|
S. F. Amirov, M. S. Yoqubov, N. G’. Jabborov elektrotexnikaning nazariy asoslari
|
| bet | 11/52 | | Sana | 20.01.2024 | | Hajmi | 173,17 Kb. | | #142085 |
Bog'liq S. F. Amirov, M. S. Yoqubov, N. G’. Jabborov elektrotexnikaning Ideal EYuK manbai. Bunday manba qismalaridagi kuchlanish
U
u hosil qilgan tok qiymati
I
ga bog'liq bo'lmaydi. Ideal EYuK manbai
uchun manbaning ichki qarshiligi
r
ich
=
0, (1.10-rasm, a). Shuning
uchun
U = Е = const
bo'ladi. Ideal EYuK manbai VAX absissa
o'qiga parallel to'g'ri chiziqdan iborat (1.10-rasm, a dagi 1-to'g'ri
chiziq).
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
28
Real EYuK manbai. Bunday EYuK manbaining ichki qarshiligi
noldan farq qiladi. Shuning uchun manba qismlaridagi kuchlanish
U
аb
= Е – r
ich
I
, ya'ni
U
tok qiymati
I
ga bog'liq bo'ladi. Real EYuK
manbai VAX 1.10-rasm, a da keltirilgan (2-to’g’ri chiziq). Real
EYuK manbaiga misol tariqasida akkumulyator batareyasi, o'zgarmas
tok generatorini keltirish mumkin.
Real manbaning EYuKi miqdor jihatidan uning salt ish rejimida
(tok nolga teng), qismalaridagi potensiallar ayirmasi - kuchlanishga
teng (1.10-rasm, b) bo'ladi. Bu manbaga tashqi zanjir ulanganda
uning EYuKi avvalgi qiymatini saqlab qola olmaydi, chunki manba
qisman ichki qarshilikka ega. Tok ortib borishi bilan
Ir
ich
ko'payadi,
kuchlanish
U = E-r
ich
I
esa, kamayadi (1.10-rasm, a).
Ideal tok manbai. Agar manbaning toki u ta'minlab turgan
zanjirning qarshiligiga bog'liq bo'lmasa, u holda bunday manba ideal
tok manbai deyiladi
(1.11 - rasm).
Agar manbaning EYuKi
E
va ichki qarshiligi
r
ich
ni cheksiz oshirib borsak, unda с nuqta
ordinata o'qi bo'yicha cheksizlikka,
burchagi
esa 90
0
ga intiladi. Bunday manba ideal tok
manbai deb ataladi (1.10 -rasm, v).
Demak, tok manbai elektromagnit energiya
manbai
bo'lib,
manba
toki
va
ichki
o'tkazuvchanligi bilan tavsiflanadi. Demak,
ideal tok manbaining ichki o'tkazuvchanligi
g
ich
= 0.
Real tok manbai. Haqiqiy tok
manbai ma'lum bir qiymatli ichki
o'tkazuvchanlikka
ega
bo'ladi.
Bunda
I=E/r
ich
,
g
ich
=
1/r
ich
,
Е=I/g
ich
(1.12 - rasm).
Tok
manbaiga
misol
qilib
elektrostatik generatorni ko'rsatish
mumkin.
1.3. Om qonuni
Agar zanjirning biror qismida EYuK manbai
bo'lmasa (1.13- rasm), u holda undagi tok bilan
kuchlanish orasidagi bog'liqlik quyidagicha
aniqlanadi:
U
ab
= RI
yoki
.
R
R
U
I
b
a
ab
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
29
|
| |
