• 39-ish. Donning asl og‘irligini aniqlash Darsning maqsadi
  •  ‘zlashtirish uchun savollar




    Download 7,3 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet77/134
    Sana13.02.2024
    Hajmi7,3 Mb.
    #156057
    1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   134
    Bog'liq
    kitob 00617a84a6c9428

    0 ‘zlashtirish uchun savollar
    1.Donlami toshbaqacha-burgalar tomonidan ta ’sirlanishi qanday 
    usullarda aniqlanadi?
    2. Qanday 
    don 
    turi 
    toshbaqacha-burgalar 
    bilan 
    ko‘proq 
    ta ’sirlanadi?
    3.Donlaming toshbaqacha-burgalar bilan zararlanishi necha xilga 
    bolinadi?
    39-ish. Donning asl og‘irligini aniqlash
    Darsning maqsadi: oasl og‘irlik tushunchasi bilan tanishish. 
    Talabalarga donni asl og‘irligini aniqlashni o‘rgatish.
    Ishlash tartibi: asl og‘irlik yoki natura deb, grammda ifoda- 
    langan 1 litr don, shuningdek 1 1 donni kilogrammlarda ifodalash 
    tushuniladi. Natura tushadigan yukli 1 Htrh yoki 20 litrli purkada 
    aniqlanadi.
    Asl o g lrlik to ‘liqlik bilan ta’riflanib, don bo‘liqlik darajasi 
    qanchalik to liq bo Isa, shunchalik uning asl og‘irhgi yuqori boladi. 
    Yaxshi to lg an don ancha yuqori endospermga egaligi bilan ajralib
    uni qayta ishlashda puch po‘sti qismi ko‘p b o lg an donlarga 
    qaraganda m o‘l mahsulot olinadi. Shuning uchun asl o g lrlik donning 
    asosiy un kolsatkichlaridan biri hisoblanadi. Ammo natura va 
    donning toliqligi o'rtasida aniq bog‘liqlik kuzatilmaydi. Asl 
    oglrlikka ta’sir etuvchi asosiy omillar donning solishtinna og‘irligi va 
    uni purkani o lchov silindrida zich joylashishi hisoblanadi. Natura 
    qanchalik yuqori bo‘lsa, donning solishtirma og‘irligi xam shunchalik 
    yuqori b o lish i aniqlangan.
    SoUshtirma og'irlik don tarkibiga kiradigan moddalar zichligini 
    ta ’riflaydi va donning kimyoviy tarkibi va anatomik tuzilisliiga 
    b ogliq. Solishtirma o g lrlik m a lu m darajada donni yetilish va 
    to liq lik darajasini aks ettiradi. Shuningdek, asl og‘irlik donning 
    joylashishidagi zichligi ortgan sari oshib boradi. Joylash zichligi 
    donning shakli, tashqi ko£rinishi, tekisligi, namligi, aralashmalar 
    tarkibi va miqdori, haroratga bogliqdir.
    Dinnaloq shakldagi donlar, cho‘zinchoq donlarga qaraganda 
    ancha zich, tekis satxlilar esa g ‘adir-budir yoki burishgan donlarga


    nisbatan zich joylashadi, chunki mayda donlar yiriklari orasiga 
    joylashadi va don oraligini to ‘ldiradi. Namlik ortib borishi bilan 
    donning asl og‘irligi o ‘zgaradi, chunki solishtimia o glrligi kamayadi, 
    don hajmi kattalashadi va uning to'kilishi susayadi.
    Mineral aralashmalar (tuproq, qum, shag‘al) ancha og'ir ekin- 
    laming don aralashmalari, shuningdek begona o ‘tlaming mayda 
    uruglari asl og‘irlikni oshixadi. Yengil (organik) aralashmalaming 
    mavjudligi don naturasini tushiradi.
    Bir litrli purka (36-rasm) hajmi 1 litrli olchagichdan (og‘adigan 
    tosh egallagan joydan tashqari) iborat b o lib , uning tubida havo 
    chiqadigan teshik va yuqori qismida pichoq uchun chiziqli yoriq bor, 
    tubsiz sihndr shaklidagi toldirgich, voronkali (uning yordamida don 
    to‘ldirgichga joylanadi) silindr, og‘adigan tosh, pichoq, torozi, yashik, 
    purkaning alohida qismlari va toshlami joylash uchun m o‘ljallangan 
    quticha, yashikning qopqog‘ida toshlar va purka uchun taglik maxsus 
    uyadan iborat.

    Download 7,3 Mb.
    1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   134




    Download 7,3 Mb.
    Pdf ko'rish