Kuchlanish bo’yicha kuchaytirish koeffitsienti tranzistorning kuchaytirish xususiyatini ifodalaydi:
IS =const bo’lganda (1.5)
Bu koeffitsient stokdagi kuchlanish stok tokiga zatvordagi kuchlanishga nisbatan qanchalik tasir ko’rsatishini ifodalaydi. “Manfiy” ishora kuchlanish o’zgarishi yo’nalishlarining qarama-qarshiligini bildiradi. Ҳar doim ҳam bu koeffitsientni xarakteristikadan aniqlab bo’lmaganligi sababli, bu kattalikni quyidagicha ҳisoblashmumkin:
. (1.6)
4. Kanali induktsiyalangan МDYA - tranzistorlar
R – n o’tish bilan boshqariladiganmaydoniy tranzistorlardan farqli ravishdamDYA–tranzistorlardametall zatvor kanal ҳosil qiluvchi o’tkazgichli soҳadan doim dielektrik qatlami yordamida izolyatsiyalangan. SHu sababli MDYA–tranzistorlar zatvori izolyatsiyalanganmaydoniy tranzistorlar turiga kiradi. Dielektrik qatlami SiO2 dielektrik oksidi bo’lganligi sababli, bu tranzistorlar MOYA – tranzistorlar (metall – oksid- yarim o’tkazgichli tuzilma) deb ҳam ataladilar.
MDYA–tranzistorlarning ishlash printsipi ko’ndalang elektrmaydoni tasirida dielektrik bilan chegaralangan yarim o’tkazgichning yuqori qatlamida o’tkazuvchanlikni o’zgartirish effektiga asoslangan. YArim o’tkazgichning yuqori qatlami tranzistorning tok o’tkazuvchi kanali vazifasini bajaradi.
r – kanali induktsiyalangan МDYA - tranzistor tuzilmasi 4 a –rasmda va uning shartli belgisi 4 b- rasmda keltirilgan.
Tranzistor quyidagi chiqishlarga ega: istokdan – I, stokdan – S, zatvordan – Z va asos deb ataluvchi – A kristalldan.
Stok va istoklarning r+ - soҳalari n – turdagi yarim o’tkazgich bilan ikkita r–n o’tish ҳosil qilganligi sababli, USI kuchlanishining biror qutblanishida bu o’tishlardan biri teskari yo’nalishda ulanadi va stok toki IS deyarli nolga teng bo’ladi.
a) b)
4 – rasm.
Tranzistorda tok o’tkazuvchi kanal ҳosil qilish uchun zatvorga teskari qutbdagi kuchlanish beriladi. Zatvor elektrmaydoni SiO2 dielektrik qatlami orqali yarim o’tkazgichning yuqori qatlamiga kiradi, undagi asosiy zaryad tashuvchilar (elektronlar) ni itarib chiqaradi va asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchilar (kovaklar) ni o’ziga tortadi. Natijada yuqori qatlam elektronlari kambaғallashib, kovaklar bilan esa boyib boradi. Zatvor kuchlanishi bo’saғaviy deb ataluvchimalum qiymati U0 ga etganda, yuqori qatlamda elektr o’tkazuvchanlik kovak o’tkazuvchanlik bilan almashadi va istok va stokni bir – biri bilan boғlovchi r- turdagi kanal shakllanadi. bo’lganda yuqori qatlam kovaklar bilan boyib boradi, bu esa kanal qarshiligini kamayishiga olib keladi. Bu vaqtda stok toki IS ortadi. 5 – rasmda r – kanali induktsiyalanganmDYA - tranzistorning stok – zatvor VAXsi keltirilgan.
5 – rasm. 6 – rasm.
6 – rasmda n - kanali induktsiyalanganmDYA - tranzistorning chiqish (stok) xarakteristiklar oilasi keltirilgan. Zatvorgamalum kuchlanish berilganda ning ortib borishiga ko’ra stok toki nol qiymatdan avvaliga chiziqli ko’rinishda ortib boradi (VAX ning tikka qismi), keyinchalik esa ortish tezligi kamayadi va etarlicha katta qiymatlarida tok o’zgarmas qiymatga intiladi. Tok ortishining to’xtashi stok yaqinidagi kanalning berkilishi bilan boғliq.
|
