Aksariyat firmalar, kompaniyalar
muvaffaqiyatga erishmoqda,
risk bilan bog‘liq innovatsion
iqtisodiy faoliyat asosida
raqobatbar-
dosh bo‘lib bormoqda. Riskli
qarorlar, xo‘jalik yuritishning riskli
turi
yanada samarali ishlab chiqarishga
olib kelib, bundan tadbirkorlar
ham, iste’molchilar ham, umuman,
jamiyat yutmoqda. Bu bilan
tadbirkorlik riski innovatsion
funksiyani bajaradi.
Korxona riskini aniqlash ishlarini olib borishdagi izchillik
bosqichma bosqich amalga oshiriladigan jarayon bo'lib,
ular quyidagilarni o'z ichiga oladi: - muammolarning
qo'yilishi; - kerakli ma'lumotlarni yig'ish va tahlil qilish; -
baholash usullarini tanlash va ularni qo`llash; - biznesning
bahosiga ta'sir etuvchi omillari tahlil qilish; - bozor riski
haqida belgilangan shaklda hisobot tuzish. Korhonani
baholash jarayonini tashkil etuvchi bu bo'g'inlarni har
tomonlama ko'rib chiqamiz.
Korxona iqtisodiy xavfsizligiga moliyaviy risklarning ta'siri
qiymatning kerakli darajasi va uni baholash maqsadini
muvofiqlashtirishi zarur bo'lgan umumiy qoidadan istisno
holatlari ham mavjud. Bu tugatish qiymatlarini belgilashga
taalluqli. Ushbu holatlarda buyurtmachi tugatish
qiymatining muayyan turini aniqlashni talab etishi mumkin
va baholov- chi uning talabini bajarishga majbur.
Endi pasayish tartibiga qarab, qiymatlar
darajalarining namunaviy ketma ketligini
keltiramiz:
- takror ishlab chiqarishning to'liq qiymati;
- o'rin bosishning to'liq qiymati;
-foydalanishda davom etishdagi
asoslangan bozor qiymati;
- foydalanilmayotgan ko'chmas mulkka
asoslangan bozor qiymati;
- o'rin bosishga asoslangan bozor qiymati;
- rejali tugatish qiymati (tartibga solingan
tugatish qiymati):
- tezlashtirilgan tugatish qiymati:
Bu saflashni amaliyotda, qiymat
darajalarining boshqa nisbati bilan ham
qo'llash mumkin. Masalan, ba'zan yangi
texnikaning eski texnika oldida katta
ustunliklarga ega bo'lishi va bu bilan bog'liq
kapital xarajatlarning ortib ketishi tufayli,
ko`ch-mas mulkning o'rin bosish qiymati,
uning takror ishlab chiqarish qiymatidan
kattaroq bo'ladi. Yoki foydalanishda davom
etishdagi asoslangan korxona qiymati
tugatish qiymatidan ham, hatto sinish
qiymatidan ham past bo'ladi. Bunday holat,
ko'pincha, asosiy fondlarning iqtisodiy
eskirishida yuz beradi.
|
