4
saralashdan foydalanilayapti. Birinchisi bo`y uzunligi bo`yicha , ikkinchisi esa o`quv
jurnalidagi yozilgan o`rinlari bo`yicha.
Saralash jarayoni qanday bo`ladi degan savolga javob berishga urinib ko`ramiz. Saralash
jarayoni taqqoslashga asoslangan jarayon hisoblanar ekan. Bu
jarayonni his qilish uchun
miyamizdagi tezlik bilan kechayotgan jarayonlarni birma – bir tahlil qilib chiqamiz.
Buning
uchun saralanmagan (tartiblanmagan) sonlar ketma ketligini olamiz:
Quyidagi sonlar berilgan bo`lsin: 23, 54, 3, 22, 1, 45;
1. Eng kattasini boshiga o`tkazamiz: 23, 3, 22, 1, 45, 54;
2. Yana 1 da qilgan ishimizni takrorlaymiz: 3, 22, 1, 23, 45, 54;
3. Yuqoridagi amalni yana bajaramiz: 3, 1, 22, 23, 45, 54;
4. Oxirgi marta almashtiramiz: 1, 3, 22, 23, 45, 54;
Demak miyamiz xuddi shu jarayonni takrorlar ekan. Endi bizga ma’lumki,
bizning
miyamiz o`zi qulay hisoblagan yo`nalish bo`yicha ketadi va biz
uchun faqat bitta saralash
algoritmi mavjud. Ammo dasturlashda bu mulohazamiz noto`g`ri hisoblanar ekan. Dasturlashda
saralash usullarining bir qanchasi mavjud. Dasturlashga talab ortib
bu soha rivojlanib borgani
sari unda bir qator sohalardagi kabi tezlikni oshirish mjuammosi paydo bo`ldi.
Chunki ilk
kompyuterlarda kompyuter tizimining 30% tezligi, operativ xotirasini saralashga sarflanar edi.
Shu o`rinda savol tug`iladi, operatsion tizimlarda ham saralashdan foydalaniladimi? Bu savolga
javob berish uchun hozirda keng foydalanilayotgan Total Commander dasturi ishlash prinsipini
eslashimiz kifoya. Unda bir necha xil saralash mavjud: fayl turi, nomi, o`zgartirilgan sanasi va
o`lchami. Har birini o`sish yoki kamayish tartibida saralash mumkin. Hozirgi tizimlarda esa 30%
emas anchagina kamroq tezlik va xotira sarflanadi. Chunki tezlik
masalasi tobora yuqoriga
chiqayotgan va ishlanayotgan ma’lumotlar o`lchami oshib borayotgan bir paytda sekin ishlovchi
algoritmlardan foydalanish maqsadga muvofiq emas. Ma’lumotlar o`lchami
juda katta, shu
sababli ularni aniq va tez saralashga ehtiyoj mavjud. Buni amalga
oshirish uchun esa yangi
algoritmlarga ehtiyoj tug`ila boshladi. Buni yechimi sifatida bir necha
turdagi algoritmlardan
foydalaniladi.
Ular quyidagilar:
1. Bubble sort saralash algoritmi
2. Selection sort saralash algoritmi
3. Insertion sort saralash algoritmi
5
4. Quick sort saralash algoritmi
5. Merge sort saralash algoritmi
