Reja: Elektr yoylipayvandlashning fizik asoslari. Payvandlash parametrlari. Payvandlash tasniflari. 4 Payvandlash qurilmalarni takrorlanuvchan qisqa muddatli xolati Uzgaruvchan tokyordamida payvandlash apparatlari

Download 76,8 Kb.
Sana	01.06.2024
Hajmi	76,8 Kb.
	#258951

Bog'liq
Elektr yoyli payvandlash Yusufov Ma\'rufjon

„y„am = 7,852 / cm
Foydalanilgan adabietlar.

Elektr yoyli payvandlash
Reja:
1 .Elektr yoylipayvandlashning fizik asoslari.
2. Payvandlash parametrlari.
3. Payvandlash tasniflari.
4 Payvandlash qurilmalarni. takrorlanuvchan - qisqa muddatli xolati 5. Uzgaruvchan tokyordamida payvandlash apparatlari.
1. Materiallami o’zaro atomar yoki molekulyar bog’lanIsh xisobiga ajralmaydigan qilishb biriktirlshga payvandlash deyiladi.Bu usul sanoatning xamma soxalarida turli metallarni va metalmas materiallarni xar xil sharoitda xavoda, suv ostida va koinotda payvandlashda keng kullaniladi. Chunki bu usul ajralmaydigan birikmalar xosil qilishshda boshqa texnologik usullarga nisbatan puxta birikmalar vujudga keltirIshi yuqorirok mexnat unimdorligi, tejamligi va boshqa afzalliklardan ajralib turadi. Masalan bu usulda kemalar yasashda mix parchinlashga nisbatan uni tayyorlash uchun sarflanadigan vakt 5-10 martta kamayadi, Kema massasi esa 20-25% engillashadi. Ishlab chikariladigan po’lat maxsulotlarning 50% yakini payvandlanadi. Detallarni elektr yoy yordamida ajralmaydigan eritib biriktirIshni yoyli elektr payvandlash deb aytiladi. Eritib payvandlash yuqori xaroratda va ancha jamlangan issiqlik energiyaning metallda utaetgan metallurgik va fizikaviy xamda ximiyaviy jarayonlar majmuasidir.
Dastaki payvandlash uchun uzunligi 450 mm bo’lgan elektrodlar maxsus moddalar bilan qoplangan (
SiO2, TiO2, P2O3 CaO, MnO, CaO, BaO, MgO Ba domKa OKcngaap va boshqa oksidlar shlaklaridan
CaS, MnS, CaF2 xar xil moddalarning tuzlaridan).Bo’lar payvand vannada shlakli qoplama ko’rinIshida erib birikkan metall xususiyatlarini yaxshilaydi.SHlakdagi oson ionizatsiyalangan elementlar yoy yonIsh turgunligini oshiradi,buesa uzgaruvchdn tokda payvandlashda juda muxim,gazsimon moddalar esa payvandlash vannani xavo ta‘siridan saklaydi.
2. Eriyotgan elektrod metallning 80-95% gacha payvandlash vannaga tomchilab eltishni ta‘minlaydi.Kolgan 5-20%tomchi va bug shaklida yukoladi. Metall tomchining eltish muruvvat(mexanizmi) kuyidagi pallardan iborat: elektrod uchining erIshi,metall okib tushIshi,nok shaklli tomchining shakllanIshi.Dastaki payvandlashda elektrod 1,5-2 minutda erib bo’ladi.Yoy bosimi p = kl bunda k-empirik koeffitsient yordamida Suyuq metall yoy krateri tubuuuidan yon atrofiga sikib chikariladi,bu esa payvandlash vannaning ma‘lum chukurligini paydo qiladi.Vakt birligi ichida eritilayotgan metall mikdori barobar. G = a3It Bunda a3 -erIsh koeffitsienti G\S, I- yoy toki,A; t -yoyning yonIsh vakti,S. Eritib olingan metall (yukotishlarni xisobga olib)
mikdori eritib olish koeffitsienti a3 bilan xisoblanadi,chunki u 5-20% erlsh koeffitsientidan kam, aH = 7 -13. Payvandlash
Ishlari uchun aH koeffitsientini bilish katta axamiyatga ega. Payvandlash tezligi (V,sm/s) V = aHI / (yF), bunda y - eritib
olingan metalning solishtirma mikdori y„y„am = 7,852 / cm3 ; F-payvand chokining kundalang kesimi yuzasi , cm 2Yoy oraligi
uzunligi amaliyotda 4-7 mm tashqil etadi. Payvandlash yoydagi kuchlanIsh 18-45 V ga teng.Yoyli payvandlash qurilmalarining bosh energetik ko’rsatgichi payvandlash tokining kiymatidir. Elektr payvandlash usullaridan eng kup tarkalgan usul elektr yo y payvandlash usuli xisoblanadi.
Elektr yoy razryadi uchun issiqlik ionizatsiyasi muxim rol uynab, u ionizatsiyalash potentsiali kattaligi vj bilan
tavsiflanadi.
