|
Releli himoya xaqida umumiy tushuncha
|
| bet | 1/39 | | Sana | 26.04.2024 | | Hajmi | 1.5 Mb. | | #208041 |
Bog'liq RELELI HIMOYA XAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA maruza (1)
RELELI HIMOYA XAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA
Shikastlanishlar va normal bo‘lmagan holatlar
Elektr tizimlarining, elektr stansiyalarining elektr qurilma va
asboblarida, elektr uzatish liniyalarida, elektr iste’molchilarida normal va
ishdan chiqish, shikastlanish holatlarini uchratish mumkin. Ishdan chiqish
yoki shikastlanish ko„p hollarda elektr tizimning elementlarida tokning
me’yoridan oshib ketishi yoki kuchlanishning pasayishi bilan bog„langan.
Me’yoridan oshib ketgan tok katta miqdorda issiqlik ajralib chiqishiga olib
keladi. Buning natijasida elektr uzatish liniyalari va qurilmalari xavfli
darajada qizishi va shikastlanishi mumkin. Kuchlanishning me’yordan
pasayishi elektr iste’molchilarning normal ishlashiga yo„l qo„ymaydi va
parallel ishlayotgan generatorga va energetika tizimining barqarorligiga
salbiy ta’sir ko„rsatadi. Shuning qilib, elektr qurilmalarining shikastlanishi
energetika tizimining va elektr iste’molchilariing ish rejimiga salbiy ta’sir
ko„rsatadi. Elektr tizimlarining me’yordan tashqari holatlari esa energetika
tizimining shikastlanishiga yoki ishdan chiqishiga olib keladi.
Elektr tizimlari va iste’molchilarini normal ishlashlari uchun
shikastlangan qurilma, elektr liniyalari tezda aniqlanilishi, o„chirilishi
kerak va shu orqali qolgan elektr iste’molchilari va energetik tizimning
normal ishlashiga sharoit yaratilishi kerak.
Normal bo„lmagan holatlar vaqtida aniqlanib, choralar ko„rilsa
xavfsizlik ta’minlanadi. Yuqorida ko„rsatilganlardan xulosa qilib shuni
aytish mumkinki, elektr tizimlari va elektr iste’molchilarini shikastlanish
va normal bo„lmagan holatlardan saqlash uchun uning elementlarini
himoyalovchi avtomatik qurilma qurish va ishlatishga elektr tizimlarining
talabi katta.
Elektr tizimida dastavval himoya qurilmasi qilib eruvchan
saqlagichlar qo‘llanilgan. Quvvat va kuchlanishning oshishi, elektr
tizimlari ulanish sxemalarining murakkablashishi eruvchi saqlagichlarni
ko„p kamchiliklarini namoyon qildi va buning oqibatida yangi
himoyalovchi qurilma yaratildi. Bu himoyalovchi qurilma maxsus
avtomat-rele bo„lib, uning yordamida amalga oshiriladigan himoya releli
himoya deb nomlanadi.
Releli himoya elektr avtovatikaning asosiy turi bo„lib, u ishtirokisiz
hozirgi zamon elektr tizimlari normal va musthkam ishlay olmaydilar. U
energetika tizimining barcha elementlarining holatlarini doimo tekshirib,
nazorat qilib boradi.
Energetika tizimida shikastlanish bo„lganda himoya uni aniqlaydi va
energetika tizimining shikastlangan qismini maxsus katta tokga
modjallangan kuch o„chirgichlariga ta’sir etib o„chiradi.
Energetika tizimida normal bo„lmagan sharoit yoki holat bo„lganda
himoya uni aniqlaydi va bu holatning xarakterga qarab, normal sharoitni
tiklash uchun kerakli bo„lgan chora tadbirlarini qodlaydi yoki navbatchi
shaxsga xabar beradi.
Hozirgi zamon energetika tizimi releli himoyalar elektr ta’minotim tez
tiklovchi va tizimni normal holatga keltiruvchi musthkam va aniq elektr
avtovatika bilan ta’minlangan.
Elektr avtovatikaning qurilmalariga qayta ulash avtovatika (AQU),
chastota asosida signallash avtovatika (ACHT) va zaxiradagi manbani
ulash avtovatika (ZAU) kiradi.
Qisqa tutashuv turlari
Energetika tizimidagi ko„pgina shikastlanishlar fazalarniig o„zaro va
yer bilan qisqa tutashishlariga olib keladi. Shikastlanishlarning asosiy
sabablariga izolyatsiyaning buzilishi, eskirishi, kuchlanishning me’yordan
oshib ketishi, xizmat ko„rsatuvchi shaxslarning noto„g„ri amali va xatolari,
ajratgichni kuchlanish ostida uzish, qisqa tutashtirgich ulangan holda
kuchlanishni berilishlari kiradi.
Barcha shikastlanishlar qurilmalarning kamchiligi va mukammal
emasligi, noto„g„ri o„rnatilganligi, noto„g„ri loyihalanganligi, qurilmaga
qoniqarsiz va noto„g„ri xizmat ko„rsatilganligi, qurilmaning noto„g„ri
holatda ishlaganligi natijasida yuzaga keladi va ro„y beradi. Shuning uchun
shikastlanishning oldini olish mumkin, lekin shikastlanish holatining
muqarrarligini unutmaslik kerak.
Qisqa tutashuv shikastlanishga olib keladigan eng xavfli va og„ir
holatdir. Qisqa tutashuv paytida manbaning e.yu.k. transformator yoki
liniyalarning kichik qarshiligi orqali tutashib qoladi (1.1.a-e rasm).
E.yu.k.i qisqa tutashgan yopiq elektr konturlarida qisqa tutashuv toki
deb nomlangan Iq.t. katta tok oqadi. 1.1-rasmda qisqa tutashuvning turlari
keltirilgan.
1
а)
b)
d)
A
|
| |
