıwmatlar bazaları fayl sistemaları tiykarında jaratılǵan hám olar menen islew ushın barlıq juwapkerlik bul bazalardı isletgen programmalıq támiynatqa engizilgen. Fayl maǵlıwmatlar bazaları házir ámelde paydalanilmaydi. Zamanagóy maǵlıwmatlar bazası texnologiyasında maǵlıwmatlar bazasın jaratıw, onı qollap-quwatlaw hám paydalanıwshına kirisiw arnawlı programmalıq támiynat quralları - maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sistemaları járdeminde oraylastırılǵan.
Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması (DBTMS) - bul
paydalanıwshılardıń maǵlıwmatlar bazasın jaratıw, saqlaw hám qóllaw ushın
mólsherlengen programma hám programmalıq támiynat kompleksi.
Zamanagóy maǵlıwmatlar bazası serverleri paydalanıwshı menen joqarı
dárejede óz-ara tásir qılıw ushın barlıq túrdegi ózgerisler hám mexanizmlerdi óz ishine aladı. Bul rawajlanıw quralları, paydalanıwshılarǵa qosımshalar retinde, DBBMS retinde isleytuǵın programmalardı jaratılıwma múmkinshilik beredi.
ZBBMS - bul kóplegen adamlar bul programmalarǵa xızmet kórsetetuǵın hám
jumıslarınıń nátiyjesinden paydalanatuǵın programmalıq támiynat paketi bolıp tabıladı.
Programmalar maǵlıwmatlar bazası menejmenti sistemasınan paydalanıwda
isletiletuǵın barlıq kompyuter programmaların óz ishine aladı. Barlıq DBMS
funkciyaların orınlaw ushın ush túrdegi programmalıq támiynat talap etiledi: 1)
sistema programması (úskenediń barlıq strukturalıq bólimlerin basqaradi hám
kompyuterde isleytuǵın basqa barlıq programmalarǵa kirisiwdi támiyinleydi);
2) programmalıq támiynat DBMS (DBMS funkciyaların ámelge asıratuǵın
maǵlıwmatlar bazasın basqaradi);
3) programma programmaları hám járdem programmaları (átirap -ortalıqqa kirgiziw hám átirap -ortalıqta olardı basqarıw, programmalıq programmalar maǵlıwmatlar bazasında saqlanatuǵın maǵlıwmatlardı esabat hám kesteler retinde ańlatıw ushın isletiledi.
DBTS programması programmalıq támiynat programmalıq támiynatın bosatishni
ańlatadı.
Eger biz funktsional minnetlemelerdiń tiykarın alsaq, altı tiykarǵı gruppa
DBMM-ga ajratılıwı múmkin:
1) Sistema administratorları - juwapker hám isenimli programmalıq támiynattı támiyinlew
2) maǵlıwmatlar bazası administratorları - DBMM-ni usınıs etiń jáne onı
basqaring, jazıwlar jaratıń, maǵlıwmatlardı saqlawdıń isenimliligi menen
baylanıslı tártip-qaǵıydalardı atqaradı (huqıqlar, sheklewler, sheklewler, sheklewler)
3) sistema analizshileri - maǵlıwmatlar strukturası, programmalar hám esabatlardı
sistemalastırıw boyınsha islerdi ámelge asırıw
4) maǵlıwmatlar bazası dizaynerlari - dizayn dizaynerlik quramı
5) Programmistler - ámeliy programmalıq támiynattı islep shıǵıw
6 ) Juwmaqlawshı paydalanıwshılar kúndelik operatsiyalardı ámelge asırıw
ushın ámeliy programmalardı qóllasadı.
Maǵlıwmatlar bazası tómendegilerdi óz ishine aladı :
1) maǵlıwmatlar (maǵlıwmatlar bazasında saqlanatuǵın barlıq haqıyqıy
materiallar ). Dúzilisi kerek bolǵan sheki onimler
2) Metadata (sistema katalogınıń quramı ). Kesteler, paydalanıwshı
huqıqları, sheklewler hám basqa maǵlıwmatlar bazası ob'ektleri haqqında
sıpatlama beriw
3) proceduralar - sistemanıń zárúrli strukturalıq bólegi. Kárxana sheńberindegi
kommerciya, texnologiyalıq hám texnikalıq ilajlardı saqlaw standartların belgilew hámklientler menen óz-ara munasábetler
DBMM klassifikaciyası Qabıl etilgen model túri boyınsha :
1) Ierarxik - maǵlıwmatlar bazası ob'ektleri ortasındaǵı munasábetler inverli
terek payda etedi, i. e. Ierarxiyaning hár bir tiykarǵı elementi joqarıda
jaylasqan bir element menen jalǵanǵan.
