5
34.1-rasm. Birfazali bevosita
TChO’ning sxemasi.
Endi o‘ng guruh tiristorlariga boshqaruv
signallari berilib ochilganda, chap guruh
tiristorlari yopilib
Z
yuk
dagi kuchlanishning ishorasi manfiy bo‘ladi. Agar boshqaruv impulslari goh
u, goh bu guruh tiristorlariga davriy ravishda
yuborib turilganda, yuklanishdagi kuchlanishning
ishorasi ham mos ravishda o'zgarib turadi. Shunday qilib, yuklanishda
chastotasi tarmoq
chastotasidan farqli (unga teng yoki undan kam) chastotali o'zgaruvchan kuchlanish hosil qilamiz.
Boshqaruv impulslarning ketma-ketlik davrini o‘zgartirib
U
yuk
ning chastotasi boshqariladi, agar α
boshqaruv burchagini o'zgartirsak,
U
yuk
ning o‘rtacha qiymati rostlanadi.
Sanoat qurilmalari elektr yuritmalarida bevosita TChO‘larning uch fazali nol sxemalari
ko‘proq qo‘llaniladi va uning prinsipial sxemasi 34.2- rasmda tasvirlangan.
34.2-rasm. Uch fazali nol sxemali bilvosita TChO'ning sxemasi.
6
Ishchi tiristorlarning soni 18 ga teng. Bevosita TChO‘ning uch fazali ko‘prik
sxemali
variantda esa ishchi tiristorlarning soni 36 ga teng (34.3- rasm). O‘rta va katta quvvatli
o‘zgaruvchan tok elektr yuritmalarida ushbu sxemali bevosita TChO'ning ishlatilishi iqtisodiy va
ekspluatatsion ko'rsatkichlari bo‘yicha o'zini oqlaydi.
Bevosita TChO'larning boshqariv burchagini boshqarish uchun reversiv o'zgar-mas tok
o'zgartkichlarida qo‘llaniladigan faza siljitish qurilmalaridan foydalani-ladi. Bevosita TChO'ning
ishchi sxemasida tiristorlar komplekti soniga qarab FSQ lar ham shuncha bo‘lishi, ya’ni uch fazali
nol sxemali bevosita TChO‘lar uchun FSQlar soni oltita bo'lishi talab etiladi.
34.3- rasm. Uch fazali ko'prik sxematt bilvosita TChO'ning sxemasi.
FSQlarni boshqarish uchun chastotasi hamda kuchlanish amplitudasi rost- lanuvchan bo‘lgan olti
fazali simmetrik tizim bo'lishi kerak.
Bevosita TChO‘ chiqish kuchlanishining formasi to‘g‘ri burchakli — pog'onali bo‘lsa, u
holda boshqariluvchi kuchlanish manbayi sifatida to‘g‘ri burchakli impuls ishlab chiqaruvchi olti
fazali «generator»dan foydalaniladi. Bunday «generator» bir fazali
generator va impulslar
tarqatgich bloklaridan tashkil topgan bo‘ladi.
Bevosita TChO'larning asosiy afzalliklari:
1. Tiristorlar quvvatlarining kichikligi va o‘zgartkich foydali ish koef- fitsiyenti yuqori.
2. Tiristorlarni
boshqarishda
sun'iy
kommutatsiya
qurilmalarining
bo'lmasligi
o‘zgartkichning ishonchliligi darajasini orttiradi va og‘irlik — o'lchov kattaliklarini kamaytiradi.
3. Formasini o'zgartirmagan holda past chastotalarda chiqish
kuchlanishlarni olish
mumkinligi.
4. Asinxron motorning rekuperativ tormoz rejimini osonlik bilan hosil qilish mumkinligi.
Bevosita TChO' ning asosiy kamchiliklari:
1. Chiqish kuchlanishi chastota qiymatining chegaralanganligi (tarmoq kuchlanish
chastotasiga yaqin va undan katta qiymatli chastotaga ega bo‘lgan kuchlanish hosil qilish mumkin
emasligi).
2. Tarmoq quvvat koeffitsiyentining past bo‘lishi.
3. Ishchi sxemalarda tiristorlar sonining ko‘p bo‘lishi (uch fazali ko‘prik
sxemali bilvosita
TChO‘da tiristorlar soni 12ga teng bo'lgan holda bevosita TChO'da esa tiristorlar soni 36 ga teng).
