O‘quvchilarda shakllangan fanga oid umumiy kompetensiyalar:
Fizik jarayon va hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish kompetensiyasi:B1
Harakat turlarini farqlay oladi. Aylanma harakatni uzatish, gorizontal otilgan jism harakati, Galileyning nisbiylik prinsipi, inersial va noinersial sanoq sistemalari, jismning bir necha kuch ta’siridagi harakati,jismlarning elastik va noelastik to‘qnashuvi, jismlarning muvozanat shartlarini kuzatadi, tushunadi va tushuntira oladi.B1+
Harakatlanayotgan gazlar va suyuqliklarda bosimning tezlikka bog‘liqligini tushunadi va tahlil qila oladi.
Tajribalar o‘tkazish, fizik kattaliklarni o‘lchash va xulosalar chiqarish kompetensiyasi:B1
gorizontga burchak ostida otilgan jismning harakatini, momentlar qoidasiga asoslanib ishlaydigan mexanizmlar,qiya tekislikda foydali ish koeffitsiyentini tajriba o‘tkazish yo‘li bilan aniqlay oladi va xulosalar chiqaradi.B1+
Mavzuga doir tajribalarni o‘tkazish yo‘li bilan kattaliklarni aniqlay oladi va tahlil qila oladi.
Fizik bilimlar va asboblardan amaliyotda foydalana olishkompetensiyasi:B1
o‘quvchi jismlarning vertikal harakati, aylana bo‘ylab notekis harakat, gorizontal otilgan jismning harakati, dinamika va saqlanish qonunlarini hisoblashga doir masalalar yecha oladi, o‘quv-laboratoriya elektron tarozisi, spiral prujinalar, bloklar, qiya tekislik, dinamometrlardan amaliyotda foydalana oladi.
Darsning blok sxemasi:
№
|
Darsning qismlari
|
Belgilangan vaqt.
|
1.
|
Tashkiliy qism
|
3 daqiqa
|
2.
|
O`tilgan mavzuni takrorlash
|
12 daqiqa
|
3.
|
Yangi mavzu bayoni
|
14 daqiqa
|
4.
|
Mustahkamlash
|
12 daqiqa
|
5.
|
Baholash
|
2 daqiqa
|
6.
|
Uyga vazifa
|
2 daqiqa
|
Darsning maqsadi:
o‘quvchilarni 10-sinfga mo‘ljallangan ,,fizika “ darsligi bilan tanishtirish;
darslikning maqsadlari va vazifalari haqida tushuncha berish;
darslikdagi materiallarni o‘rganish usullarini tushuntirish;
o'quvchilarga o‘rganiladigan ma’lumotlar haqida tushunchalar berish.
Dars materiallari va jihozlari: 10 sinf, fizika“ darsligi. .
Namoyish tajribalari:
1. Vakuumda elektr toki.
2. Metall o‘tkazgichlar qarshiliklarini temperaturaga bog‘liqligi.
3.Yarimo‘tkazgichli asboblar (diod, tranzistor) va ularning texnikada qo‘llanilishi.
4. Yarim o‘tkazgichli diodning volt-amper xarakteristikasini o‘rganish.
Jihozlar va o‘quv-ko‘rgazmali qurollar:
Tok manbai. Milliampermetr, mikroampermetr. Voltmetr. Qarshiliklar to‘plami. Vakumli diod. Diod. Triod. Tranzistor. Neon gazi bilan to‘ldirilgan lampa. Turli kuchlanishli tok manbalari. O‘tkazgichlar. Izolyatorlar. Termometr. Tok o‘tkazgichli moddalar. Kalit. Ulashsimlari.
2.,,Mavzuga oid chizmalar
3.Doska, bo‘r, daftar.
4.Tarqatma material: darsda o‘rganiladigan asosiy atamalar va tushunchalar yozilgan kartochkalar.
I. Tashkiliy qism: 5.Sinfda o‘quvchilarni darsga jalb qilib, ishchi muhitni yaratish.
6.Sinf holati bilan tanishish va davomadni aniqlash
II. Darsning mazmuni:
7.Darslikning dasturi, maqsadlari va vazifalari.
