|
Ikkala komponentning bir vaqtning o'zida kristallanishiga mos keladigan kompozitsiya evtektik deb ataladi va bu tarkib kristallanadigan harorat evtektik deb ataladi
|
| bet | 6/7 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 290,08 Kb. | | #244864 |
Bog'liq FIZIK-KIMYOVIY TAHLIL. BIR va IKKI KOMPONENTLI TIZLAR.Ikkala komponentning bir vaqtning o'zida kristallanishiga mos keladigan kompozitsiya evtektik deb ataladi va bu tarkib kristallanadigan harorat evtektik deb ataladi. Bunday holda, muvozanatda uchta faza mavjud: eritma va ikkala komponentning kristallari, bu o'zgarmas holatga to'g'ri keladi (z = 3, F = 2 -3 +1 = 0).
F = 0 qiymati shuni ko'rsatadiki, uch faza juda aniq sharoitlarda muvozanatda bo'lishi mumkin: harorat evtektik, eritma tarkibi esa evtektik. Evtektik tarkibning eritmasini sovutganda, ikkala komponentning kristallanishi bir vaqtning o'zida sodir bo'ladi va sovutish egri chizig'ida harorat maydoni hosil bo'ladi (3 – 4 qism). Kristallanish tugagandan so'ng (4 – 5-qism) tizim ikkita qattiq fazadan iborat( ikkita komponentning kristallari aralashmasi) va bitta o'zgaruvchan (z = 2,
C = 2 - 2 +1 = 1), bu sovutish egri chizig'ining silliq o'zgarishiga mos keladi.
Agar tizimda bir komponentning boshqasida qattiq eritmalari hosil bo'lsa, u holda sovutish egri chizig'ida (rasm.9.4 в) kristallanishning boshlanishi (2-nuqta) va oxiri (3-nuqta) haroratiga mos keladigan ikkita burilish kuzatiladi. Sovutish egri chizig'ida gorizontal qismning yo'qligi sovutish paytida tizimning suyuq fazasining tarkibi qattiq eritmaning tarkibiga to'g'ri kelmasligi bilan bog'liq.
Sovutish egri chiziqlariga ko'ra, ularning har biri komponentlarning ma'lum bir konsentratsiyasiga mos keladi, ular holat diagrammasini tuzadilar.
9.5 rasm. Ikki komponentli tizimning eng oddiy holat diagrammasini sovutish egri chiziqlari bo'yicha qurish.
Sovutish egri chiziqlarida mavjud bo'lgan barcha harorat to'xtashlari va burilishlari kompozitsion – harorat koordinata panjarasiga qo'llaniladi. Sovutish egri chiziqlari bo'yicha holat diagrammasini tuzish usuli (9.5 rasm).
Kristallanishning boshlanish nuqtalarini birlashtirib, biz likvidus (TAETВ) chizig'ini olamiz, uning ustida tizim eritilgan holatda bo'ladi. Kristallanishning so'nggi nuqtalarini birlashtirib, segmentni toza moddalarning ordinatalariga uzaytirib, biz solidus (FG) chizig'ini olamiz, uning ostida tizim qattiq holatda bo'ladi. Suyuq va solidus chiziqlari o'rtasida suyuq va qattiq fazalar muvozanatda mavjud bo'lgan ikki fazali mintaqalar mavjud.
Komponentlarning o'zaro ta'sirining tabiati bo'yicha davlat diagrammalarining uchta asosiy turi mavjud:
1. Oddiy evtektik holat diagrammasi-komponentlar tuzilishi va xususiyatlari bilan farq qiladi, qattiq holatda ular ikkala komponentning kristallaridan (Cu – Ag, Au – Si) iborat mexanik aralashmani hosil qiladi.
2. Komponentlarning bir-birida cheksiz va cheklangan eruvchanligining qattiq eritmalarini hosil qiluvchi holat diagrammasi. Agar komponentlar xossalari, atom radiuslari kattaligiga yaqin bo'lsa, kristall panjaraning bir xil turiga ega bo'lsa va sovutilganda qattiq almashtirish eritmalarini hosil qilsa, cheksiz eruvchanligi bo'lgan holat diagrammasi (Au — Ag, Ge – Si va boshqalar). Agar yuqoridagi shartlardan kamida bittasi bajarilmasa, unda bitta komponentning cheklangan chegarasi bo'lgan qattiq eritmalar hosil bo'ladi-eruvchanligi cheklangan holat diagrammasi (Pb — Sn, Co – Ni va boshqalar).
3. Kimyoviy birikmalar hosil bo'lishi bilan holat diagrammasi-tarkibiy qismlar xususiyatlari jihatidan keskin farq qiladi, soviganida ular kimyoviy o'zaro ta'sirga kirishadi va kimyoviy birikmalar hosil qiladi, ularning kristalli panjarasi asl tarkibiy qismlarning kristalli panjaralaridan farq qiladi (Pb – Mg, Pb – Sb). Bunday tizimlarda hosil bo'lgan kimyoviy birikmalar turli darajadagi barqarorlikka ega. Agar kimyoviy birikma erish nuqtasiga qadar barcha haroratlarda barqaror bo'lsa va eritilganda suyuq faza va kimyoviy birikmaning formulalari bir xil bo'lsa, u holda birikma mos keladigan erish nuqtasiga ega (ya'ni parchalanmasdan eriydi). Agar kimyoviy birikma faqat ma'lum bir haroratgacha barqaror bo'lsa va erish paytida dastlabki qattiq faza va hosil bo'lgan suyuq fazaning tarkibi bir-biriga to'g'ri kelmasa, u holda birikma incongruent erish nuqtasiga ega (ya'ni parchalanish bilan eriydi).
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Ikkala komponentning bir vaqtning o'zida kristallanishiga mos keladigan kompozitsiya evtektik deb ataladi va bu tarkib kristallanadigan harorat evtektik deb ataladi
|