2) Tarmaq - maǵlıwmatlar ob'ektleri ortasındaǵı baylanıs hár qanday
tártipte ornatılıwı múmkin
3) Jobalıq - maǵlıwmatlar bazasındaǵı hár bir maǵlıwmattıń hár bir bólegi
keste atı menen anıqlanadı, anıqlanǵan identifikator hám atız atı
4) Ob'ektke tiyisli maǵlıwmattı óz ishine alǵan ob'ektler yadrosı boylap til
keńeytpeleri hám programmalıq támiynat adresi kórinisindegi maǵlıwmatlardı qurıw ushın ob'ektke jóneltirilgen mexanizmler ámeldegi
5) ob'ektke jóneltirilgen - ush principtiń kombinatsiyası tiykarında :
Qısqa model, ob'ektler hám principlerdi xarakteristikalaw standartları
ob'ektke jóneltirilgen programmalastırıw Arxitektura boyınsha :
jergilikli maǵlıwmatlar bazaları (barlıq maǵlıwmatlar hám db-ms ob'ektler bir
qıylı kompyuterde) hám tarqatıw (maǵlıwmatlar hám db -m ob'ektleriniń hár qıylı
kompyuterlerde) Maǵlıwmatlar bazasına kirisiw arqalı :
2) Film-Server - hár bir klienttiń hár bir kompyuterinde hám maǵlıwmatlarǵa
kirisiw jergilikli tarmaq arqalı ámelge asıriladı.
3) klient-server - paydalanıwshı hám tarmaq arasındaǵı kirisiw hám mashinalar
arasındaǵı paydalanıwdı sáwlelendirilmektesin támiyinlew.
4) ornatılǵan - programmalar kitapxanasın ańlatadı. Maǵlıwmatqa kirisiw SQL
tilin soraw yamasa qosımsha funkciyaların arzadan shaqırıw arqalı ámelge
asıriladı.
Qayta islew tezligi boyınsha :
Operatsion (maǵlıwmattı alıw hám sıpatlama beriw hám usınıw ushın joqarı tezlikte) hám maǵlıwmatlar bazaları (kóp waqtın iyeleydi, sebebi júdá kóp maǵlıwmatlar bolǵan tiykarlar )
DBMS tómendegi funkciyalardı atqaradı :
1) Maǵlıwmatlardıń abstraktlari, sózlik menejmenti zárúr maǵlıwmatlar
strukturaların qıdırıw hám olardıń DBMS munasábetleri maǵlıwmat sózliginen
paydalanadı, hár bir programmada bunday quramalı munasábetlerdi kodlawdı
aldın aladı.
2) Maǵlıwmatlardı saqlawdı basqarıw - DBMS maǵlıwmatlardı saqlaw
ushın zárúr bolǵan quramalı strukturalar jaratadı, programmistlerdi fizikalıq
maǵlıwmatlar qásiyetlerin anıqlaw hám programmalıq támiynattan azat etedi
3) Maǵlıwmatlardıń transformaciyası hám tarifi - DBMS olardı saqlaw
ushın qolay bolǵan formaǵa aylandırıw, olardı qáliplestiriw ushın kirgiziw hám
olardı qáliplestiriw wazıypasın óz ishine aladı. Maǵlıwmat ǵárezsizligin
támiyinlew, DBMS olardıń fizikalıq jaylasıwı hám ekstraksiyaini belgileytuǵın
buyrıqlarǵa logikalıq sorawlardı ózgertiredi
4) Qawipsizlikti basqarıw - DBMS maǵlıwmatlar bazasında
paydalanıwshılardı qorǵaw hám maǵlıwmatlardı jasırınlıǵın támiyinleytuǵın
qawipsizlik sistemasın jaratadı
5) Multiplayer paydalanıwdı basqarıw - DBMS bir waqtıniń ózinde bir
neshe paydalanıwshılarǵa kirisiwdi támiyinleytuǵın quramalı strukturalar jaratadı
6 ) rezervlew hám qayta tiklewdi basqarıw - DBMS olardıń qawipsizligi hám
pútinligin támiyinleytuǵın rezerv hám maǵlıwmatlardı qayta tiklew tártibi bar.
7) Maǵlıwmatlar pútinligin basqarıw - DBMS maǵlıwmatlar pútinligin
támiyinleytuǵın maǵlıwmatlardı usınıs etedi, bul bolsa maǵlıwmatlardı uzatıw hám olardıń izbe-izligin támiyinlew imkaniyatın beredi
8) Maǵlıwmatqa kirisiw hám shıǵıw programmaların qollap-quwatlaw - DBMS
sorawlar tili (nekrotik til, i. e.) járdeminde maǵlıwmatqa kirisiw múmkinshiligin beredi.