8.Darslikdagi materiallar tizimi va uni o'rganish uslubiyati va usullari.
9.O‘rganiladigan ma’lumotlar hayotiy bog’liqligi..
III. Dars mazmunini ro‘yobga chiqarish ustida ishlash:
11. O'qituvchining 10-sinfdagi ,, fizika“ fani vazifalari va xususiyatlari, darslikdagi materiallar tizimi, uni o’rganish uslubiyati va usullari to‘g‘risida tushuntirish.
Yangi dars bayoni:
Hozirgi kunda ko‘pgina ma’muriy binolar, turarjoylar ko‘p qavatli qilib qurilgan. Yuqori qavatlarga chiqish va tushish uchun liftlardan foydalaniladi. Liftda chiqayotgan va tushayotgan odam harakatini qaraylik.1. Massasi m bo‘lgan odam liftda turibdi. Lift pastga yoki yuqoriga o‘zgarmas =c onst tezlik bilan harakatlanayotgan holda (2.5-a rasm.) odamning lift poliga (tayanchga) beradigan ta’siri (og‘irligi) P = mg bo‘ladi.
Boshqacha aytganda, lift o‘zgarmas tezlik bilan harakatlanganda jism og‘irligi lift tinch holatda turganda qanday bo‘lsa, shundayligicha qoladi.
Demak, jism vaznsizlik holatiga o‘tishi uchun pastga tomon g = 9,81 m/s2 tezlanish bilan harakatlanishi kerak. Bundan jismlar erkin tushayotganda vaznsizlik holatida bo‘lishi kelib chiqadi. Qisman vaznsizlik holati arg‘imchoq uchayotganda, sakrashning tushish qismida, qiyalikdan inersiyasi bilan sakragan mototsiklchida kuzatiladi. Bu juda qisqa vaqt davom etadi. Yerning sun’iy yo‘ldoshlarida, orbital stansiyalarda istiqomat qiluvchi kosmonavtlar uzoq muddat vaznsizlik holatida bo‘ladi. Bunday paytda inson organizmida qon aylanishi va oziqlanish tizimi buziladi. Orbital stansiyalarda vaznsizlik holatining zararli oqibatlarini tugatish uchun maxsus choralar ko‘riladi.
Bu holatda to‘la yuklama tayanchga tushadi. Lekin odam gavdasi bo‘ylab qisman yuklanishlar hosil bo‘ladi. Masalan, odam boshining og‘irligi uning bo‘yniga, bosh, bo‘yin, yelka va qo‘llarning og‘irligi esa belga va h. k. oyoqlarga tushadi. Agar liftning tezlanishi 0,3 – 1 m/s2 atrofi da bo‘lsa, inson uni sezmaydi. Lekin tovushdan tez uchuvchi samolyotlarda, raketaning ko‘tarilishida tezlanish 100 m/s2 gacha boradi. Bu holatga tushgan uchuvchilar va kosmonavtlarning aytishicha, og‘irlik ularni o‘rindiqqa mahkamlab tashlaydi, qo‘llarni ko‘tarish juda og‘irlik qiladi, qovoqni ko‘tarib, ko‘zni ochish haddan tashqari mashaqqatli bo‘ladi.
IV. O‘rganilgan mavzuni mustahkamlash:
1.Savol-javob va mavzuning asosiy mazmunini takrorlash orqali amalga oshiriladi.
2..Guruhlarda ishlash yakunlarini chiqarish.
V. Dars yakunlarini chiqarish:
O‘qituvchi o‘quvchilar bajargan yozma va og‘zaki javoblar uchun qo’yilgan baholarni e’lon qiladi va yuzaga kelgan savollarga javob qaytaradi.
VI. Uyga vazifa:O’rganilgan mavzu savollariga javoblar tayyorlash.
O`quv – tarbiyaviy ishlar bo`yicha direktor o`rinbosarining imzosi: ________________
Sana “ ”_____________________201___-yil.
Mavzu: 13-mavzu. JISMNING BIR NECHA KUCH TA’SIRIDAGI HARAKATI
|