8.1-rasmda X = f (T) bog’lanIsh grafigi keltirilgan, bu erda X - gazlarning ionizatsiyalanIsh darajasi, T - absolyut xarorat. Marganets, magniy, temir va kremniylar uchun Vj=7,3B ni va vodorod, kislorod, azot, argon gazlari uchun Vj=15B ni tashqil etadi. Vj kattaligini turli korlshma xosil qilgan xolda o’zgartrishquri mumkin. Misol uchun Vj=4,33B bo’lgan 5 % kaliy pari va Vj=7,3B bo’lgan 95 % temir paridan iborat korIshmaning effektiv Vj kattaligi kaliyning ionizatsiyalash potentsiali kiymatiga yakindir. Normal bosimda yonayotgan elektr yoyi ustunidagi absolyut xarorati:
T=810(Vj
Odatdagi elektr payvandlash yoy ustunida Vj=5(10V ga teng bo’lgan metall parlari mavjudligi inobatga olinsa, payvandlash yoyidagi xarorat 5000 - 8000 K ni tashqil qilishshi extimoldan yirok emas.
8.3. M.Matbabaevning ta‘kidlashicha, payvandlash qurilmarning asosiy tavsifi, tashqi tavsifi bo’lib, ushbu tavsifi o’zidan manba kuchlanIshi bilan yuklamadagi tok o’rtasidagi bog’lanIshni ifodalaydi. Uz urnida payvandlash yoyi o’zidan yuklamani ifodalab, yoy kuchlanIshi bilan payvandlash toki o’rtasidagi bog’lanIsh - statik tavsifi bilan tavsiflanadi.
Kattik tavsifi (1) ga ega bo’lgan yoy tok manbasining tashqi tavsif (2,3) lari 1- rasmda keltirilgan.
Kattik statik tavsifi (1) ga ega bo’lgan dastaki elektr yoy payvandlash qurilmasi manbasining tashqi tavsifi (2) yumshok pasayuvchan bo’lishi lozim. Tashqi tavsifi Ishchi zonasidan krutiznasi(kiyaligi) kancha katta bo’lsa (K nuktasi) yoy uzunligi ning ancha-muncha uzgarIshi oqibatidagi tokning uzgarIshi shuncha kam bo’ladi.
Umuman elektr yoy payvandlash qurilmalarining tok manbalariga kuyidagi talablar kuyiladi:
1. Manba tashqi tavsif va yoy statik tavsifining bir - biriga to’g’ri kelishi.
2. Salt yurlsh kuchlanIshi yoyni yondirlsh kuchlanIshidan katta bo’lishi kerak (Us .yu. > Uyo.yo.). Metall elektrod bilan doimiy tokda payvandlashda Uyo.yo. = 30 - 40 V, kumir elektrodlar uchun Uyo.yo. = 45 - 55 V. Uzgaruvchan tokda payvanlashda esa Uyo.yo. = 50 - 60
3. Tok manbasi, payvandlash tokini boshqarlsh imkoniyatini berlshi kerak.
4. Payvandlash tok manbasi qator tashqi tavsif olish imkoniyatiga ega bo’lishi zarnr. Bunda talab qilishngan payvandlash tok ini olish uchun, yoy uzunligini o’zgartrishquri orqali u yoki bu tashqi tavsif (1) da Ishlash imkoniyati bo’ladi.
5. Yoy o’zilgan xolatlarda kuchlanIsh tezlik bilan salt yurIsh kuchlanIshigacha tiklanIshi va qisqa tutashuv xolatlarida esa kuchlanIsh keskin nolgacha kamayIshi shart. KuchlanIshning nol kiymatidan yoy kuchlanIshi kiymatiga erIshIsh uchun ketgan vakt 0.03 sekunddan oshmasligi kerak.
4. Payvandlash qurilmalari uzlarining spetsifik yuklamaning takrorlanuvchan - qisqa muddatli tizimi bilan tavsiflanadilar unda yoyni maksimal yonIsh vakti bitta elektrodning tulik yonIshi uchun ketgan vaktga teng deb va Ish
jarayonidagi minimal tanaffus vakti - elektrodni almashtirlsh va yoyni qayta yondirlshga sarf bo’lgan xamda payvandlanayotgan maxsulotni jildirlsh, payvandlovchining bir erdan ikkinchi erga kuchlshiga sarf bo’lgan vaktlarga teng deb kabo’l qilishnadi.
Payvandlash qurilmasining takrorlanuvchan - qisqa muddatli Ish tizimi yuklama tokini iste‘mol qilishsh vakti bilangina
emas, balki ulangan xolat davomiyligi t1 va tanaffus vakti t2 lar bilan xam tavsiflanadi. (8.3 -rasm).
t1 + t2
nisbati % larda
ifodalanib, takrorlanuvchan - qisqa muddatli tizimi davomiyligi PR yoki ulanIsh davomiyligi PV deb ataladi.
t
3-rasm.
Foydalanilgan adabietlar.
l.Bolotov A.V.,SHepel G.A. «Elektrotexnologicheskie ustanovki» M.Vsshaya shkola. 1988god.
2.1. P.Evtyukova,L.S.Katsevich,N.M.Nekrasova,A.D.Svenchanskiy «Elektrotexnologicheskie ustanovki»pod redaktsiey A.D. Svenchanskogo, Energoatomizdat 1982 god.
3.1.1. Aliev «Spravochnikpo elektrotexnike i elektrooborudovaniyu»
M.Vsshaya shkola.2000 yil.
4.M.M.Matbabaev «Elektrotexnologikqurilmalar»,o’quv qo’llanma FarPI2002 iyl.

Download 76,8 Kb.