JISMNI QIYA TEKISLIK BOʻYLAB KOʻCHIRISHDABAJARILGAN ISH. QIYA TEKISLIKNING FOYDALI ISHKOEFFITSIYENTI
QIYA TEKISLIKDAGI JISMLARNING HARAKATI
Kirish qismi
Raja :
1.Qiya tekislik nima?
2.Qiya tekislik boyicha harakat
3. Qiya tekislikda ishqalanish kuchi va foydali ish koeffitsiyenti Fizikani organamiz!
Agar mendan sizni nima qiynaydi? deb sorasangiz, farzandlarimning talim va tarbiyasi deb javob beraman Sh.Mirziyoyev
Mustaqil talimning obyekti. Mustaqil talimning obyekti qiya tekislikdagi jismlarning harakati. Mustaqil talimning vazifalari. Qiya tekislik nima ekanligini organish. Qiya tekislik boyicha harakatni organish. Qiya tekislikda ishqalanish kuchi va foydali ish koeffitsiyentini organish. Mustaqil talimning maqsadi. Mustaqil talim maqsadi qiya tekislikdagi jismlar harakatining hayotga tadbiqi.
Qiya tekislik Xiyobondagi sirpanib tushish uchun yo ʻ laklar, qiya shosselar, yuk avtomobilining yuk ortuvchi estakadalari qiya tekislikka misol bo ʻ ladi. Qiyaliklar yoki Qiya tekisliklar jismlar turishi, yuqoriga siljishi, pastga siljishi, tepaga yumalashi yoki pastga yumalashi mumkin bo ʻ lgan yuzalardir. Ө
QIYA TEKISLIKKA MISOL
QIYA TEKISLIKLAR FOYDALI, CHUNKI ULAR JISMNI VERTIKAL HARAKATLANTIRISH UCHUN TALAB QILINADIGAN KUCHNING QIYMATINI KAMAYTIRADI. ULAR OLTITA ENG SODDA MEXANIZMDAN BIRI HISOBLANADI.
QIYA TEKISLIK BOYICHA HARAKAT Galiley ozining asosiy xulosasi deb, erkin tushayotgan jism ketma-ket teng vaqtlar oraligini ketma-ket toq sonlarga proporsional ravishda otadi, degan tasdiqni hisoblar edi. U buni tekshirib kormoqchi boladi. Biroq uni qanday tekshirish kerak? Piza minorasidan shar tashlashlarni davom ettiravermaydi-ku?!, undan tashqari, Galiley Paduyada yashayapti. Laboratoriyada esa tushish juda tez bolib otadi. Ammo Galiley aqlli ish tutdi: u erkin tushishni jismni qiya tekislik boyicha ancha sekin harakati bilan almashtirdi. U erkin tushishning tekis tezlanishi taxminidan qiya tekislik boyicha harakatlanayotgan ogir nuqtaning tekis tezlanishi kelib chiqishini kordi. Bu oz mohiyatiga kora bugungi kunda ogir nuqta qiya tekislikda g sinα doimiy tezlanish bilan dumalanishini korsatuvchi kuchlarni yoyish haqidagi mulohaza edi, bunda α gorizontalga qiyalik burchagi (g erkin tushish tezlanishi). Galileyning mulohazasi uzundan-uzoq: u erkin tushish tezlanishini kiritmaydi, balki osha davrda qabul qilinganidek, kop sondagi proporsiyalar bilan ish koradi. U qiya tekislik boyicha nuqtaning tekis tezlanishidagi laboratoriyada tekshirish uchun qulay bolgan qator xulosalar chiqaradi (agar qiyalik burchagi kichik bolsa, dumalab tushish vaqti katta boladi). Agar qiya tekisliklarning balandliklari bir xil bolsa, dumalab tushish vaqti otilgan yollar kabi nisbatda boladi.
QIYA TEKISLIKDA NYUTONNING IKKINCHI QONUNIDAN QANDAY FOYDALANAMIZ?
QIYA TEKISLIKDAGI KUCHLAR
QIYA TEKISLIKDA ISHQALANISH KUCHI VA FOYDALI ISH KOEFFITSIYENTI Jismlarning tekislikka qaraganda qiya tekislikda foydali ishi koproq boladi. Sababi biror jismni balandlikka kotarib chiqargannan uni qiya tekislik boylab dumalatib chiqargan oson.
Qiya tekislikda foydali ish koeffisiyenti Ɵ
QIYA TEKISLIKDA JISMLARNING HARAKATI
1-misol Qiyaligi 45 bolgan tekislikda 10 kg bolgan jism yerga qanday tezlik bilan tushadi. Ishqalanish kuchini inobatga olmang. Qiyaligi 30 Ogirligi 20 kg bolgan jism-chi? 2-misol Qiya tekislikda jismlarning foydali ish koeffisiyenti formulasini yozing. Qiya tekislikda jismlarning tezlanish formulasini yozing. 3-misol Qiya tekislikga misol keltiring. Niyutonning ikkinchi qonuni qiya tekislikda qanday ishlaydi. Misollar
| 