9 ) maǵlıwmatlar bazası - ámeldegi áwlad menen óz-ara baylanıslar interfeysi,
maǵlıwmatlar bazası maǵlıwmatlar bazası tarmaq ortalıǵında atap kórsetiwdi
támiyinlewge múmkinshilik beretuǵın arnawlı sheriklik programmaların usınıs etedi.
Maǵlıwmatlar bazaların proektlestiriw, sonıń menen birge informaciya sistemalarınıń dizayni bir neshe basqıshlarınan ibarat. Dizaynning zárúrli basqıshlarınan biri- " mánis-- baylanıs" diagrammaların jaratıw. Onıń ushın siz ob'ektlerdi belgilewińiz, olarǵa atribut qosıwıńız, tuymeshelerdi ornatıń hám jalǵanıwlardan paydalanǵan halda giltlerdi ornatıń. Bulardıń barlıǵı qolda qılıw múmkin, jaysha tiyisli diagrammalardı qaǵazǵa sızıw. Sol kúnlerde, " Túp-kommunikatsiya" túsinigi usınıs etilgen bolsa, lekin olar
sonday qılıwdı, biraq eger islep shıǵılǵan grafik interfeysli kompyuter bolsa, qaǵaz daǵı súwretler ótken zamanǵa kirdiler. Derlik hár qanday ulıwma maǵlıwmatlar bazasında jaratılǵan modeller tiykarında jaratılǵan modeller tiykarında jaratılǵan programmalıq ónimlerdiń pútkil klasın júdá tez jarattı.
Atap ótiw kerek, zamanagóy maǵlıwmatlar bazası serverleri kóbinese " ob'ekt-baylanıs" modelin yamasa maǵlıwmatlar sxemaların jaratıwdıń basqa quralların modellestiriw quralı menen támiyinlenedi.
Insan iskerliginiń málim bir temamasining informaciya modelin dúziwdiń barlıq názikleri bir maqsetke intilmoqda - jaqsı maǵlıwmatlar bazasın alıw ushın. " Jaqsı maǵlıwmatlar bazasi" terminin túsintiremiz hám biz onı qandırıw kerek bolǵan talaplardı qáliplestiremiz:
1) ámelge asırılǵan maqsetlerge erisiw ushın paydalanıwshılar
(shólkemler) hám strukturalıq bólimlerdiń informaciya mútajlikleri hám quramına juwap beriw kerek;
2) atqarılatuǵın waqıt ushın zárúr bolǵan maǵlıwmatlardı támiyinlewi kerek, i. e., islew talaplarına juwap beredi;
3) tema salasın qayta shólkemlestiriwde ańsatǵana keńeytiw yamasa úlken
ob'ektlerge kompleks bolıwı kerek;
4) programmalıq támiynat hám apparat ortalıǵın ózgertiwde ańsatǵana ózgertiliwi kerek;
5) Maǵlıwmatlar bazasına júklengen tuwrı maǵlıwmatlar tuwrı bolıp qalıwı kerek (maǵlıwmatlar olarǵa kirisiwde tuwrı bolıwı kerek).
Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sistemaları kóplegen shólkemler hám kárxanalar ushın júdá zárúrli bolıp tabıladı, sebebi Informaciya resurslarınan qawipsizlik hám uqıplı paydalanıw zárúr. Kárxananıń natiyjeliligi bul hújjet aǵıwın aqılǵa say qurawına baylanıslı. Tiykarınan, tóplanǵan maǵlıwmatlardıń nátiyjesiz paydalanıw (yamasa odan da jamanı, joytıw ) kárxananıń qulashiga alıp keliwi múmkin. Óytkeni, waqıtında, málimleme yamasa hújjet, eń dáslep, joǵalǵan pul, waqıt hám ótkerip jiberilgen múmkinshilikler bolıp tabıladı. Nátiyjede, túrli hújjetler menen aktiv jumıs júrgizetuǵın hár qanday kárxanada, ertami yamasa keyinirek sistemanı qayta islew, qayta islew hám qawipsiz saqlaw mashqalası. Iskerliginiń hár qanday kólemi hám profilin optimallastırıwda zamanagóy elektron hújjet aylanıw sistemaları tárepinen ámelge asıriladı.
Paydalang’an a’debiyatlar:
1. Томас Кайт. ЭФФЕКТИВНОЕ ПРОЕКТИРОВАНИЕ
ПРИЛОЖЕНИЙ ORACLE. ДМК-Пресс. 2018
2. Виктор Гольцман. MySQL 5.0. Библиотека программиста:
Питер; Санкт-Петербург; 2010
3. Драч В.Е., Родионов А.В., Чухраева А.И. Выбор системы
управления базами данных для информационной системы
промышленного предприятия // Электромагнитные волны и электронные
системы. 2018. Т. 23. № 3. С. 71-80.
|
| |
